Fróðskaparrit - 01.01.1959, Qupperneq 77

Strandarrætturin í Føroyum
83
verður strandfriðingaráskoðanin ikki nevnd. Hugurin hjá
eigarunum til at forða sandtøkuni tykist bert vera elvdur
av fíggjarávum, við tað at teir í eini seinri søk* 1) fingu sam*
sýning fyri sandin roknað eftir mongdini av tí ólógliga
tikna sandinum. Um strandfriðingarsjónarmiðið varð drigið
fram í Søltuvík, er tað møguligt, at aðalkravið um mar^
bakkan sum mark vildi verið framt.
Strandfriðingarsjónarmiðið má tó kunna føra við sær, at
markið fyri sandtøku verður sett enn longur úti. I einum
dómi frá 7. august 1959 verður tað hildið, einastaðni har
eingin marbakki er nær landi (Skálabotni), at eitt fútabann
móti sandtøku innan fyri 5 favna dýpið var løgligt, soleiðis
sum viðurskiftini vóru, tí har var vandi fyri, at áhaldandi
sandtøka vildi gera strondini skaða.2)
Hóast markið fyri óskerdari sandtøku o. t. sostatt eftir
strandarfriðingar sjónarmiðum kann verða sett hópin langt
frá strondini, kann tað soleiðis setta markið ikki takast fyri
>) Dómur frá 22. juli 1942 (borg. s. nr. 205/1941).
2) Fútabannið hin 11. august 1958 setti forboð fyri sandtøku innan
fyri »5—favnekurven under dagligt vande.« Orsakað av serligum viður»
skiftum — sbr. niðanfyri — varð forboðið avtikið, men vegna endur*
gjaldsspurningin varð í dóminum tikin støða til løggildi tess. 1 dóminum
verður sagt, at strandeigaranna »eneret til det ved kysten værende sand
i hvert fald ikke kan begrunde et saa vidtgaaende forbud som det
nedlagte,« men at tað har tó tykist »overvejende sandsynligt, at en
fortsat sandtagning . . . vil frembyde en ikke uvæsentlig fare for, at
den lave strandvold udsættes for nedbrydelse og det bagved liggende
land derved for oversvømmelse, og at sagsøgerne efter almindelige
naboretsgrundsætninger eller disses analogi ikke behøver at finde sig
i en handlemaade fra de sagsøgtes side, der fremkalder en saadan fare.«
Orsøkin til hetta forboðið var tann, at strandeigararnir hin 14. mars
1959 høvdu fingið í lag eina strandarfriðing eftir lóg frá 23. januar
1862 um skerjing av rættindunum til at taka grót, leir, sand og eyr,
og at teir tí fullu frá staðfestingini av forboðnum.
Nevnda lóg er tinglisin á vártingunum í 1864 og er soleiðis galdandi
í Føroyum. 1 Danmørk er lógin avtikin við lóg nr. 149 frá 18. mai
1906 um strandarfriðing, men henda lógin er ikki galdandi fyri Føroyar,
har lógin frá 1862 tessvegna framvegis má haldast vera galdandi. Lógin
er tó helst ikki nýtt áður her á landi.