Morgunblaðið - 14.12.1986, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. DESEMBER 1986
Innlán hafa auk-
izt um 30% eða 11,5
milljarða á árinu
Sparnaður umfram hækkun verðlags
eykur mögnleika á innlendu lánsfé
HAGFRÆÐINGAR Seðlabanka
Islands telja að i lok síðasta árs
hafi sparnaður landsmanna num-
ið um 99,2 milljörðum króna. Þar
af var talið að innlán i banka-
kerfinu væru 38 miiljarðar, en
nú er sú upphæð talin 49,5 milij-
arðar króna með áætluðum
vöxtum. Þar af eru um 2,9 millj-
arðar inni á gjaldeyrisreikning-
um. Ennfremur er talið að i
lifeyrissjóðunum hafi um áramót
verið um 26,2 miUjarðar króna
og- þar af verði um 6,3 miUjarðar
í ráðstöfunarfé á næsta ári. Að
þessu athuguðu er taUð, að nægi-
legt lánsfé verði tíl reiðu innan-
lands á næsta ári til að hægt
verði að draga verulega úr er-
lendum lántökum.
Til samanburðar mætti benda á
það, að byggingavísitalan hefði á
sama tíma hækkað um 13%, láns-
kjaravísitalan um 11% og fram-
færsluvísitalan um 9%. Því væri
raunauking innlána um 7 milljarðar
króna. Þar að auki mætti benda á
það, að staða bankanna gagnvart
útlöndum hefði batnað um rúmlega
2,5 milljarða króna frá áramótum.
„Fjármagnsmarkaðurinn hér á
landi er að breytast,“ sagði Vil-
hjálmur. „Það er að verða fáanlegt
lánsfé hér í verulegum mæli vegna
aukins spamaðar og því ástæðu-
laust að láta sér ekki detta annað
í hug en að leita til útlanda, þegar
þörf er á lansfé," sagði Vilhjálmur
Egilsson.
Morgunblaðið/Olafur K. Magnússon
Óveðursský
VONZKUVEÐUR hefur verið um allt land | inn I vikunni og þó blikur séu á lofti rofar
síðustu daga. Myndin er tekin yfir Skeijafjörð- I aðeins til og grillir í geisla sólar.
Hæstiréttur:
Hjartaverad og Skógræktin eiga
ekki rétt á bótum fyrir Asgarð
Vilhjálmur Egilsson, hagfræð-
ingur VSÍ, sagði i samtali við
Morgunblaðið, að áætlanir um
mögulegan samdrátt í erlendum
lántökum væru byggðar á aukningu
spamaðs innan lands umfram
hækkun verðlags. Hann gat þess,
að á næsta ári myndu lífeyrissjóð-
imir hafa til ráðstöfunar um 6,2 til
6,3 milljarðar króna. Þar af væri
reiknað með því, að þeir keyptu
skuldabréf af byggingasjóðunum
fyrir um 55% þess eða um 3,4 millj-
arða. Þá væm eftir um 2,8 milljarð-
ar króna, sem þeir þyrftu að ávaxta
á einhvem hátt. Með nýja hús-
næðislánakerfinu myndi eftirsókn
sjóðsfélaga eftir lánum minnka,
jafnframt því að margir sjóðimir
færðust undan veitingu neyzlulána.
Því yrði þama væntanlega mögu-
leiki á Iánsfé.
Vilhjálmur sagði, að í lánsfjár-
áætlun væri gert ráð fyrir því, að
fjárfestingalánasjóðir tækju 2,23
milljarða króna að láni erlendis á
næsta ári. Auk þess, sem lánsfé
ætti að vera fáanlegt hjá lífeyris-
sjóðunum, mætti benda á það, að
aukning innlána í bönkum og inn-
lánastofnunum frá áramótum væri
um 30% eða 11,5 milljarðar króna.
DÓMUR féll nýlega í Hæstarétti
í máli Hjartaverndar og Skóg-
ræktar ríkisins sem félögin
höfðuðu til að láta á það reyna
hvort þau ættu rétt á andvirði
jarðarinnar Asgarðs í Grímsnesi.
Forsaga málsins er sú að þegar
ekkja Sigurliða Kristjánssonar,
Helga Jónsdóttir, lést sumarið
1978, var í erfðaskrá þeirra hjóna
tekið fram að þrír aðilar skyldu
eignast hlutdeild í jörðinni Ásgarði.
