Morgunblaðið - 18.11.1986, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. NÓVEMBER 1986
I nafni Föðurins
Bókmenntir
Súsanna Svavarsdóttir
Sálumessa yfir spænskum sveita-
manni
Höfundur: Ramón J. Sender.
Þýðendur: Álfrún Gunnlaugs-
dóttir og Þorgeir Þorgeirsson.
Útgefandi: Forlagið.
Paco, bóndasonur, er aðalpersón-
an í „Sálumessu yfír spænskum
sveitamanni". Hann er þó látinn
þegar sagan hefst. Hún gerist öll í
huga séra Millán, sem reynir að
ri§a upp ævi Pacos og horfast í
augu við þá ábyrgð sem hann ber
á dauða hans.
Faðir Millán er venjulegur sveita-
prestur í litlu þorpi. Hann skírir,
fermir, giftir og jarðar þetta litla
bændasamfélag. Sóknarbömin eru
böm hans í andanum og honum ber
að vaka yfír sálarheill þeirra.
í samfélagi þar sem valdið er í
höndum hers, aðals, auðugra borg-
ara og kirkju, því kirkjan hallar sér
að hinum sterku, getur presturinn
aðeins vakað yfír sálarheill van-
stilltra sóknarbama með því að tala
þau til hlýðni við valdhafana.
Hlýðnin er jú eitt af boðorðum kirkj-
unnar.
Þetta reynir faðir Millán oft við
Paco sem sér ranglæti, kúgun og
ofbeldi allt í kringum sig, strax á
bamsaldri. Hann er kórdrengur hjá
séra Millán. Paco bendir séra Millán
gjaman á þá hluti sem kirkjan ætti
að grípa inn í. Séra Millán hefur
alltaf svör á reiðum höndum og
bendir á að hlutimir séu verri ann-
ars staðar, notar kenningar og
helgisiði kirkjunnar til að horfa
fram hjá óhugnaðinum í kringum
sig. Þegar fastistamir eru að myrða
sóknarbömin hans, segir hann ekk-
ert eða gerir, annað en að láta
kirkjuna standa opna, og láta hið
heilaga sakramenti standa frammi
á nóttu sem degi. Það eina sem
hann gagnrýnir er að fólk skuli
ekki fá síðustu smumingu áður en
það deyr.
Það er í rauninni enginn ábyrgur
þrátt fyrir blóðsúthellingar. Þetta
eru bara einhveijir menn. Sam-
trygging valdhafanna er alger.
Trúaráhugi er lítill, jafnvel séra
Millán „hélt áfram að biðja. Hafði
verið að þylja þessar bænir í
fímmtíu og eitt ár og þær orðnar
honum svo tamar að hann gat sem
hægast verið með hugann við annað
meðan hann bað".
Það er fyrst og fremst inntak
trúarinnar sem séra Millán hefur
tapað. Hann virðist ekki vera ill-
menni að upplagi, hann er hliðstæða
við sóknarbömin, sem hann heldur
að íjarlægist kirkjuna þegar þau
slíta bamsskónum. Þetta er kannski
mesta sjálfsblekking séra Milláns.
Sóknarbörnin sjá hræsni hans og
skriðdýrshátt við þá sem valdið
hafa. Hann vemdar hagsmuni
hinna ríku og hlýtur í staðinn fyrir-
litningu allra.
Paco er einhverskonar Messías-
arminni. Hann berst fyrir réttlæti
og betra lífí handa stétt sinni. Hann
og félagar hans ætluðu að gera
byltingu gegn ríkjandi siðum og
venjum, sem áttu rætur í lénsskipu-
lagi fyrri alda. En á milli þeirra og
gömlu valdhafanna stóð kirkjan,
hin óhagganlega og vemdandi móð-
ir afskræma sinna.
Gömlu valdaklíkumar stóðu
áfram undir merki fasismans,
grimmari ef eitthvað var. í staðinn
fyrir lénsskipulag hét það fasismi,
allt eins; sömu menn,' sömu stéttir,
sama óréttlætið og enginn ábyrgur,
eins og kemur best fram þegar
Paco er myrtur: „Bílljós kviknuðu.
