Morgunblaðið - 25.10.1995, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 25. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
W-
FRÉTTIR: EVRÓPA
ERLENT
Reuter
GRÆNFRIÐUNGAR efndu til mótmæla við aðalstöðvar fram-
kvæmdastjórnarinnar á meðan hún fundaði um hvernig bregðast
skyldi við tilraunum Frakka.
Kjarnorkutilraunir í Kyrrahafi
Frakkar ekki fyrir
Evrópudómstólinn
Brussel. Reuter.
FRAMKVÆMDASTJÓRN Evrópu-
sambandsins hyggst ekki draga
Frakka fyrir Evrópudómstólinn í
Lúxemborg vegna kjarnorkutilrauna
þeirra í Suður-Kyrrahafi.
Embættismaður, sem Reuters-
fréttastofan ræddi við, sagði að
framkvæmdastjómin hefði ákveðið
að túlka lagaákvæði um kjarnorkutil-
raunir þröngt. Þannig liti stjórnin á
að kjarnorkutilraunir Frakka væru
ekki „sérstaklega hættulegar tilraun-
ir“ samkvæmt Euratom-sáttmálan-
um. Framkvæmdastjórnin gæti því
fljótlega hætt afskiptum af málinu.
Jacques Santer, forseti fram-
kvæmdastjómarinnar, sagði í ræðu
á Evrópuþinginu í gærmorgun að
tilraunirnar virtust ekki stefna heilsu
þeirra, sem við þær störfuðu, eða
íbúa Frönsku Pólynesíu í hættu.
„Grein 34 [í Euratom-sáttmálanum]
á því ekki við,“ sagði Santer.
Á liðnum vikum hefur fram-
kvæmdastjómin ítrekað beðið frönsk
stjómvöld um upplýsingar um kjam-
orkutilraunimar og tilhögun þeirra,
í því skyni að meta hversu hættuleg-
ar þær væra og hvort grípa beri til
aðgerða, teljist þær stofna lífi og
heilsu manna í hættu. „Skrifstofur
framkvæmdastjómarinnar, sem mál-
ið snertir, hafa skoðað öll gögnin,
sem Frakkar hafa látið af hendi og
það lítur út fyrir að í meginatriðum
bendi upplýsingamar ekki til þess
að hætta sé á ferðum," sagði emb-
ættismaður framkvæmdastjórnar-
innar.
Ákvörðun framkvæmdastjórnar-
innar var tekin degi eftir að Jacques
Chirac, forseti Frakklands, greindi
frá því að sennilega yrðu fjórar kjarn-
orkusprengjur í viðbót sprengdar á
yfirráðasvæði Frakka í Suður-Kyrra-
hafí.
Dagbók
Bjerregaard
vekur
hneykslan
Kaupmannahöfn. Reuter.
FJOLMARGIR danskir stjórn-
málamenn fordæmdu í gær bók
eftir Ritt Bjerregaard, fulltrúa
Dana í framkvæmdastjórn Evr-
ópusambandsins, sem út kemur
síðar í vikunni.
Kaflar úr bók-
inni, þar sem
Bjerregaard,
ræðir opinskátt
um menn og mál-
efni í ESB voru
birtir í dönskum
dagblöðum á
mánudag.
I bókinni, sem ber heitið „Dag-
bók fulltrúa í framkvæmdasljórn-
inni“, fjallar hún um fyrstu mán-
uði sína í starfi. Fá margir stjórn-
málamenn slæma útreið í bókinni.
Jacques Chirac Frakklandsfor-
seta segir hún á „heildina litið
hafa komið illa fyrir ... ég held
ekki einu sinni að hann muni vaxa
með starfi sínu“. Hún sparar held-
ur ekki stóru orðin þegar kemur
að Helmut Kohl, kanslara Þýska-
lands. „Ég fékk alls enga tilfinn-
ingu fyrir manninum, hann virtist
ekki taka eftir neinu. Ég held að
hann hafi ekki einu sinni tekið
eftir því við hvern hann var að
tala,“ segir Bjerregaard.
Niels Helveg Petersen utan-
ríkisráðherra og margir aðrir
sljórnmálamenn í Danmörku
gagnrýndu þennan fyrrum ráð-
herra jafnaðarmanna harðlega í
gær. „Við eigum það á hættu að
Ritt Bjerregaard eyðileggi með
bók sinni sína eigin möguleika og
möguleika Dana á að hafa áhrif
á evrópska umhverfisstefnu. Bók-
in er því mjög dýru verði keypt,“
sagði Helveg Petersen við Berl-
ingske Tidende.
Sjálf segir Bjerregaard að til-
gangur hennar með bókaskrifun-
um hafi verið að svipta dulúðinni
af starfi framkvæmdastjórnarinn-
ar. „Ég held að ég sé ekki óréttlát
gagnvart neinum. Ég skrifaði bók-
ina til að gera ímynd fram-
kvæmdastjórnarinnar mann-
legri.“
I bókinni er einnig að finna
neikvæða palladóma um Felipe
Gonzalez, forsætisráðherra Spán-
ar, Martin Bangemann, fulltrúa
Þýskalands í framkvæmdasljórn-
inni, Michel Barnier, Evrópuráð-
herra Frakka og marga háttsetta
danska sljórnmálamenn.
Þá segir hún samskipti Jacques
Santers, forseta framkvæmda-
sljórnarinnar, og Kohls vera mjög
slæm. „Það er aðallega vegna þess
að Kohl er sama um Santer og
kemur illa og yfirborðslega fram
við hann.“
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
Bjerregaard er á milli tannanna á
fólki. Hún var rekin úr embætti
menntamálaráðherra árið 1978 og
úr embætti þingflokksformanns
Jafnaðarmananflokksins 1991 í
bæði skiptin fyrir mikla eyðslu og
lúxuslíf, sem ekki var talið hæfa
leiðtoga jafnaðarmanna.
