Morgunblaðið - 19.06.1987, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. JÚNÍ 1987
FRUMVARPSDRÖG 17 MANNA NEFNDAR UM ENDURSKOÐUN LÍFEYRISKERFISINS:
Almennur lífeyr-
isréttur skertur
Rætt við forsvarsmenn nokkurra lífeyrissjóða
Á ÁRINU 1976 skipaði fjármálaráðherra nefnd til
að vinna að endurskoðun lífeyriskerfis lands-
manna. Sú nefnd var skipuð 17 fulltrúum og var
meginhlutverk hennar að vinna að frumvarpi um
starfsemi lífeyrissjóða. Nefndin lauk meginverk-
efni sínu 29. maí sl. er frumvarpið var samþykkt.
Allir nefndarmenn stóðu að því nema fulltrúi
BHM. Formaður 17 manna nefndarinnar var Jó-
hannes Nordal og skilaði hann frumvarpinu til
fjármálaráðherra 5. júní.
í frumvarpinu er lagt til að sett verði samræmd
löggjöf um starfsemi allra lífeyrissjóða í landinu, þann-
ig að þeir lúti allir sömu starfsskilyrðum og starfsskyld-
um. Er þá gert ráð fyrir að lögfest verði ákvæði um
lágmarksskyldur og réttindi lífeyrissjóða og sjóðfélaga,
þ.e. um greiðslu iðgjalda, ávöxtun þeirra og tryggingu
og myndun' lífeyrisréttinda, en jafnframt taki löggjöfín
til skipulags, reikningshalds og opinbers eftirlits með
sjóðunum. Frumvarpið byggir á þeirri meginreglu að
sjóðir verði jafnan að geta staðið undir lífeyrisloforðum
með ávöxtuðum iðgjaldstekjum. Það lífeyriskerfí sem
gert er ráð fyrir í þessu frumvarpi, er í meginatriðum
byggt á endurbótum á núverandi kerfi lífeyristrygg-
inga hér á landi.
Tillögur frumvarpsins um lágmarksiðgjald til lífeyr-
issjóðs miðast við það iðgjaldshlutfall sem nú er yfírleitt
samningsbundið á vinnumarkaðnum, 10%. Sú breyting
er hins vegar gerð á greiðslufyrirkomulagi, að greitt
skal af öllum launum í stað þess að greiða eingöngu
af dagvinnutekjum eins og nú er í flestum sjóðum.
Tillögur nefndarinnar um lágmarksréttindi byggjast
á athugunum á því hvaða réttindum megi að jafnaði
ná fyrir 10% iðgjald, þegar litið er til mögulegrar ávöxt-
unar eigna langs tíma og gert ráð fyrir að hið nýja
kerfí nái strax til allra manna, sem hafa tekjur af
atvinnu. Niðurstaða nefndarinnar er sú að fyrir lífeyris-
sjóðakerfið í heild standi 10% iðgjald ekki undir lífeyris-
loforðum eins og þau eru nú. Með tillögum sínum telur
nefndin hins vegar að gefin sé raunhæf mynd af sam-
hengi iðgjalds og réttinda.
í frumvarpinu er kveðið á um lágmarksiðgjald til
lífeyrissjóðs. í þessu felst að heimilt verður að semja
um hærra iðgjald og þar með tilsvarandi meiri réttindi
en gert er ráð fyrir í frumvarpinu.
I frumvarpinu felst sú meginbreyting, að gert er ráð
fyrir að lífeyrir verði tryggður miðað við lanskjaraví-
sitölu í stað þess að fylgja breytingum kauptaxta eða
launa eins og nú er algengast.
Um makalífeyri varð nefndin sammála að hjá flest-
um lífeyrissjóðanna felist nú í mörgum tilvikum
töluverð oftrygging vegna stóraukinnar þátttöku giftra
kvenna í atvinnulífinu. Af þessum sökum lagði nefnd-
in til að dregið yrði mjög úr makalífeyri til þeirra, sem
nú eru innan við miðjan aldur, svo fremi sem þeir
hafí ekki mikla framfærslubyrði eða eigi við örorku
að stríða. í frumvarpinu er á hinn bóginn lagt til að
bamalífeyrir hækki til mikilla muna.
Margháttaðar tillögur em gerðar um skipulag, rekst-
ur, reikningsskil og eftirlit með starfsemi lífeyrissjóða.
Meðal annars er gert ráð fyrir að sérstakri stofnun
sem nefnd er lífeyrissjóðaeftirlitið skuli falið að hafa
reglubundið eftirlit með starfsemi lífeyrissjóða, veita
þeim starfsleyfí, annast skráningu lífeyrisréttinda og
skera úr um í ágreiningsmálum.