Þetta voru Hjartavemd, Skógrækt
ríkisins og Reykjavíkurborg. Tekið
var fram að Hjartavemd skyldi fá
hluta jarðarinnar til að reisa þar
hvíldar- og hressingarstað, Skóg-
rækt ríkisins skyldi nota hluta
jarðarinnar til skógræktar og
Reykjavíkurborg til að reisa þar
drengjaheimili. Grímsneshreppur
neytti hins vegar eignamámsheim-
ildar sinnar, án þess ao á það hefði
reynt hvort Hjartaverrid, Skógrækt-
in og Reykjavíkurborg myndu
uppfylla skilyrði erfðaskrárinnar.
Tveir fyrmeftidu aðilamir ákváðu
að höfða mál gegn erfingjum Sigur-
liða og Helgu til að fá úr því skorið
hvort þeir ættu rétt á andvirði jarð-
arinnar. Skiptaréttur Reykjavíkur
féllst ekki á það og var málinu þá
áfrýjað til Hæstaréttar. Reykjavík-
urborg afsalaði sér öllum rétti í
málinu áður en til málaferla kom.
Hjartavemd krafðist þess að fá
tæpar 6,8 milljónir króna úr dánar-
búi Helgu Jónsdóttur, sem er hluti
eignamámsbóta fyrir jörðina, en
alls námu bætur tæpum 15 milljón-
um króna. Til vara krafðist Hjarta-
vemd þess að dæmt yrði að félaginu
bæri féð með þeim skilyrðum að
því yrði varið til kaupa á landi ásamt
bústað til afnota sem hvíldar- og
hressingarstaður félagsins. Þá var
krafist vaxta og/eða verðbóta sem
bæst hefðu við eignamámsbætum-
ar frá því þær vom greiddar
dánarbúinu.
Skógrækt ríkisins gerði þær
kröfur að félagið fengi rúmar 8
milljónir króna af eignamámsbót-
um fyrir jörðina. Til vara krafðist
Skógræktin þess að dæmt yrði að
félagið fengi þessa fjárhæð með því
skilyrði að hún yrði notuð til kaupa
á landi til skógræktar. Önnur vara-
krafa Skógræktarinnar var sú að
félagið fengi fjárhæðina með því
skilyrði að henni yrði varið til skóg-
ræktar í landi Ásgarðs. Skógræktin
gerði einnig kröfu um vexti og/eða
verðbætur.
Skógræktin og Hjartavemd rök-
studdu kröfur sínar m.a. með því
að félögin hefðu orðið eigendur
Ásgarðs þegar við andlát Helgu
Jónsdóttur og hafi því í raun verið
eignamámsþolar, þegar Grímsnes-
hreppur neytti eignamámsheimild-
ar sinnar og þeim borið eignar-
námsbætumar, _án þess að nokkuð
fleira kæmi til. í dómi Hæstáréttar
kemur fram að þessu hafí að vísu
ekki verið haldið gagngert fram við
eignamámsmatið eða í málinu í
héraði, en hvað sem því liði verði
ekki talið, að þegar við andiát Helgu
Jónsdóttur hafi stofnast fortakslaus
eignaréttur áfrýjendum til handa á
landi því úr Ásgarði, sem þeim var
ánafnað í erfðaskrá Sigurliða og
Helgu. Tilkall félaganna til jarðar-
innar hafi verið háð þeim skilyrðum
sem sett voru í erfðaskránni, þ.e.
að Hjartaverad starfrækti hvíldar-
og hressingarheimili á jörðinni og
Skógrækt ríkisins stundaði skóg-
rækt á landi jarðarinnar. Þeim
skilyrðum hafi áfrýjendur ekki get-
að fullnægt, þegar hreppsnefnd
Grímsneshrepps neytti forkaups-
réttar síns að jörðinni lögum
samkvæmt, og eignaréttur áfrýj-
enda hafi þar af leiðandi aldrei verið
virkur. Var hinn áfrýjaði úrskurður
skiptaréttar því staðfestur.
Dóminn kváðu upp hæstaréttar-
dómararnir Magnús Þ. Torfason,
Guðmundur Jónsson, Guðrún Er-
lendsdóttir, Halldór Þorbjömsson
og Þór Vilhjálmsson.
Hitaveita Suðurnesja:
Hugrnynd um virkjun
í Eldvörpum hafnað
„Strompgnfan“ virkjuð í Svartsengi?
Lausn ÚA skiljanleg
- segir Friðrik Pálsson forstjóri SH um tilboð
Útgerðarfélags Akureyringatil sjómanna
ORKUSTOFNUN hefur hafnað
hugmynd ráðamanna Hitaveitu
Suðumesja um virkjun borhol-
unnar í Eldvörpum sem talin er
sú afkastamesta i heiminum. Að
sögn Júlíusar Jónssonar, skrif-
stofu- og fjármálastjóra hitaveit-
unnar, skýrist á næstunni hvort
Landsvirkjun sé hlynnt því að
„strompgufa" orkuversins, sem
blæs óheft upp úr reykháfum í
Svartsengi, verði virkjuð. Virkj-
anlegt afl gufunnar er talið
rúmlega 6 megawött, en orku-
verið framleiðir 8 MW i dag.
