Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Page 50

Ákvæði þessi eru út af fyrir sig vísbending um að ekki geti verið um
beinan eignarrétt að ræða.
Sjálfsagt er hægt að láta sér detta í hug að um netlög í sjó megi lög-
jafna til ákvæða vatnalaga nr. 15/1923 um netlög í vötnum, sbr. 1. mgr.
4. gr. Ég held þó að það sé útilokað.
f fyrsta lagi efa ég að hér sé nægjanlega líku saman að jafna, þar
sem annars vegar eru vötn á landi, en hins vegar hafið sem umlykur
öll lönd. 1 fyrra tilvikinu er um að ræða svæði sem menn hafa víst
eignast með landnámi þegar í upphafi byggðar á Islandi, en hið sama
verður ekki sagt um sjóinn með ströndum fram. í 56. kap. llb. Jóns-
bókar segir: „Hverr maðr á vatn ok veiðistöð fyrir sinni jörðu ok á sem
at fornu hefir verit, nema með lögum sé frá komit.“ Samsvarandi
ákvæði hefur Jónsbók ekki um netlög, sbr. nánar hér á eftir. Á það má
einnig líta að ákvæði vatnalaga um netlög hafa þann tilgang að skipta
rétti með grönnum, en hið sama verður ekki nema að litlu leyti sagt
um lagaákvæði um netlög við sjávarströnd.
í öðru lagi — og það held ég að skipti meira máli: Lögj öfnun er úti-
lokuð vegna þess að sýna má fram á, að löggjafinn var ekki þeirrar
skoðunar að beinn eignarréttur næði til netlaga í sjó, þegar hann fyrst
setti reglur um þau í nútímalöggjöf, þ.e. í veiðitilskipunina 1849. Ákvæði
landsleigubálks og rekabálks Jónsbókar um veiði verða heldur ekki skil-
in svo að eignarréttur að sjávarjörð næði til netlaga. Skal nú nánar um
þetta fjallað.
2. f 56.-59. kap. landsleigub. Jónsbókar er fjallað um veiðirétt
landeigenda og almennings. Ákvæðin ná til fugla, landspendýra og
fiska í vötnum. Meginreglan er sú að veiðirétturinn tilheyrir landeig-
anda, en þó hefur almenningur umtalsverðar heimildir til veiða
á annars manns jörð. Ákvæði þessara kafla ná ekki til veiði í netlögum
sjávar, og þau eru þar ekki nefnd nema í einu undantekningartilviki:
„Rosmhval skal ok veiða á hvers landi er vill eða netlögum .. . “ (58.
kap.).
Um réttindi landeiganda (og ítakshafa=fjörumanns) í netlögum
sjávar er fjallað í rekabálki. í 2. kap. segir, sem fyrr er til vitnað: „All-
ir menn eigu at veiða fyrir utan netlög at úsekju“ og „Landeigandi á
.. . veiðar allar í netlögum ok í fjörunni.“ Þessi ákvæði hljóta að eiga
við um fiskveiðar og sjávarspendýra (sela). Sést það bæði af niðurskip-
an efnis milli landsleigubálks og rekabálks og svo hinu, að réttur land-
eiganda til veiða á fuglum og landspendýrum hefði verið miklum mun
rýmri í fjöru og netlögum en á landi uppi, ef ákvæðin ættu við um þessi
dýr. En það fær tæplega staðist.10) Athyglisvert er að fjaran er hér
128