í fmmvarpinu em sérstök ákvæði um lífeyrismál
opinberra starfsmanna og annarra er nú njóta hlið-
stæðra réttinda og ábyrgðar atvinnurekanda á þeim.
Þessum ákvæðum er ætlað að tryggja að opinberir
starfsmenn og aðrir þeir sem hér eiga hlut að máli
haldi rétti sínum óskertum. Þetta á bæði við um þá
sem þegar em lífeyrisþegar og einnig um hina er ekki
em famir að taka lífeyri. Ef fmmvarpið verður að
lögum verða samtök þessara launþega og atvinnurek-
endur þeirra að semja sérstaklega um hvemig meta
skuli núverandi lífeyrisréttindi og kostnaðarhluta at-
vinnurekenda í þeim svo og hvemig réttindum og
iðgjöldum skuli komið fyrir í framtíðinni. Ef samning-
ar takast ekki skal skipaður gerðardómur og á hann
að meta til iðgjalds launaréttindi þau er launagreiend-
ur hafa ábyrgst. Jafnframt er kveðið á um að launa-
greiðandi skuli bera iðgjald þetta að frádregnum hinum
samningsbundna hluta starfsmanna sem nú er 4%.
Haraldur Hannesson
Meg-um
þokkalega
við una
- segir Haraldur
Hannesson, stjórn-
armaður í Lífeyris-
sjóði starfsmanna
Reykj avíkurborgar
LÍFEYRISSJÓÐUR starfsmanna
Reykjavíkurborgar er einn stærsti
lífeyrissjóður landsins. Haraldur
Hannesson, formaður Starfs-
mannafélags Reykjavikurborgar
er einn stjómarmanna og var
hann inntur álits á hinu nýja frum-
varpi.
„Mín skoðun er sú að við megum
þokkalega við una. Það hefur verið
mikið unnið í þessu máli á undanföm-
um árum, þannig að þetta frumvarp,
sem felur í sér samræmingu á lífeyr-
issjóðakerfí landsmanna þarf engum
að koma á óvart. Það er vitað mál
að starfsmenn borgarinnar hafa ver-
ið á lægri launum vegna lífeyrissjóðs-
ins. Ég tel hins vegar að þau ákvæði
sem þama vom sett inn, verði fmm-
varpið samþykkt óbreytt, tryggi
starfsmönnum borgarinnar þau rétt-
indi er þeir hafa haft. Einnig er
kostur við fmmvarpið að þau áunnu
réttindi sem starfsmenn hafa nú
skerðast ekki,“ sagði Haraldur.
„Lífeyrissjóðurinn er verðtryggður
núna, en í fmmvarpinu er gert ráð
fyrir að iðgjöld félagsmanna hækki.
Þetta breytir þó ekki málinu í sjálfu
sér.
Það er ljóst að sú staða getur
komið upp þegar búið verður að sam-
þykkja þetta fmmvarp, að menn fari
að semja um lífeyrisréttindi, fái að
velja milli þess hvort þeir verði á
hærri launum meðan þeir em í starfí
eða geyma hluta launanna til elliá-
ranna og fá þannig hærri eftirlaun.
Eins og fmmvarpið liggur fyrir
nú er gert ráð fyrir að hið opinbera
ábyrgist að greiða þau iðgjöld sem
þarf til þess að opinberir starfsmenn
tapi ekki í launum á þessari breyt-
ingu. Ef ekki verða gerðar breytingar
á þessu ákvæði er ég sáttur við það.
Hitt er svo annað mál að það er
möguleiki á að sú staða komi upp
að ungt fólk missi áhugann d að
greiða reglulega í lífeyrissjóði, kom-
ist á þá skoðun að betra sé að fá
hærri laun en greiða reglulega í þá.“
Haraldur kvaðst ekki sjá fyrir
miklar breytingar á starfsemi Lífeyr-
issjóðs starfsmanna Reykjavíkur-
borgar þrátt fyrir frumvarpið. „Þessi
lífeyrisjóður er með talsvert öðmm
hætti en er hjá öðmm opinbemm
sjóðum. Lífeyrissjóðurinn er í raun í
vörslu borgarinnar og hún hefur
staðið við allar skuldbindingar hans
en reikningslega séð er lífeyrissjóður-
inn ekki til sem slíkur.“ Haraldur
kvaðst ekki reiðubúinn til að benda
á neinn ljóð á frumvarpinu. Hann
sagðist þó ekki geta neitað því að
sér þætti þeir er unnið hefðu að fmm-
varpinu af hálfu stéttafélaganna
gjaman mátt beita sér fyrir því að
lífeyrisréttindi yrðu aukin en ekki
skert, eins og gert er ráð fyrir um
almennu lífeyrissjóðina.
