Morgunblaðið - 11.12.1990, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 1990
„Yillugjarnt í
bjartsýmsþokunni“
_________Bækur______________
KjartanÁrnason
Geirlaugur Magnússon: Sannstæð-
ur. Ljóð, 62 bls. Mál og menning
1990.
Ljóð Geirlaugs verða seint talin
léttúðarfull. Hann er alvarlegt skáld,
erindi hans er brýnt. Tök hans á ljóð-
forminu eru geysigóð. Að mínu viti
eru ekki mörg skáld íslensk sem eru
jafn næm á galdur tungumálsins og
Geirlaugur Magnússon, honum er
sérlega lagin sú list að flétta margsl-
ungna merkingu inní skarpar mynd-
ir. Meitlaðar setningar á borð við
„hraðfleygir einhyrningar í djúpum
leðursófum", „augun kúlnagöt í
vegg“ eða „fnykur rotnandi orða“,
ségja sína sögu.
Sannstæðum skiptir Geirlaugur í
þrennt. Fyrsti hlutinn er samnefndur
bókinni og í honum eru hátt í þijátíu
stutt ljóð. Það er einmitt hið knappa
form sem lætur Geirlaugi best.
Kannski má segja að ljóð hans séu
æðaber: æðarnar sjást kvíslast undir
húðinni (sem oft er skrápur) en sé
eyrað lagt að, má jafnvel heyra
hvernig blóðið streymir. En það verð-
ur að hlusta vel.
liggja troðningar
brotgjamra tðna
draumfangarar spá
í stjömur kámug spil byr
byr vélknúnum taugum
segir í Ijóðinu undir húðinni. Heiti
flestra ljóða þessa kafla heíjast ýmist
á utan, inn eða innan. Þetta gerir
ljóðin nokkuð samstæð — og jafnvel
sannstæð; einhver þráður, einhver
Geirlaugur Magnússon
„sannindi" liggja í loftinu, þrátt fyrir
að ljóðheimur skáldsins kunni að
virðast sundurlaus og brotakenndur:
más uxans
söngur sigðarinnar
óttablik deyjandi sólar
þungstíg leiðin heim
hver gæti bróður síns
(utan af akrinum)
Kaflanum lýkur á ljóðinu inn og
út um gluggann: „blindhomin/ vörð-
uð staksteinum/ mergsognum bein-
um// villugjamt/ í bjartsýnisþok-
unni// óvíst hvar næsta vængjatak/
grípur rimla gaddavír".
Annar hluti kallast jarðtengsl. Hér
kveður víða við nokkuð léttari tón,
jafnvel fyndinn: „sækir líkan heim/
þessi miðaldra skógarþröstur/ sem
starir kunnuglega/ gegnum gróm-
fallið gler// syngur ei meir/ kominn
á raupsaldurinn/ sólskríkjudraum-
arnir/ beinfrosnir undir harðfenninu
/.../“ Ljóðin lengjast nokkuð frá því
BRÉFA-
BINDIN >
frá Múlalundi...
... þar eru gögnin á góðum stað.

Múlalundur
SÍMI: 62 84 50
HENTUGUR FYRIR
ALLAR STÆRÐIR
FYRIRTÆKJA
® Sparneytinn
® Gangviss
® Þægilegur í notkun
® Auðveldur í endursölu
VOLKSWAGEN
• r ) r v
Fö
SERBUINN SENDIBILL
Stgr.verð kr. 727.080
Vsk kr. 143.080
= kr. 584.000
Fjöldi fyrirtækja hefur valið
VW POLO ÁN VSK
sem áður var og erindi þeirra verður
stríðara, snýst stundum uppí ádeilu
einsog í á flugi og krummafæti.
í síðasta hlutanum eru slitrur úr
samræðum útilegumanna. Hér eru
sex tölusett ljóð sem tjá angist og
ótta, magnleysi, ofskynjanir. En
mesta ruglið er að verða glaður:
„daginn sem missti vitið/ brosti
framan í morguninn/ elskaði náung-
ann/ fylltist ofsagleði/ hló við sólinni
/.../“
Ljóð Geirlaugs Magnússonar eru
oft nokkuð torræð, stundum alveg á
mörkum hins óræða. Það er auðvitað
ekki réttmæt krafa að ljóð verði
metin á kvarða hagsýnnar skynsemi
líktog hver önnur bókmenntagagn-
rýni í dagblaði en þó verður alltaf
að gæta þess að ekki komi brestir í
samband skálds og lesanda. Sam-
bandsleysi er sjaldnast einhliða frá
lesandans hendi. Slíkt er reyndar
engin venja í ljóðum Geirlaugs en
sumstaðar þykir mér þó gæta til-
hneigingar í þessa átt. Hér má nefna
hluta af síðasta bálkinum og fáein
ljóð önnur (inni í hatrinu, fram úr
skugganum, innan um viljann). Öðru
jöfnu eru ljóð Geirlaugs kraftmikil
og bjóða lesandanum til sín endaþótt
merking þeirra sé ekki auðráðin. Og
líklega er það galdurinn: að þræða
einstigið milli torræðni og óræðni.