Þau voru ljósin á bílnum sem séra
Millán sat í og óðara kváðu við
skothvellir. Engin fyrirskipun hafði
samt heyrst. Enginn mannsbarki
gefíð frá sér hljóð.“
Aðalatburðir sögunnar gerast á
árum spænsku borgarastyijaldar-
innar. Með knöppum og hnitmiðuð-
um stíl tekst Sender að draga fram
ólgu og óhugnað þessara ára. Al-
múginn veit ekki við hvem á að
sakast. Bæjarslúðrið er um hluti
sem fólkið skilur ekki og þá er grip-
ið til hjátrúarinnar.
Það er alveg ýkjulaust þegar ég
segi að þetta er einhver besta bók
sem ég hef lesið í langan tíma. Hún
vekur upp hjá manni sársauka, reiði
og hlýju, því umkomuleysi mann-
eskjunnar er svo sterkur þáttur í
henni. Þýðendur eiga skilið ómæld-
ar þakkir fyrir að gera okkur kleift
að lesa þessa bók, því þýðingin er
óaðfínnanleg.
I tröllahöndum
Myndlist
Valtýr Pétursson
Haukur Halldórsson teiknari hefur
opnað sýningu á nýjum verkum
sínum í Listaveri, Austurströnd 6 á
Seltjamamesi. Þar er ágæt sýning-
araðstaða á tveim hæðum og
rúmgott mjög. Haukur sýnir þama
43 teikningar og era þær flestar
gerðar í tveim litum og sumar í enn
fleiram.
Þessi sýning Hauks er nokkuð
frábragðin þeim sýningum er ég
hef áður séð frá hans hendi og nú
era til að mynda teikningar hans
nokkuð stærri að flatarmáli en áður
var og í meira en einum lit, eins
og áður er sagt. En viðfangsefni
Hauks era af sömu rótum rannin
og áður — það era tröll og kynjaver-
ur, sem ráða ferðinni, og tæknilega
séð heldur hann sig við sama hey-
garðshomið. Ég er ekki frá því að
hann nái meiri styrk í þessi verk
en áður var, og það er nýjung hjá
Hauki að nota fleira en svart og
hvítt í myndgerð sinni, hugmynda-
flugið er og einnig sérstakt og víða
er komið við á þessari sýningu.
Það fer ekki framhjá neinum,
sem skoðar þessar myndir Hauks,
að hann hefur orðið fyrir sterkum
áhrifum frá honum Erró okkar, og
Alfreð Flóki kemur einnig svolítið
við sögu hjá honum. Tröllin era
samt einkaeign Hauks og gætu
ekki verið ættuð frá neinum öðram
en honum. Það er mikil tækni í
þessum verkum, en stundum er eins
og vanti spennu milli svarts og
hvíts. Og það er eins og iðnin við
að teikna auglýsingar og annað
slíkt gægist fyrir hom í sumum
þessum myndum, en þeir, sem
fylgzt hafa með ferli Hauks, verða
þess fljótt áskynja, að þessi sýning
er það sterkasta, sem hann hefur
sýnt hingað til.
Það er dálítið hættulegt að binda
sig um of við sérstök viðfangsefni
í myndgerð og stunda það ár eftir
ár. Þannig gætu tröllin orðið leiði-
gjöm á skömmum tíma, og vonandi
á teiknarinn eftir að athuga sinn
gang, hvað það snertir, enda era
breytingar sjáanlegar á þessari sýn-
ingu. Sjáum, hver framvindan
verður.
Morgunblaðið/Sig Jóns.
Nefndarmenn frá Akureyri og Selfossi fyrir framan bifreið Rauða krossins.
Sjúklingur fluttur á brott af
slysstað.
Neyðarnefndir RKÍ á Selfossi og Akur
eyri fylgdust með hópslysaæfingunni
Selfossi.
FULLTRÚAR neyðarnefnda
Rauða kross íslands á Selfossi
og á Akureyri fylgdust með
þætti Rauða krossins í hóp-
slysaæfingu þeirri sem sett var
á svið sl. laugardag á Keflavík-
urflugvelli og í Reykjavík.