Þorsteinn A. Jónsson
Frumvarp-
ið afturför
fyrir félaga
ÍBHMR
- segir Þorsteinn A.
Jónsson formaður
Lífeyrissjóðs starfs-
manna ríkisins
ÞEGAR frumvarp til laga um
starfsemi lífeyrissjóða var kynnt
skilaði fulltrúi BHMR í 17 manna
nefndinni séráliti þar eð hann gat
sem fulltrúi samtakanna ekki fellt
sig við tiltekin ákvæði þess. Þor-
steinn A. Jónsson er formaður
Lífeyrissjóðs starfsmanna rikisins
og fulltrúi BHMR í stjórn hans.
Hann hefur átt þátt i stefnumótun
í lífeyrissjóðsmálum innan sam-
takanna. Þorsteinn lýsti sig
sammála skoðunum Birgis Björns
Sigutjónssonar fulltrúa BHMR í
17 manna nefndinni, er Morgun-
blaðið innti hann álits á hinu nýja
frumvarpi.
„I stuttu máli má segja að við
tökum undir þau sjónarmið er virð-
ast liggja til grundvallar tillögum
fulltrúa ASÍ, VSÍ og fleiri, að nauð-
syn sé að setja lög um starfsemi
þeirra lífeyrissjóða sem ekki eru lög-
bundnir í þeim tilgangi að tryggja
réttarstöðu sjóðfélaga og eðlilega
starfsemi þessara lífeyrissjóða.
BHMR getur einnig fallist á það sjón-
armið fulltrúa ASI, VSÍ og fleiri að
setja beri fremur rammalöggjöf um
starfsemi almennra lífeyrissjóða án
þess að setja lög um hvem sjóð fyr-
ir sig. Við teljum hins vegar að slík
rammalöggjöf eigi aðeins að taka til
almennra atriða eins og samsetning-
ar lágmarksréttinda, skipulags
einstakra sjóða, bókhalds og upp-
gjörs, eftirlits og meðferðar ágrein-
ingsmála. BHMR getur hins vegar
ekki fallist á að rammalöggjöf af
þessu tagi eigi að taka til lögbubund-
inna lífeyrissjóða.
Þeir lífeyrissjóðir sem lög hafa
verið sett um, einkum lífeyrissjóður
starfsmanna ríkisins, skera sig úr
hvað varðar réttindamál sjóðfélaga,
skipulag starfseminnar og bókhald,
þar sem um þá þá gilda lög sem
taka til allra þessara þátta á skýran
hátt. Við teljum fráleitt að almenn
rammalöggjöf af því tagi sem hér
er rædd þurfi að koma í stað gild-
andi laga til að koma á góðu skipu-
lagi,“ sagði Þorsteinn.
Hann sagði að með gildistöku
frumvarpsins yrðu þijár veigamiklar
breytingar á stöðu opinberra starfs-
manna sem þeir gætu ekki fellt sig
við.„í fyrsta lagi er lagt til að lögum
um Lífeyrissjóð starfsmanna ríkisins
verði breytt þannig að aðeins megi
fjármagna lífeyrisréttindi með ið-
gjöldum," sagði hann. Þorsteinn
bætti við að stór hluti lífeyris opin-
berra starfsmanna væri nú greiddur
með beinum framlögum launagreið-
anda. Sú skipan mála væri árangur
áratuga samningastarfs stéttarfé-
laga opinberra stafsmanna. „Ef þessi
lagabreyting nær fram að ganga eru
þessi réttindi afnumin að verulegum
hluta og opinberir starfsmenn settir
að nýju við samningaborðið um at-
riði sem hefur tekið langan tíma að
ná fram og Kjaradómur hefur metið
til Jaunalækkunar í dómum sínum.
í öðru lagi er lagt til að ákvæði
núgildandi laga um ábyrgð launa-
greiðanda opinberra starfsmanna á
lífeyrisgreiðslum sjóðafélaga verði
niður felld. Þetta ákvæði er einnig
árangur áratuga samninga við hið
opinbera og hefur gert starfskjör
þeirra álitlegri en ella þrátt fyrir lág
laun. Þetta er okkur augljóslega í
óhag.
