Mímir - 01.06.1996, Blaðsíða 88

segja að prófessorarnir væru sjálfir eins og dikta-
fónar sem læsu stúdentum fyrir. Svæsnasta útgáf-
an var samt sú að hann átti að hafa sagt við Stein-
grím: „Þú ert nú ekkert annað en diktafónninn
hans Sigga Nordal!“
Að lokinni þessari æfingu bauð Kristján Eldjárn
þjóðminjavörður nokkrum viðstaddra heim til
sín, en hann var þá nýfluttur í rúmgott húsnæði á
jarðhæð hinnar nýju byggingar Þjóðminjasafns-
ins. Meðal gesta Kristjáns voru helstu aðiljar
þessa máls, Steingrímur, Sigurður Nordal og fyrr-
nefndur stúdent. Sennilega hefur Kristján ætlað
að reyna að sætta menn. Þar héldu samt einhverj-
ar orðahnippingar áfram, en að því kom að stúd-
entinn bar fram vissa afsökunarbeiðni við hina
tvo. Þá á Steingrímur að hafa svarað efnislega og
með ólítilli þykkju: „Það þýðir nú líklega ekki
mikið að biðja diktafón afsökunar!“ Þar með var
málið komið í hnút. — Þess má geta að Þórarinn
Eldjárn var rúmlega ársgamall þegar þetta gerðist
á heimili hans en hann skrifaði seinna þekkta
smásögu sem heitir einmitt „Síðasta rannsóknar-
æfingin“.
Mímir, félag stúdenta í íslenskum fræðum við
Háskóla íslands, reyndi á næstu árum þrásinnis að
fá rannsóknaræfingar teknar upp að nýju, en eng-
inn prófessor treysti sér til að standa fyrir þeim
eftir allt sem á undan var gengið. Menn höfðu við
orð að „Nordal hefði borið gæfu“ til að stýra þeim
en slíkt væri ekki á margra færi. Fyrir kom samt
einu sinni eða tvisvar á þessu árabili að stúdentar
og kennarar ásamt öðrum eldri mönnum úr fræð-
unum hittust fremur óformlega, borðuðu og
drukku saman í Naustinu uppi af einhverju tilefni.
Það töldust þó ekki rannsóknaræfingar þar sem
samkvæmið var enginn þáttur í kennslu.
Haustið 1957 lét Sigurður Nordal af starfi sendi-
herra og sneri heim 71 árs að aldri. Svo vildi til að
ég var kosinn formaður Mímis sama haust. Sú
hugmynd kom upp í stjórn félagsins að freista þess
að fá öldunginn í lið til að endurvekja rannsóknar-
æfingar. Það kom eðlilega í minn hlut að hafa
samband við hann. Fyrir því kveið ég ákaflega.
Allt frá barnæsku vestur í sveitum hafði Sigurður
Nordal í mínum huga verið eitthvað órafjarlægt og
allt að því þjóðsagnapersóna. Ég hafði aldrei séð
manninn og hann hvarf af landi brott meðan ég
var í menntaskóla.
Loks herti ég upp hugann og hringdi í meistar-
ann. Sá var ekki að tvínóna við hlutina þegar hann
heyrði erindið, heldur bauð mér að koma í heim-
sókn samdægurs. Mér brá, skeiðaði heim, fór í
bað, klæddi mig í þokkaleg föt og þrammaði upp á
Baldursgötu 33. Sigurður bauð mér inn og til sæt-
is, bauð mér að reykja sem ég afþakkaði.
„Kannski staup af ákavíti?" spurði hann þá. Því
var ekki hægt að neita. Eftir það hvarf öll feimni
við Sigurð, og nú ræddum við málið.
Ljóst var að Sigurður gat ekki tekið rannsókn-
aræfingar upp sem námsefni þar sem hann kenndi
ekki lengur við Háskólann. Niðurstaðan varð því
sú að stefna að því að Mímir og Félag íslenskra
fræða boðuðu vota rannsóknaræfingu og legðu til
fyrirlesara en Sigurður skyldi stýra samkomunni.
Eftir nokkrar ráðagerðir milli stjórna félaganna
var fyrsta rannsóknaræfingin í nýjum sið haldin 6.
mars 1958. Hún hófst með fyrirlestri Jóns Samson-
arsonar Mímisfélaga í 1. kennslustofu Háskólans
þar sem hann fjallaði um efnið: „Var Gissur Þor-
valdsson jarl yfir öllu íslandi?“ Erindi Jóns birtist
sama ár í II bindi tímaritsins Sögu. Að því loknu
var haldið í Tjarnarkaffi uppi í Oddfellowhúsinu,
etið, sopið, rætt spaklega og sagðar sögur frá fyrri
æfingum af Árna Pálssyni og fleirum.
Hinar nýju rannsóknaræfingar héldu áfram sem
sameiginlegt verkefni Mímis og Félags íslenskra
fræða. Hinir síðarnefndu tóku þó smám saman
meir og meir við stjórnartaumum en Mímisfélagar
gegndu einkum hlutverki byrlara á æfingum og
héldu sumir þeirra sjússaskrá göfugra manna. I
fyrstu var reynt að halda í hefðina og hafa til
skiptis votar og þurrar æfingar en fljótlega urðu
hinar votu einar eftir. Oftast var haldin ein rétt
fyrir jól en önnur nær sumarmálum líkt og lengst
af hefur verið síðan.
Ástæða er til að ítreka að rannsóknaræfingar
þessar frá 1958 eru nokkuð annars eðlis en hinar
eldri frá 1935 til 1950 því þær síðarnefndu voru
formlega liður í kennslu á háskólastigi. Þótt hinar
nýrri séu með líku sniði eru þær haldnar af félög-
um stúdenta og eldri íslenskufræðinga en eru ekki
á vegum íslenskudeildar Háskólans.
Heimildir
Árbók Háskóla fslands.
Segulbandasafn Ríkisútvarpsins, DB 56.
Fundargerðabók Félags íslenskra fræða.
Þórarinn Eldjárn. Ofsögum sagt. Rv. 1981.
Samtöl við ýmsa þátttakendur í rannsóknaræfingum frá
1935 til 1960.
86