Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Side 16

um, ef skilmálarnir hafa ekki verið ræddir sérstaklega með aðilum. 1
Bandaríkjunum er ákvæði í gr. 3-302 í Uniform Commercial Code, sem
veitir dómstólum samkv. hljóðan sinni víðtækar heimildir til ógildingar
ósanngjarnra samningsskilmála: „If the Court as a matter of law finds
the contract or any clause of the contract to have been unconscionable
... “. Sú takmörkun er þó gerð, að samningurinn þarf að hafa verið
ósanngjarn á þeim tíma, er til hans var stofnað, sbr. orðalagið „.. . at
the time it was made .. . “. Þessari heimild hefur þó hingað til aðeins
verið beitt í takmörkuðum mæli og eingöngu að því er varðar ákveðnar
samningstegundir.3 0)
6.0. RÉTTARÞRÓUN HÉRLENDIS. ÓGILDINGARHEIMILDIR
í SÉRLÖGUM.
Frá setningu samningalaganna árið 1936 hafa verið lögtekin ógild-
ingarákvæði í sérlögum, er varða einstakar samningstegundir á sviði
fjármunaréttar, þar sem ógilding hefur verið heimiluð af sanngirnis-
ástæðum. Sérlagaákvæði þessi eru talin upp í 1.0. hér að framan, og
þeirra er einnig getið í yfirlitinu í kafla 7.0. Með 9. gr. laga nr. 11/1986
voru sérlagaákvæðin numin úr gildi, og tekur 36. gr. samningalaganna
því hér eftir til allra samningstegunda á sviði fjármunaréttar. Er þetta
skýrt svo í greinargerðinni með lögum nr. 11/1986, að samhliða hinu
almenna ógildingarákvæði 36. gr. sé ekki ástæða til þess að hafa ógild-
ingarheimildir í sérlögum.31) Var í þessum efnum fylgt sömu stefnu
og fylgt var í Skandinavíu.
Rétt er að geta þess, að eftir samþykkt lága nr. 11/1986, þar sem
framangreind sérlagaákvæði voru felld úr gildi (og þar með talin 11.
gr. laga nr. 44/1979 um húaleigusamninga), voru samþykkt frá Alþingi
lög nr. 42 frá 6. maí 1986 um breytingu á lögum um húsaleigusamninga.
Samkvæmt 1. gr. laga nr. 42/1986 hljóðar 11. gr. laganna um húsaleigu-
samninga nú svo:
„Um heimild til að víkja húsaleigusamningi til hliðar í heild eða
að hluta eða til að breyta honum, ef það yrði talið ósanngjarnt eða
andstætt góðri viðskiptavenju að bera hann fyrir sig, gilda ákvæði
laga nr. 7/1936, um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga.“
Lög nr. 42/1986 höfðu, eins og texti lagaákvæðisins ber með sér, eng-
ar efnislegar breytingar í för með sér. Eini munurinn á 1. nr. 44/1979
30) Um efni breskra, bandarískra og vestur-þýskra laga sjá nánar Stig J0rgensen, sama rit
á bls. 12-13, SOU 1974:83 á bls. 84-99 og NOU 1979:32 á bls. 16-17.
31) Greinargerðin á bls. 14.
94