í þriðja og síðasta lagi er gerð
tillaga um að komið verði á laggim-
ar stofnun, lífeyrissjóðaeftirlitinu, er
lúti framkvæmdastjóm ASÍ og VSÍ
ásamt einum fulltrúa ráðherra. Þess-
ari stofnun er ætlað eftirlitshlutverk
eins og stjómvald með framkvæmd
laga um starfsemi lífeyrissjóðanna
og úrskurðarhlutverk eins og dóms-
vald í öllum mikilvægum ágreinings-
efnum og jafnvel vald til að gefa
efnislega fullnaðarúrskurði. BHMR
getur ekki treyst þessum aðilum fyr-
ir því hlutverki sem þeim er ætlað
samkvæmt þessu frumvarpi. Það er
og skoðun okkar að slíkt sé í hróp-
andi ósamræmi við almennt réttar-
far, þar sem framkvæmdavald fer
með almennt eftirlitshlutverk af
þessu tagi og almennir dómstólar
með úrskurðarhlutverk," sagði Þor-
steinn.
Hann sagði að enn ætti eftir að
meta hvaða áhrif frumvarpið hefði á
kjör félaga í BHMR ef að lögum
yrði. „Að svo stöddu er mjög erfitt
að fullyrða um langtímaáhrif þessa
frumvarps. Það er hins vegar alveg
ljóst að ákveðin réttindi sem menn
hafa í dag verða ekki til staðar, ekki
í sama mæli að minnsta kosti. f þessu
frumvarpi eiga iðgjöld alfarið að
standa undir skuldbindingum sjóð-
anna. Þó þama sé gert ráð fyrir að
ríkið borgi hærri iðgjöld til Lífeyris-
sjóðs starfsmanna ríkisins en gert er
í dag, hafa áhrif þess ekki verið
metin."
Þorsteinn sagði að sumarið yrði
notað til skrafs og ráðagerða. í haust
yrði þeirri vinnu lokið og þá mætti
búast við að BHMR kynnti sín sjónar-
mið betur.
Hrafn Magnússon
Styð frum-
varpið heils
hugar
- segirHrafn
Magnússon, fram-
kvæmdastjóri
Sambands al-
mennra lífeyris-
sjóða
„ÉG ER mjög ánægður með niður-
stöður 17 manna nefndarinnar,
styð heils hugar þær hugmyndir
er þar koma fram og vona að
frumvarpið verði að lögum sem
fyrst. Ég álít að vandað hafi verið
til frumvarpsgerðar f alla staði
og tel mikilvægt að það nái fram
að ganga. Þarna eru mörg atriði
sem skipta verulega miklu máli“,
sagði Hrafn Magnússon, fram-
kvæmdasfjóri SAL.
„Það sem ég á við er ekki síst
lögbinding lágmarksréttinda og einn-
ig lögbundið eftirlit með sjóðakerf-
inu. Einnig er mikill kostur að nú
er gert ráð fyrir að iðgjöld og ávöxt-
un standi undir skuldbindir.gum
sjóðanna."
Um langtíma áhrif frumvarpsins
sagðist Hrafn þess fullviss að líf-
eyrissjóðum myndi fækka og að sú
breyting væri til hins betra að sínu
mati. Hann sagðist ekki geta bent á
nein grundvallaratriði sem hann
væri ekki sáttur við í frumvarpinu.
„Ef eitthvað er, má kannski segja
að frumvarpið sé of vel unnið. Þar
er farið ofan í saumana á lágmarks-
réttindum sem getur orkað tvímælis.
Kostir frumvarpsins eru á hinn bóg-
inn margir. Meginkosturinn er
auðvitað sá að nú eiga tveir plús
tveir að vera fjórir, þannig að iðgjöld
og ávöxtun eiga að standa undir öll-
um skuldbindingum sjóðanna. Af því
leiðir að ekki er heimilt að auka
skuldbindingar þeirra án þess að
hækka iðgjöld eða bæta ávöxtun.
Það hefur borið við að Alþingi og
hagsmunasamtök hafi samið um
lífeyrisréttindi til lausnar á kjaradeil-
um og þannig velt vandanum yfír á
sjóðina. Sem betur fer er sú tíð vænt-
anlega liðin. Af öðrum atriðum er
ég tel til bóta eru ákvæði um skipt-
ingu lífeyrisréttinda hjóna við skilnað
og hækkun bamalífeyris," sagði
Hrafn Magnússon að lokum.
Löngu
tímabært
- segirÞorgeir
Eyjólfsson, for-
stjóri Lífeyrissjóðs
verslunarmanna
„í HEILDINA litið er mjög
ánægjulegt að 17 manna nefndin
skuli hafa lokið störfum og kom-
ist að niðurstöðu. t tillögum
nefndarinnar eru margir mjög