Morgunblaðið - 18.11.1986, Qupperneq 37

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. NÓVEMBER 1986
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. NÓVEMBER 1986
37

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Glæsileg
frammistaða
að var ánægjuleg nýbreytni
hjá ríkissjónvarpinu, að
sýna II Trovatore í flutningi ís-
lensku óperunnar beint á
sunnudagskvöldið. Eins og
Guðrún Ásmundsdóttir, leikari,
komst að orði, þegar hún ræddi
við sjónvarpsáhorfendur milli
þátta í óperunni, snart það
streng þjóðemisstoltsins með
óvenjulegum hætti að fylgjast
með því hve vel listamennimir
túlkuðu þetta fræga verk.
Þorsteinn Blöndal, læknir,
segir um þennan menningarvið-
burð í kynningargrein, sem
birtist hér í blaðinu á sunnudag:
„Sjónvarpssýningin er tilkomin
fyrir frumkvæði Styrktarmanna-
félags Islensku ópemnnar og
listamennimir hafa enn einu
sinni tekið höndum saman til að
efla útbreiðslu óperu á Islandi.
Mynd- og hljóðupptaka ásamt
textun hvílir á sjónvarpinu og
tæknideildum Ríkisútvarps-sjón-
varps. Margir munu telja það
ærið djarft að senda beint —
nógur er vandinn samt við að
senda út ópem í sjónvarpi — en
við okkar aðstæður og fjárráð
nú er því miður ekki á öðm völ.
Við þannig kringumstæður verð-
ur að gera eins og unnt er og
meira er ekki rétt né heldur
hægt að krefjast. Verkefni af
þessu tagi gera sérstakar kröfur
þar sem fengin reynsla er dýr-
mæt og nýtist síðar meir við
frekari óperútsendingar. “
í stuttu máli er unnt að segja,
að það hafí síður en svo verið
nokkur byijendabragur á þessari
fyrstu beinu ópemútsendingu í
íslensku sjónvarpi. Tæknimenn
sjónvarpsins stóðu sig með prýði.
Með kynningunni fyrir sýning-
una og viðtölum í hléum tókst
að færa áhorfandann nálægt
flytjendum og þeim gestum, sem
sátu í salnum í Gamla bíói. Það
tókst ágætlega að fylgja söngv-
urunum með hinum íslenska
skýringartexta. Er ekki vafí á
því, að það eitt að sjá II Trova-
tore flutta með slíkum texta
hefur glætt verkið nýju lífí fyrir
marga, sem höfðu kynnst því
áður.
Fullt vald á þeirri tækni er
lýtur að sendingu verksins um
sjónvarp — og í steríó um rás 2
— hefði á hinn bóginn komið að
litlum notum ef það, sem flutt
var á sviðinu, hefði ekki staðið
fyrir sínu. Hvorki söngvarar né
hljóðfæraleikarar bmgðust þeim
vonum, sem við þá hafa verið
og eru bundnar eftir fímm ára
starf íslensku ópemnnar. Þvert
á móti má segja, að fyrir alþjóð
hafi blasað, að vonimar, sem
hafa verið tengdar íslensku
ópemnni, hafí ræst. Með því
framtaki stórhuga einstaklinga
að stofna íslensku ópemna hefur
verið sköpuð aðstaða til liststarf-
semi, sem beinlínis blómstraði í
þessari sýningu sjónvarpsins á
II Trovatore.
Hér er ekki vettvangur til
þess að fella dóm um frammi-
stöðu einstakra söngvara eða
flytjenda. Þegar á heildina er
litið var árangurinn svo góður,
að enginn staldrar við þá hnökra,
sem gagnrýnandi í hefðbundnum
stellingum gæti vafalaust fundið
og tíundað í löngu máli. Með
hliðsjón af öllum aðstæðum var
hér um listrænt afreksverk að
ræða.
