Tímarit lögfræðinga - 01.04.1986, Qupperneq 76

eiginleika framleiðsluvöru. Hér er einkum um að ræða tvo málaflokka,
annars vegar bótamál vegna krabbameins, er rakið varð til lyfs, sem
mæður sjúklinganna höfðu tekið, er þær gerigu með stúlkubörn þau,
sem síðar sýktust, en hins vegar bótamál vegna lungnasjúkdóma af
völdum asbestagna úr einangrunarefnum. Skilyrði svo víðtækrar á-
byrgðar eru í stórum dráttum talin vera þau, að sjúkdómur (líkamstjón)
hafi hlotist af framleiðsluvöru, sem er eins (samkynja) og vara, er
allir stefndu í bótamálinu hafa búið til, að sjúkdómurinn verði rakinn
til hönnunargalla og hver hinna stefndu hafi selt vöru, sem haldin er
sams konar galla, að ógerlegt sé að sanna, hver hafi búið til vöruna,
sem olli tjóninu og að samanlögð markaðshlutdeild allra stefndu í mál-
inu séu veruleg, þegar litið er á heildarsölu hinnar hættulegu (gölluðu)
vörutegundar á því svæði og þeim tíma, sem um ræðir. Þessi sj ónarmið
hafa verið lögð til grundvallar, þó að með öllu sé ósannað, hver seldi
eða bjó til vöruna, sem orsakaði tjónið, og jafnvel þótt vitað sé, að ein-
hverjir aðrir en hinir stefndu hafi einnig selt sams konar skaðvænar
vörur á þeim markaði, er gallaði hluturinn var fenginn á. Annars er
þróun dómvenju í þessum málaflokki svo skammt komin, að margt er
óljóst um skilyrði slíkrar ábyrgðar og eins um, hvernig henni sé að
öðru leyti háttað. Þó má ráða af dómum, að óskipt ábyrgð verði ekki
dæmd, heldur verði hverjum hinna stefndu gert að greiða tjónþola
bætur í réttu hlutfalli við markaðshlutdeild sína (Sjá nánar Prosser
& Keeton on Torts. 5. útg. St. Paul 1984, bls. 271-272 og 713-714).
Hvernig mætti leysa úr hliðstæðu sakarefni og því, sem nú er til um-
ræðu, ef þau sjónarmið, sem nú hafa verið rakin úr bandarískum bóta-
rétti, væru lögð til grundvallar ? Þá kæmi til álita að dæma alla stefndu,
sem sannanlega hefðu unnið að sprengingum í Mývatnssveit og næsta
nágrenni með hvellhettum af sömu gerð og slysahvellhettan, bótaskylda
í hlutfalli við magn þeirra hvellhettna, sem þeir hafa haft undir hönd-
um á þeim tíma, er hér skiptir máli! Beiting slíkrar „reglu“ myndi líkast
til kalla á fleiri spurningar en hún leysti. Hvernig ætti t.d. að sannreyna,
hve mikið sprengiefni hver hinna stefndu hafði undir höndum? Við
hvaða tíma ætti að miða: eitt, tvö, þrjú eða fleiri ár fyrir slys? Við
hve stórt svæði væri hæfilegt að miða?
8. LOKAORÐ
Ljóst er, að núgildandi reglur um skaðabætur utan samninga leysa
ekki vanda nema sumra þeirra, sem verða fyrir tjóni af völdum slyss.
70