Hitaveitan hefur um nokkurt
skeið kannað hvort hagkvæmt sé
að virkja borholuna í Eldvörpum til
l raforkuframleiðslu. Niðurstöður
[ benda til þess að virkjunin yrði
* aðeins hagkvæm ef not fyndust
t, fyrir kælivatn frá orkuverinu. Raf-
’ orkuframleiðslan ein gæti ekki
■ staðið undir sér þar sem eftirspum
eftir rafmagni í landinu er fullnægt
að mati Orkustofnunar. „Hugmynd
okkar var því að leiða vatnið úr
borholunni í átttil strandar, þar sem
nota mætti kælivatn virkjunarinnar
til laxeldis og iðnaðar. Hér lendum
við í einskonar vítahring því Orku-
stofnun er ekki tilbúin til þess að
gefa grænt ljós á virkjunina nema
að kaupendur finnist að gufu og
vatni. Og kaupendur að varmanum
eru ekki tilbúnir til að skuldbinda
sig nema að fullvíst sé að virkjunin
verði byggð," sagði Júlíus.
Hann sagði að kostnaður við
virkjun Eldvarpa myndi verða ná-
lægt milljarði króna, og uppsett afl
í fyrsta áfanga raforkuvers gæti
orðið 15 MW. „En ef atvinnurek-
endur hafa ekki áhuga á því að
kaupa þessa orku, er það auðvitað
ekki kappsmál að virkja þessa orku-
lind bara til þess að virkja," sagði
Júlíus.
Virkjun strompgufunnar hefur
lengi verið í bígerð. Hér er um að
ræða umframvarma frá hitaveit-
unni sem nú blæs út um reykháfa.
Fyrir réttu ári sendi hitaveitan
Landsvirkjun beiðni um að mega
virkja afl gufunnar til raforkufram-
leiðslu og sagðist Júlíus binda vonir
við að stofriunin gæfi bráðlega sam-
þykki sitt.
„Almenn skynsemi segir að rétt
sé að nota afl sem annars lýkur út
í veður og vind,“ sagði Júlíus. „Af
gufunni hljótast einnig mikil óþæg-
indi því efni í henni tæra tæki og
mannvirki í Svartsengi. Starfsmenn
tala stundum um „súra regnið".
Hafa þeir til dæmis fyrir löngu
gefíst upp á því að koma til vinnu
á einkabflum." Hann sagði að með
þessari viðbót á raforkuframleiðslu
orkuversins yrði hægt að auka
rekstraröryggi þess. Oft hefði legið
við stóríjóni þegar byggðarlög á
Suðumesjum hefðu skyndilega orð-
ið rafmagnslaus vegna þess að
orkuverið hefði kiknað undan álagi.
„MÉR fínnst þessi lausn ÚA-
manna mjög skiljanleg," sagði
Friðrik Pálsson, forstjóri Sölu-
miðstöðvar hraðfrystihúsanna,
þegar leitað var álits hans á til-
boði Útgerðarfélags Akur-
eyringa til sjómanna sinna um
að greiða þeim hærra verði fyrir
10% af aflanum vegna mismunar
á fiskverði hér og á ferskfisk-
mörkuðum erlendis.
Friðrik sagði einnig: „Samningar
um hlutaskipti eru með þeim hætti,
að sjómenn hafa oftast af því tals-
vert hærri tekjur, þegar fiskur er
seldur erlendis heldur en hér innan-
lands samkvæmt skráðu lágmarks-
verði Verðlagsráðs sjávarútvegsins.
Af þessu hefur orðið talsverður
launamunur milli þeirra sjómanna,
sem aðallega leggja fisk á land til
fiskvinnslunnar hérlendis og hinna,
sem fiska fyrir erlendan markað.
Það er því mjög skiljanlegt, að sjó-
menn æski nokkurrar jöfnunar á
þessu.
Eins og fram hefur komið í Morg-
unblaðinu, töldu sjómenn ÚA
launakjör sín mun lakari en manna
á skipum, sem seldu fisk í gámum
til útlanda. Útgerðarfélag Akur-
eyringa semur því við sjómenn sína
um launahækkun og heldur með
þeim hætti góðu sambandi við
starfsfólk sitt, bæði á sjó og landi,
því með því móti halda þeir aflanum
til vinnslu innanlands og fullri vinnu
í fiskiðjuveri sfnu.“