Sömu helgina og sjónvarps-
áhorfendum gafst tækifæri til
að fylgjast með því, sem þá
stundina var að gerast á sviði
íslensku óperannar, var efnt til
ráðstefnu um ópemflutning hér
á landi í nútíð og framtíð. Eins
og við var að búast snemst
umræður þar að vemlegu leyti
um hlut ríkisins í því að skapa
ópemstarfí fjárhagslegan
gmndvöll. Starf söngvara ætti
að sjálfsögðu ekki að þurfa að
vera íhlaupavinna frekar en ann-
arra túlkandi listamanna, svo
sem leikara og félaga í Sinfóníu-
hljómsveit íslands. Þegar um
þessi mál er rætt má hitt aldrei
gleymast, að til að mynda ís-
lenska óperan er einstakt dæmi
um það, að fmmkvæði einstakl-
inganna skiptir sköpum á lista-
sviðinu eins og oftast endranær.
Það em ekki opinberir aðilar,
sem vinna listsigra á borð við
þann, sem við kynntumst á
sunnudagskvöldið. Það var ekki
fyrir framkvæði opinberra aðila
sem íslenska óperan var stofnuð.
Og það vom einstaklingar,
Styrktarmannafélag íslensku
ópemnnar, sem höfðu fmm-
kvæði að þessari beinu útsend-
ingu á II Trovatore; til hennar
kom af því að fyrirtækin Al-
mennar tryggingar, Eimskip,
Flugleiðir og Sól studdu hana
ijárhagslega.
Ríkisútvarpið á þakkir skildar
fyrir að hafa ráðist í það stór-
virki að sýna okkur II Trovatore
beint af sviðinu í Gamla bíói.
Vonandi verður þetta ekki í
fyrsta og síðasta sinn, sem slíkt
er gert. Listamenn Islensku
ópemnnar eiga þakkir og hrós
skilið fyrir glæsilega frammi-
stöðu. Þeir sönnuðu fyrir þjóð-
inni allri, að ópemflutningur á
íslandi á glæsilega framtíð fyrir
sér, ef rétt er að málum staðið.
SPÁ UM ÞINGMAIMNAFJÖLDA
MORGUNBLAÐIÐ hefur beðið Þorkel Helgason,
prófessor við Háskóla Islands, að gera spá um
þingmannafjölda stjórnmálaflokkanna ef úrslit
þingkosninga yrði í samræmi við síðustu skoð-
anakönnun Félagsvísindastofnunar Háskólans.
Það skal tekið fram, að Félagsvísindastofnun
hefur einungis birt sérstakar tölur um stöðu
flokkanna í tveimur kjördæmum en Þorkell
Helgason byggt spá um þingmannafjölda flokk-
anna í öllum kjördæmum á skoðanakönnun
Félagsvísindastofnunar og gerir grein fyrir for-
sendum sínum hér á eftir.
Alþýðuflokkur A Framsóknarflokkur B Bandal. jafnaðarm. c Sjálfstæðisflokkur D Alþýðubandalagið G Kvennalisti V Flokkurmannsins M
REYKJAVÍK 23,2% 2 4 8,5% 1 1 1,2% 2 0 35,7% 6 7 17,1% 3 3 14% 2 3 0,3% 0 0
REYKJANES 31,4% 2 3 14,8% 0 1 0,4 % 1 0 37,3% 4 5 11,0% 1 1 5,1% 1 1 0,0% 0 0
VESTURLAND 24,4% 1 1 24,9% 2 1 0,0% 0 0 30,6% 2 2 14,2% 1 1 5,9% 0 0 0,0% 0 0
VESTFIRÐIR 25,0% 1 1 22,6% 2 1 0,0% 0 0 34,3% 2 2 12,2% 0 1 5,9% 0 0 0,0% 0 0
NORÐURL. V. 13,2% 0 1 34,6% 2 2 0,0% 0 0 28,7 % 2 1 17,5% 1 1 5,9% 0 0 0,0% 0 0
NORÐURL. E. 20,6% 0 2 co Gó O 00 to o~ 0,0% 1 0 25,8% 2 2 16,9% 1 1 5,9% 0 1 0,0% 0 0
AUSTURLAND 10,0% 0 1 32,6% 2 2 0,0% 0 0 22,5% 2 1 29,0% 2 1 5,9% 0 0 0,0% 0 0
SUÐURLAND 21,8% 0 2 23,3% 2 1 0,0% 0 0 35,4% 3 2 13,6% 1 1 5,9% 0 0 0,0% 0 0
L a n d i ð 23,73% 17,38% 0,56% 33,65% 15,67% 8,88% 0,12%
ÞINGSÆTI: 6 15 14 11 4 O 23 22 10 10 3 5 O 0
Gráu tölurnar sýna þingmannafjölda í kosningum 1983.