Hið torræða brýnir lesandann til
átaka við ljóðið, sjálfan sig, vanann,
gildin — hið óræða er bara órætt.
En með óvenjulegri myndvísi og
safaríku tungutaki tekst Geirlaugi
jafnan að leiða lesanda sinn eftir ein-
stiginu, þótt stundum hrasi maður í
köntunum. Botninn finnst tíðum ef
vel er leitað — en það þarf stundum
að fara uppí Borgarfjörð eftir honum.
Sannstæður er bók sem vinnur á við
hvern lestur.
Meira skólaskop
Bókmenntir
• Sigurður HaukurGuðjónsson
Gamansögur af kennurum og
nemendum. Safnað hafa: Guðjón
Ingi Eiríksson og Jón Sigurjóns-
son. Myndskreyting: Hjördís
Ólafsdóttir. Útlitshönnun: Örn
Guðnason. Prentun: Steinholt hf.
Bokband: Félagsbókbandið —
Bókfell hf. Útgefandi: Ahnenna
bókafélagið hf.
Þetta er sprenghlægileg bók, af-
sannar að Islendingar geti ekki
verið hnyttnir, hlæi naumast nema
fullir og að klúryrðum sjálfra sín,
eða þá ódýrum „Háfnarfjarðar-
bröndurum“ flestum stolnum frá
dönskum.
Hér er læðzt í kennslustofur þar
sem virðulegir, hálærðir kennarar
eru að bjástra við að breyta krakka-
gemlingum í „menntað" fólk, lögð
við eyru og kíkt yfir axlir. Það er
magt að heyra og sjá í glímunni
við fræði. Við kynnumst stríðnum
pjökkum:
Úr félagsfræðiritgerð í mennta-
skóla fyrir nokkrum árum: „Litirnir
í íslenska fánanum eru í nánum
tengslum við skattana. Menn verða
rauðir í framan þegar þeir tala um
skattana, hvítir í framan þegar þeir
fá álagningarseðlana og bláir í
framan þegar þeir greiða skattinn."
Sum svör nemenda eru oft með
ólíkindum. Fyrir tveimur áratugum
fékk náttúrufræðikennari í 1. bekk
gagnfræðaskóla eftirfarandi svar á
prófi við spumingunni: „Hvert var
megininntak þróunarkenningar
Darwins?"
„Darwin taldi apa vera komna
af mönnum og er margt í atferli
þeirra sem styður þá kenningu."
Á söguprófi í 4. bekk í Mýrar-
húsaskóla var að finna eftirfarandi
spurningu: „Hvað er haugfé?" Einn
drengurinn svaraði: „Það er fé sem
búið er að fara með á haugana."
Hann hefur greinilega heyrt talað
Myndskreyting eftir Hjördísi Ól-
afsdóttur.
um offramleiðslu kindakjöts hér á
landi drengurinn sá.
Sumir nemar eru barnslega ein-
lægir: Kennslukona í skóla einum
á Akureyri hafði tvívegis slitið há-
sin og verið frá vinnu þess vegna
um tíma. Þegar hún kom inn í bekk-
inn sinn í síðara skiptið sagði ein
telpan: „Mikið er gott áð þú ert
ekki þúsundfætla."
Enn eru líka til þeir sem lítinn
tíma hafa til þess að tileinka sér
fræðin: Úr dönskuprófi í 9. bekk í
Hafnarfirði: Þýðið: „Skuespilleren
brugte hjælp til at lære sin rolle.“
Einn nemandinn þýddi setning-
una svona: „Skósmiðurinn fékk
hjálp frá rollu sinni við að læra.“
Nei, hér verð ég að láta staðar
numið, því lesandinn á það skilið
að fá að engjast af hlátri með þessa
bók í höndum. Það munu margir
gera. Gömlu fólki ráðlegg ég að
lesa þessa bók tannlausu, ef falskir
eru gómar. Myndir snjallar, líka
bráðfyndnar. Állur frágangur til
fyrirmyndar.
GLÆSILEGAR JOLAGJAFIR
Hinar vinsœlu myndir
eftir Sigurþór Jakobsson
númeraðar og órifaðar
■tAKMARKAÍ)
JÓLAMARKAÐURINN Austurstrœti 10
GALLERÍIÐ Víðimel 61, sími 25212