Þáttur Rauða krossins í þessari
æfíngu var að hlúa að þeim sem
ekki höfðu slasast og aðstoða þá
við að komast aftur í samband
við Qölskyldur sínar. Eftir grein-
ingu á Keflavíkurflugvelli var
þeim sem ekki höfðu slasast ekið
til Reykjavíkur, til neyðarstöðvar
Rauða krossins í Hamrahlíðar-
skólanum. Þar var fólkið skráð
niður og komið í skólastofur í
tímabundna gistingu.
Fólk frá Rauða krossinum var
ennfremur á sjúkrahúsunum og
safnaði saman upplýsingum um
þá sem þangað komu. Þeim upp-
lýsingum var svo komið til aðal-
stöðva Rauða krossins og þangað
leituðu líka hjálparliðar úr neyðar-
stöðinni í Hamrahlíðarskólanum
eftir nöfnum þeirra sem höfðu
slasast.
Neyðamefndarmenn frá Sel-
fossi og Akureyri fylgdust með
öllum þáttum starfa Rauða kross-
ins í þessari æfíngu til þess m.a.
að geta betur gert sér grein fyrir
skipulagi neyðarstöðva í sínu
byggðarlagi. Neyðarnefndirnar
hafa á sínum snæram fjölda sjálf-
boðaliða sem kalla má út með
stuttum fyrirvara ef slys verður
og starfsemi neyðarstöðvar verð-
ur þörf.
Auk þess að kynna sér störf
Rauða krossins þá fóra nefndar-
menn einnig í aðalstöðvar al-
mannavama ríkisins og fylgdust
með skipulagi þar varðandi hóp-
slysaæfínguna.
Sig Jóns.
Sjórinn
o g ævin-
týrið
Békmenntir
Erlendur Jónsson
Magnús B. Finnbogason: Svarta
skútan. 113 bls. Útg. Magnús B.
Finnbogason. Reykjavík 1986.
Þetta er skáldsaga með ævin-
týrablæ frá gamla tímanum.
Sjómannalíf, eins og það gerist fyrr
á tíð, blandast þama ýmiss konar
söguefni, sumu nokkuð reyfara-
kenndu. Til dæmis finna íslenskir
sjómenn, og færa til hafnar, stjóm-
laust þrælaskip þar sem ekki era
aðrir um borð en blámaður einn,
rammlega hlekkjaður. Líka koma
Fransmenn við sögu.
En sjósóknin með áram og segl-
um og öllu því harðbráki og
karlmennsku, sem fangbrögðin við
ægi útheimtu forðum, skapar þó
kjamann í þessari sögu. Þama era
manngerðir sem settu svip á þjóðlíf-
ið forðum, svo sem gamli sjómaður-
inn, orðfár en áræðinn, og danski
faktorinn sem talar hvorki dönsku
né íslensku heldur einhvers konar
kynlega blöndu af því tvennu.
Draumur hvers unglingspilts er að
komast sem fyrst á sjóinn, afla
mikið og verða sterkur. Því er ekki
að furða þótt unglingamir séu fúsir
að fylgja »Afa« í róður og séu þá
tilbúnir að hlýða skipunum hans í
einu og öllu.
Höfundur gerir sér far um að
lýsa gömlum vinnubrögðum til sjós.
Þama koma fyrir orð eins og: slaka,
strekkja, venda, nauðbeita, og svo
framvegis. Hetjurnar skemmta sér
við rok og stórsjó. Og »Afí« er svo
fom í sér að hann kveður rímur
með undirspili vindhörpunnar þegar
sjóimir rísa sem hæst í kringum
skip hans.
Sýslumaður kemur þama við
sögu, einfaldur í meira lagi, og
minna hlaup hans og óðagot á grín
í gömlum kvikmyndum. Víst má
hlæja að flumbragangi hans — geti
maður á annað borð meðtekið efni
sögunnar eins og það kemur fyrir.
Saga þessi er skrifuð af frásagn-
argleði og ræktarsemi við gengnar
hetjur og horfna lifnaðarhætti. Að
dýpt í persónusköpun sýnist höf-
undur á hinn bóginn tæpast hafa
stefnt. Sagan mun því naumlega
skírskota til þeirra sem ekki era
því betur heima í gamla tímanum.
Nokkuð er af prentvillum í bókinni.