Þingmannaspá fyrir Morgunblaðið
byggð á sundurliðaðri könnun Félagsvísindastofnunar í nóv. 1986
Forsendur:
1. Notuð er könnun sem er sund-
urliðuð fyrir RV, RN og
landsbyggðina. Er miðað við
„töflu 3“ í niðurstöðum Fé-
lagsvísindadeildar sem birtist
í Morgunblaðinu 15. nóv. sl.
2. Tala kjósenda á kjörskrá mið-
ast við áætlaðan frjölda næsta
vor. Kosningaþátttaka er e.k.
meðaltal í síðustu kosningum.
3. C- og M-listinn bjóði einungis
fram í RV og RN, en aðrir
flokkar (þar á meðal Kvenna-
listinn) í öllum kjördæmum.
4. í RV og á RN er atkvæðum
skipt á milli listanna beint eft-
ir töflu 3 í könnuninni.
5. Gert er ráð fyrir að sömu hlut-
föll séu milli fylgis í einstökum
landsbyggðarkjördæmum inn-
byrðis hjá hveijum flokki eins
og var 1983. Síðan er heildar-
fylgi hvers flokks breytt í
hlutfalli við niðurstöður könn-
unarinnar. Hvað Kvennalist-
ann snertir er þó gert ráð fyrir
að hann fái sama hlutfallslega
fylgi í öllum landsbyggðarkjör-
dæmum.
6. Þingsætum er úthlutað eftir
nýju kosningalögunum að
teknu tilliti til breytingartillögu
frá kosningalaganefnd. Sú
breyting hefur þó engin áhrif
á þessa reikninga.
Óvenjuleg
hraðahindrun
„ÞESSI hraðahindrun á Garðastræti var gerð í
samráði við íbúasamtök Vesturbæjar, sem ósk-
uðu eftir að fá að ráða einhverju um það hvernig
þessar öldur væru gerðar," sagði Þórarinn
Hjaltason, yfirverkfræðingur umferðardeildar
borgarverkfræðings.
Hraðahindmn á Garðastræti við enda Öldugötu
hefur vakið athygli vegfarenda, en hún er hlaðin
en ekki malbikuð. Hefur ökumönnum þótt hindmnin
höst að aka yfir og þar að auki vantar allar aðvaran-
ir til ökumanna. „Ibúasamtökin lögðu fram beiðni
um þessa upphækkun og sú beiðni var tekin fyrir
í umferðarráði og borgarráði," sagði Þórarinn. „Efni
og gerð hindmnarinnar er í samræmi við óskir íbú-
anna og það er ef til vill dálitið sérstakt. Eg hef
heyrt talað um að þessi hindmn sé höst að aka yfir,
en það gæti verið vegna þess að hún er dálítð hærri
en aðrar slíkar. Það þarf ekki að muna nema nokkr-
um sentimetrum til þess að svona hindranir séu
hastar og það er hugsanlegt að einhver misbrestur
hafi orðið á því þama."
Þórarinn sagði að hindmnin væri nýkomin og
þess yrði vart lengi að bíða að merkingar við hana
yrðu fullnægjandi.
