Morgunblaðið - 11.12.1990, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 1990
Með leyfi þagnarinnar
Bókmenntir
Súsanna Svavarsdóttir
Eg vildi ganga í buxum
Höfundur: Lara Cardella
Þýðandi: Nanna Rögnvaldardótt-
ir
Útgefandi: Iðunn
Lara Cardella var aðeins 19 ára
þegar hún vann til fyrstu verðlauna
í bókmenntasamkeppni með þessari
bók. Lara er ítölsk og víst er að
ekki voru allir landar hennar sam-
mála dómnefndinni, því bókin vakti
upp harðvítugar deilur þegar hún
kom út.
Bókin segir frá Annette sem er
kölluð Anna. Hún býr í foreldrahús-
um og á einn eldri bróður. Verk-
skiptingin á heimilinu er rækilega
njörvuð niður; faðirinn vinnur utan
húss og móðirin innan húss. Þetta
er bara svona í þessu þorpi. An-
tonio, bróðir hennar, nýtur forrétt-
inda; samkvæmt hefðinni er séð til
þess að hann njóti alls hins besta
sem völ er á. Faðir Önnu var líka
frumburður og þegar Vannina,
systir hans, segir Önnu sögu sína,
kemur í ljós að forréttindin voru
slík á því heimili að faðir Önnu fékk
kjöt, þegar ekkert hinna barnanna
sex fékk neitt að borða. Hann átti
líka kost á menntun, sem hann
GULLFALLEGAR
Herra
LOÐHÚFUR
TILVALIN
JÓLAGJÖF
Safalinn, Laugavegi 25, 2.hæö. Sími 17311
hafði engan áhuga á og sleppti.
Vannina var yngst og þegar að
henni kom, var ekkert aflögu;
hvorki ást né möguleikar. Hún var
afgangsstærð og stelpa og þessi
þröngi heimur sem Anna og Vann-
ina alast upp í, fjárfestir ekki í
kvenfólki.
Saga kvennanna í bókinni er
óhugnanleg. Þær eru „nokkuð"
ftjálsar sem börn, en um leið og
kemur fram á gelgjuskeið eiga þær
um þrennt að velja; ganga í klaust-
ur — loka sig inni frá samfélaginu,
gerast hórur — útskúfa sig frá sam-
félaginu, eða hlýða og giftast þeim
manni sem faðirinn velur. Allir
möguleikarnir jafn slæmir. Því
hjónaband í þessu litla samfélagi
er ekki eins og hjónabönd í okkar
norræna heimi. Karlmaðurinn á
konuna; hann getur gengið að henni
eins og honum sýnist, gengið í
skrokk á henni ef hann vill — hann
getur nauðgað henni, barið og lim-
lest. En það er ekki aðeins eiginkon-
an sem er ruslakista ofbeldishneigð-
arinnar, heldur hefur hann óheftan
aðgang að dætrum sínum. Ekki
lagalegt leyfi, heldur vegna þess
að þögnin leyfir það; þögnin um
aðstöðu kvenna og líf á þessum
slóðum. Eiginkonan segir ekkert,
Sæktu þér þrótt
í ríki náttúrunnar með
Magna hvítlauksperlum!
Hvítlaukur hefur um aldir notið vinsælda sem
heilsujurt en hann er ekki algengur í daglegum
kosti íslendinga. Nú er komið ráð við því. í hverri
Magna hvítlauksperlu eru 10 mg af lyktarlausu
hvítlauksdufti, sem svarar til 3 g af ferskum
hvítlauk. Er ekki tími til kominn að þú leysir
starfsorku þína úr læðingi og sækir þér þrótt í ríki
náttúrunnar?
mm
p®rDyir
- náttúrulega!
Lara Cardella
því hún óttast mann sinn og umtal-
ið sem fylgir í kjölfarið; konurnar
hylma yfir með körlunum með
þögninni. En Anna, sem á unglings-
árunum hefur ákveðið að ganga í
klaustur, til þess að fá að ganga í
buxum, þar sem hún í einféldni sinni
heldur að það sé nóg til að öðlast
sama rétt og karlmenn; þessi Anna
rýfur þögnina.
Hún rýfur þögnina, eftir að for-
eldrar hennar gera hana brottræka
af heimilinu fyrir að kela við strák
því þarmeð er hún orðin „puttana“,
eða siðlaus kvenmaður. Það ætlaði
hún sér reyndar, eftir að hún komst
að því að nunnur ganga ekki í bux-
um innan undir kuflinum, eins og
prestarnir.
Hún er send í fóstur til Vanninu
föðursystur sinnar og Vincenzion,
eiginmanns hennar. Sá hafði mis-
boðið Önnu þegar hún var rétt um
tíu ára og fátt óttast hún meira en
hann. Þegar Anna segir frá því,
segir hún það dauðvona ömmu
sinni, sem deyr þremur dögum
seinna. Og Anna fær sannarlega
að heyra að hún hafi drepið ömmu
sína ...
