Félagsrit KRON - 15.12.1947, Blaðsíða 102

höfðatölureglan, og var hún byggð
á þeirri skoðun, að þeir, sem nota
erlendar vörur, eigi sjálfir að fá
að ráða því, hvort þeir kaupi þær
hjá kaupfélagi eða kaupmanni.
Ef helmingur landsmanna var í
kaupfélögum og vildi hafa viðskipti
sín þar, þá áttu félögin að fá Uelm-
inginn af þeim neyzluvörum, sem
leyft var að flytja til landsins. Ef
meðlimum félaganna fjölgaði, áttu
þau að fá aukinn innflutning í Jilut-
falli við það, ef þeim fækkaði, skyldi
innflutningur þeirra minnka í sam-
ræmi við það. Með þessari tilhögun
á skiptingu innfluttra vara höfðu
báðir aðilar, kaupmenn og kaupfé-
lög', jafnmikla möguleika til að full-
nægja vöruþörf þeirra, sem vildu
við þá skipta.
Með þeirri aðferð að miða veit-
ingu leyfa eingöngu við fyrri inn-
flutning sömu fyrirtækja, var mönn-
um hins vegar raunverulega meinað
að fiytja viðskipti sín frá einum að-
ila til annars, og sérstaklega hlaut
þetta að koma harkalega niður á
nýjum og vaxandi verzlunarfyrir-
tækjum. Þar sem neytendahreyfing
höfuðstaðarins einmitt er í uppvexti
á þessum árum, var það lífsskilyrði
fyrir hana, að þessari aðferð væri
ekki fylgt.
Telja má, að höfðatölureglunni
hafi verið fylgt við úthlutun inn-
flutningsleyfa fyrir matvörum.
Þannig fékk Pöntunarfélagið þegar
á 'árinu 1936 innflutningsleyfi fyrir
þessum vörum í samræmi við með-
limatölu sína. Efins vegar var höfða-
tölureglunni síður en svo fylgt
strangt eftir við veitingu leyfa fyrir
öðrum vörum, svo sem vefnaðar-
vörum, búsáhöldum, skófatnaði
o. fl. Þannig var t. d. komizt að
þeirri niðurstöðu í októberliefti
Samvinnunnar 1938, að samkvæmt
skýrslum Gjaldeyris- og innflutn-
ingsnefndar hefði Sambandið og
kaupfélög innan þess fengið 15l/£%
af úthlutuðum vefnaðarvöruleyfum
á tímabilinu 1. jan. til 31. ágúst
1938, en hefðu samkvæmt liöfða-
tölureglunni átt að fá 36%. Varð
þessi framkvæmd innflutningshaft-
anna til þess, að KRON og fyrir-
rennurum þess tókst fljótlega að ná
miklum árangri í sölu matvara, ná
verulegum hluta af veltunni á þessu
sviði í sínar hendur og hafa mikil
áhrif á verðlag þessara vara. Hins
vegar gat félagið ekki látið eins til
sín taka á öðrum sviðum. Afleiðing-
in af þessu hefur aftur orðið sú, að
álagning og gróði hefur haldizt
mjög hár á þessum sviðum, þvert á
móti því, sem átt hefur sér stað með
matvörurnar.
Þessi framkvæmd innflutnings-
haftanna vakti því mikla gremju
meðal samvinnumanna, og á fund-
um Sambandsins og KRON eru
hvað eftir annað samþykkt mót-
mæli gegn henni, og þess krafizt, að
höfðatölureglunni sé fylgt. Jafn-
framt er því hvað eftir annað lýst
yfir, að samvinnufélögin séu því
fylgjandi, að innflutningshöftin
verði afnumin þegar og það verði
mögulegt af fjárhags- og viðskipta-
132
Félagsrit KRON