Morgunblaðið/Ól. K. M.
Hraðahindrunin á Garðastræti þykir höst að aka
yfir, enda er hún annarrar gerðar en venjulegar
hindranir.
Fj ölbrauta(r)skóli
eftir Helga Hálfdan-
arson
í Morgunblaðinu þessa dagana
var minnst á skóla af þeirri gerð,
sem kallast hefur fjölbrautaskóli.
í fyrirsögn stóð að vísu „fjölbraut-
arskóli", en í greininni sjálfri
„fjölbrautaskóli". Kannski var
þama prentvilla; en eitthvað mun
þessi orðbeiting á reiki. Og nú
langar mig til að spyrja málfræð-
inga, hvort orðið fjölbrautarskóli
hafi ekki ef til vill meira til síns
máls, þó að hitt orðið muni um
sinn fremur notað.
Námsbrautin í skóla þeim, sem
við er átt, er klofín í margar sér-
brautir, og mætti því ef til vill
kallast fjölbraut, og skólinn þá
samkvæmt því fjölbrautarskóli.
Hins vegar virðist orðið fjöl-
brautaskóli benda til þess, að í
þeim skóla séu fleiri en ein fíöl-
braut. Svo mun þó ekki kallað.
í nafnorðum virðist orðliðurinn
fjöl- einkum hafa staðið í eintölu-
orðum með fjöldamerkingu, þar
sem síðari orðliður er oftast af-
leiddur, t.d. fjölmenni, fjölbýli,
fjölgyði, fjölkvæni, o.s.frv. Síðan
er sagt fjölkvænismaður (ekki
fíölkvennamaður) og fíölgyðistrú
(ekki fjölguðatrú). Þó em til ný-
legar undantekningar, svo sem sjö
atkvæða skröltormurinn fjöl-
þjóðafyrirtæki, sem virðist vera
af sama sauðahúsi og fjölbrauta-
skóli.
Með hliðsjón af dæmum kynni
þá að koma til álita að segja frem-
ur fjölbrautarskóli, það er að
segja ef orðið fjölbraut getur
talizt rétt myndað, sem ef til vill
er vafasamt.
En kannski ætti skólinn þá að
réttu lagi að kallast bara fjöl-
skóli (þó líklega væri fjölskæli
(hvoragkyns) betur myndað sam-
kvæmt reglunni!). Og ef til vill
kæmi sérbrautaskóli til greina.
AF ERLENDUM
VETTVANGI
eftir ROBERT CHESSHYRE
Kreppa komin í
brezka skólakerfið
Brezk skólaæska stendur enn á ný frammi fyrir þeim vanda að
verða send heim úr skóla. Viðfangsefni hennar utan skólastofunn-
ar — eins og íþróttir — sem þegar hafa verið skert verulega,
eiga eftir að dragast enn meira saman, og æ fleiri áhyggjufullir
foreldrar leita nú á náðir einkaskólanna. Forráðamenn þeirra eru
í óða önn að bæta við sig húsnæði til að anna eftirspurninni.
Fyrirhugaðar aðgerðir sam-
taka skólastjóra og kvenna í
kennarastétt, National Associat-
ion of Schoolmasters/Union of
Women Teachers (NAS/UWT),
nú í nóvember eiga áreiðanlega
eftir að leiða til afskipta Kenneths
Baker, kennslumálaráðherra, af
deilunni. Skólamir eru í raun und-
ir stjóm skólanefnda, sem kosnar
eru á hveiju skólasvæði. Nefnd-
irnar semja sameiginlega um
kennaralaun, en nú þegar þolin-
mæði þjóðarinnar virðist á þrotum
er hugsanlegt að Baker verði að
leysa hnútinn með lagasetningu.