Þetta er óhugnanleg saga; saga
um samfélag sem dæmir konur: Það
er þeim að kenna að þær eru barð-
ar — þær hafa unnið til þess, það
er þeim að kenna að þeim er nauðg-
að — þær hafa beðið um það, það
er þeim að kenna, ef fullorðnir karl-
menn misnota þær í æsku — þær
voru á röngum stað á röngum tíma.
Og litla þorpið sem Anna býr í er
slúðurpottur — sem aðeins slúðrar
um konur, aðallega þó ungar stúlk-
ur. En sagan er vel skrifuð og mjög
skiljanlegt að hún hafi vakið upp
mikla ólgu og reiði á Ítalíu þegar
hún kom út og þýðingin virðist
ágætlega úr garði gerð; málfarið
hnökra- og tilgerðarlaust.
Fra fjarlægum
tímum og stöðum
Bókmenntir
Grandavegi 42, Reykjavík, sfmi 91-28777.
Ingi Bogi Bogason
Kristján Árnason: Einn dag enn.
(97 bls.) Mál og menning 1990.
Klassískir og nýklassískir straum-
ar bylgjast um þessa meðallöngu
ljóðabók. Þótt það kunni að hljóma
þversagnarkennt felst nýstárleiki
bókarinnar einmitt í því hve yfir-
bragð hennar er hefðbundið. Öll ljóð-
in, hvort sem þau eru frumsamin
eða þýdd, hafa hefðbundið snið: end-
arím, ljóðstafi og taktfasta hrynj-
andi.
”Bókinni er skipt í þtjá nokkurn
veginn jafnlanga hluta: I. Undir
ósonlagi, II. Þrettán þankabrot um
lífið og III. Þýdd ljóð.
”Fyrsti hlutinn geymir ljóð af
margvíslegum toga. Heiti ljóðanna
bera með sér sundurleitan vettvang
og viðfangsefni: I kvikmyndahúsi,
Morgunn, Narkissos, Tilraun um
manninn. Tvö meginskaut sýnist
mér megi greina í þessum ljóðum.
Annars vegar eru það takmarkanir
mannsins, ábendingar um afglöp
hans og útúrboruhátt, jafnvel hvatn-
ing til hans um að rífa sig upp úr
flatneskjunni (t.d. Hellislíf og Nark-
issos). Hins vegar eru hér ljóð sem
íjalla um afmörkun mannsins í
tímanum og fela í sér áminningu
um að nýta hvetja stund. „Fer þetta
kannski bráðum að verða búið?“ seg-
ir í sonnettu, samnefndri fyrsta hlut-
anum, Undir ósonlagi. Niðurstaða
ljóðsins er heldur nöturleg:
Og einu má gilda hvort steftian er röng eða
rétt,
við ríghöldum bara í fylginaut vom sem er núið
og syngjum vort síðasta vers undir ósonlagi.
Annar hlutinn er heilsteyptastur.
Hann er safn þrettán sonnetta seny
allar eru tilraun til að útskýra inntak
lífsins með einum eða öðrum hætti.
Segja má að tilraunin takist í heild
þótt einstaka ljóð þessa hluta standi
frekar sem haglegur kveðskapur en
snjöll hugsun. Vera má að seinasta
ljóðið, XIII, beri frumlegustu merk-
inguna. Upphafslínan er svo: „Sé
dauðinn líf, er líf þá ekki dauði?“
en ljóðinu lýkur með þessum erind-
um: ,
Og mun þá nokkur lá mér, þótt ég lesi
og leggi út af grein hjá Jóhannesi
sem boðar okkur: Hver sem ekki hatar
sitt líf í þessum heimi og honum deyr,
hann hreppir ekki það sem varðar meir
en leysist upp og sálu sinni glatar.
Þriðji hluti bókarinnar er samsafn
þýddra Ijóða sem „spanna næstuni
Kristján Árnason
2.700 ár bókmenntasögunnar" eins
og segir á bókarkápu. Elsti höfund-
urinn er gríska skáldið Tyrtajos (f.
um 675 f. Kr.), yngstur er Englend-
ingurinn Philip Larkin (1922-1985).
”Eins og gefur að skilja er yrkisef-
nið hér býsna sundurleitt en þó virð-
ast mannlegar takmarkanir ýmiss
konar setja afgerandi svip á ljóðaval-
ið. Töluvert er íjallað um ósætti
manns og umhverfis: Heimurinn
skiptist hér í tvennt, annars vegar
er „ég“ og hins vegar „allir hinir“:
Aðeins tvennt
Um margar götur var gengið
í gegnum Ég, Þú, Við,
en ekkert andsvar fengið
um endanlegt stefnumið.
Til lítils er svara að ieita,
þér lærist það smátt og smátt,
um aðeins eitt að skeyta
sem öliu kynni að breyta
og ómar úr fjarska: þú átt.
Því snjórinn mun bráðna, og blómið
mun blikna á sama veg.
Það er aðeins tvennt til: tómið
er til og hið markaða Ég.
(Gottfried Benn)
Það er ljúft að játa að skáldskap-
ur Kristjáns eykur við fjölbreytni
íslenskra nútímaijóða um leið og
hann verður aðgengileg skuggsjá í
menningarheima sem liggja misfjar-
lægir í rúmi og tíma.