Til aðgerðanna núna er boðað
vegna kjaradeilna. Kennarar í
Skotlandi hafa nýlega fengið 16%
launahækkun — og líklegt er að
Baker haldi sig við þá hækkun í
lagasetningunni — en harðsnúnir
fulltrúar NAS/UWT fara fram á
34% hækkun. Félagsmönnum
þessara samtaka fer fjölgandi á
kostnað landssamtaka kennara,
National Union of Teachers
(NUT), sem em fjölmennari, og
leiðtogum NAS/UWT þykir ber-
sýnilega ástæða til að gefa ekkert
eftir.
Forystumenn NAS/UWT, en
samtökin telja um 129.000 féíags-
menn, virðast misskilja viðhorf
þjóðarinnar og eigin félagsmanna.
Talsmenn skólanefnda, sem bæði
fylgja ríkisstjóm og Verkamanna-
flokknum að málum, hafa for-
dæmt frekari aðgerðir gegn
skólabömum. Baker sagði þessar
aðgerðir „skammarlegar og van-
sæmandi“ og fulltrúi Verka-
mannaflokksins í yfírstjórn
skólanefndanna sagði að fyrir-
huguð verkföll væm „eigingjörn
og illkvittin".
Þótt deilan snúist á yfírborðinu
um peninga, á sú beiskja, sem
ríkt hefur í brezka skólakerfínu
undanfarin tvö ár, frekar rætur
að rekja til þeirrar skoðunar, að
opinbera skólakerfið hafi verið
látið sitja á hakanum í stjómartíð
ríkisstjórnar Thatchers. Eins og
einn skólamaðurinn komst að orði:
„Við búum við þær pólitísku að-
stæður að einkarekstur er góður,
ríkisrekstur slæmur.“
Kennarar líta þannig á að fram-
lög til ríkisskóla hafi verið skorin
við nögl og skólamir síðan gerðir
ábyrgir vegna lélegs árangurs.
Sumir handa því fram að hér sé
vísvitandi verið að framfylgja
stefnu fjandsamlegrar ríkisstjóm-
ar. Með versnandi frammistöðu
ríkisskólanna fjölgi þeim mið-
stéttaforeldmm er sendi böm sín
í einkaskóla og þannig minnki
þiýstingur á yfírvöld um umbætur
á skólakerfínu.
Skólastjóri við brezkan fjöl-
brautarskóla segir: „Ríkisstjómin
leyfir sér að stunda mikla blóð-
töku og lýsir svo yfir undmn sinni
þegar sjúklingurinn rejmist
blóðlítill og þreklaus." Kennarar
sem em sama sinnis telja að ríkis-
stjómin notfæri sér erfíðleika
ríkisskólanna til að vinna hugi og
hjörtu foreldranna.
Nýlega varði ég þremur vikum
til að heimsækja fíölbrautaskóia

og hitti þar fyrir vonsvikna kenn-
ara. Þeim gremst viðbrögð
almennings og em fast fyrir varð-
andi það hve langt þeir séu
reiðubúnir að ganga í framtíðinni
utan skólastofunnar. Á hinn bóg-
inn em þeir staðráðnir í að láta
þær hugsjónir fíölbrautaskólanna
rætast að kenna bömum á öllum
þroskaskeiðum undir sama þaki.
Ung kona, yfírkennari við-
skiptabrautar, sagði: „Margir
halda því statt og stöðugt fram
að kennarar fái 13 vikna sumar-
leyfí og ljúki störfum daglega
klukkan 15.30. Enginn skilur
hvemig þetta er í raun. Það verð-
ur að fara yfír öll verkefni og þau
hrúgast upp, svo störfunum lýkur
ekki fyrr en hálf tíu á kvöldin.
Kennarar em stöðugt að velta
fyrir sér verkefnunum og það er
erfítt að hugsa um nokkuð ann-
að.“
Hún kvartar undan því að um-
gengni við aðra sé oft erfið. „Ég
lendi í allskonar deilum. Kennur-
um er kennt um svo margt. En
auðvitað hljóta allir að eiga sinn
hluta af sökinni.“ Hún hefur
áhyggjur af því að skuldinni er
skellt á kennara vegna versnandi
framkomu fólks í daglegum sam-
skiptum og jafnvel einnig illvirkja,
eins og óspektimar á Heysel-
knattspyrnuvellinum í Bruussel í
fyrra.
Þessi kona er nú hætt að kenna
badminton og hefur sagt starfí
sínu sem yfirkennari lausu. Hún
ætlar að hefía kennslu við
menntaskóla þar sem kennslu-
skyldan er minni en launin þau
sömu og hún hafði sem yfírkenn-
ari og fyrir aukakennslu utan
námsskrár.
Þótt kennsla hafí verið lögð
niður í ýmsum íþróttum sem for-
eldrar litu á sem sjálfsagða
aukanámsgrein, halda flestir
kennarar þvi fast fram að náms-
árangur hafí aldrei verið betri.
Frammistaða nemenda um allt
land í prófum hefur reyndar farið
batnandi meðan á kjaradeilu
kennara hefur staðið. Aðstoðar-
skólastjóri við einn af stærri
fíölbrautaskólunum segir: „Flestir
kennarar em fúsir til að sitja fundi
að skóladegi loknum, til dæmis
til að ræða umbætur á náms-
skrám. Það sýnir ekki skort á
starfsáhuga."
Vegna þeirrar athygli sem
beinzt hefur að rekstri sumra
skóla gæti svo farið að skólamálin
yrðu að kosningamáli. Margir
skólar virðast lúta stjóm skóla-
nefnda er vilja útiloka samkeppni
— einn yfírkennarinn bannaði að
keppni í að hlaupa með egg í skeið
yrði liður í íþróttakennslunni á
þeirri forsendu að of margir bæm
lægri hlut í þeirri keppni — hampa
samkynhneigð sem lögmætum
lífsstíl og banna hvaðeina sem
gæti móðgað þjóðemislega minni-
hlutahópa. í einu skólaumdæminu
fara bömin ekki með bamaþuluna
„Baa, baa black sheep“. (Baa, baa
svarti sauður). Þar heitir þulan
„Baa, baa green sheep“ (Baa, baa
græni sauður).
Þessi þróun mála, samfara
þeirri skoðun að menntun fari
versnandi, þótt árangur í almenn-
um prófum batni ár frá ári, leiddi
til þeirrar jrfírlýsingar á ársþingi
íhaldsflokksins, að réttast væri
að stofna ríkisrekna tækniskóla í
þéttbýliskjömum stærri borg-
anna. Skólar þessir ættu ekki að
lúta stjóm skólanefnda borganna,
en miða að því að útskrifa fag-
lært starfsfólk.
Líklegt er að þessir skólar löð-
uðu einnig til sín hæfíleikamestu
unglingana frá fjölbrautaskólun-
um, kennara í þýðingarmiklum
greinum eins og stærðfræði og
eðlisfræði, sem skortur er á og
ykju á vanda þeirra skóla sem
fyrir era. Kennarar telja þessa
yfírlýsingu flokksins enn eina
árásina á menntakerfíð.
Sannleikurinn er sá, að það
skiptir litlu hvað gert verður til
að fegra ástandið í skólamálum
fyrir kosningar, því 90% brezkrar
skólaæsku munu eftir sem áður
stunda nám við fjölbrautaskólana,
sem margir hveijir eiga undir
högg að sækja. Vandræði skól-
anna nú verða vandi þjóðfélagsins
á morgun. NAS/UWT er með
vanhugsuðum vekfallsaðgerðum
sínum að ýta undir það að ríkis-
stjómin svipti skólanefndimar
umráðum jrfír skólunum.
Höfundur er blaðamaður hjá
brezka blaðinu The Observer.
Unglingar i Bretlandi hafa orðið að gjalda launadeilna kennara
og ríkisins. Margir foreldrar hafa brugðist þannig við röskun á
kennslu í ríkisskólum að sækja um fyrir börn sín i einkaskólum.