Þegar tilnefning hennar í fram-
kvæmdastjórnina var til umræðu
á Evrópuþinginu í fyrra sökuðu
þingmenn hana um hroka og
kæruleysi.
Á sama tíma átti hún í hörðum
deilum við Poul Nyrup Rasmussen,
forsætisráðherra Danmerkur, þar
sem að hún neitaði að afsala sér
eftirlaunum sínum sem ráðherra
meðan hún ætti sæti í fram-
kvæmdasljóminni. Bjerregaard
segist, í „dagbók" sinni hafa gefið
eftir að lokum en ekki vegna þess
að hún hafði á röngu að standa.
„Ég vildi hjálpa Poul. Hann er
ekki mjög vinsæll og skoðanakann-
anir koma illa út... Þeir gætu ekki
rekið mig þó ég neitaði. Ég á sæti
í framkvæmdastjórninni og engin
ríkisstjóm getur breytt því.“
Davíð Oddsson forsætisráðherra
Enn míkíl þörf fyrir
Sameinuðu þjóðimar
DAVÍÐ Oddsson for-
sætisráðherra ávarpaði
í gær hátíðarsamkomu
Sameinuðu þjóðanna í
tilefni af fimmtíu ára
afmæli samtakanna.
Hátíðarhöldunum, sem
staðið hafa í þijá daga,
lauk í gær en rúmlega
180 þjóðar- og stjórn-
málaleiðtogar eru sam-
ankomnir í New York
vegna þessara tíma-
móta í starfi samtak-
anna.
Davíð Oddsson
sagðist í samtali við
Morgunblaðið telja að
sú staðreynd að for-
ystumenn allra þessara ríkja væru
komnir saman undirstrikaði ekki
bara glæsta sögu Sameinuðu þjóð-
anna heldur einnig all mikilvæga
framtíð. „Auðvitað er það svo að
menn gagnrýna eitt og annað í
framkvæmd Sameinuðu þjóðanna.
Staðreyndin er hins vegar sú að
margt hefur tekist vel og hefði far-
ið verr ef Sameinuðu þjóðanna hefði
ekki notið við. Þetta hefur verið
gegnumgangandi þema hjá lang-
flestum þjóðarleiðtogunum. Menn
tala einnig mikið um að samtökin
rambi um á barmi gjaldþrots vegna
þess að aðildarríki hafa ekki staðið
við skuldbindingar sínar samkvæmt
sáttmála samtakanna, sem þau
hafa þó samþykkt af fúsum og
fijálsum vilja.
Áfram þörf
Þá má kannski einnig segja að Sam-
einuðu þjóðirnar eru ekki eins vel
Reuter
Yolanda Saldivar
Dæmd fyrir
morðið
á Selenu
Ilouston. Reuter.
35 ÁRA kona, Yolanda Saldivar, var
á mánudag fundin sek um að hafa
myrt Tejano-söngkonuna Selenu af
ásettu ráði á móteli í Texas 31. mars.
Saldivar stofnaðj aðdáendaklúbb
Selenu árið 1991 og veitti honum
forstöðu þar til fyrr á árinu þegar
faðir söngkonunnar sakaði hana um
fjárdrátt. Saksóknarinn sagði að
Saldivar hefði skotið söngkonuna til
bana í æðiskasti vegna uppsagnar-
innar þar sem hún hefði ekki getað
hugsað sér að lifa án söngkonunnar.
Verjandi Saldivar sagði hana hins
vegar hafa ætlað svipta sig lífi og
lýsti drápinu sem „hörmulegu slysi“.
Hún á yfir höfði sér allt að lífstíðar-
fangelsi en kviðdómurinn á eftir að
úrskurða um refsinguna.
Selena Quintanilla Perez, sem var
23 ára, fékk Grammy-verðlaunin
árið 1993 og lagði stund á Tejano,
mexíkósk-bandaríska popptónlist
sem nýtur feykilegra vinsælda í suð-
urhluta Bandaríkjanna.
rekið fýrirtæki og þær
ættu að vera. Þeir sem
veijast þessum síðar-
nefndu röksemdum
hafa m.a. bent á að
allur rekstur Samein-
uðu þjóðanna er svipað-
ur að umfangi og rekst-
ur þriggja Disneyland-
skemmtigarða hér í
Bandarílq'unum. Allt er
þetta því afstætt,"
sagði forsætisráðherra.
Meginniðurstaðan væri
kannski sú að menn
teldu áfram þörf fyrir
Sameinuðu þjóðimar.
Davíð Oddsson
sagði samkomur af
þessu bjóða upp á mörg tækifæri
til að hitta menn, jafnt formlega
sem óformlega. Líklega væru
óformlegu samtölin mun fleiri en
þau formlegu. „Það má kannski
segja að þetta sé gott tækifæri til
að ná mönnum út undir vegg.
Formlega hittum við til dæmis for-
sætisráðherra Liechtenstein, okkar
smáa vinaríkis í EFTA. Hann vildi
ræða okkar sameiginlegu mál
varðandi Evrópska efnahagssvæð-
ið, meðal annars framkvæmd
samningsins, samstarfið innan
EFTA og samstarfið milli EFTA
og ESB. Einng fór hann yfir stöð-
una í Sviss og Austurríki. Í síðar-
nefnda ríkinu eru mikil vonbrigði
meðal almennings með veruna í
Evrópusambandinu, þó ekki verði
aftur snúið þar. Það er kannski
ekki að öllu leyti sanngjarnt hvern-
ig fólk tekur þessu en í kosningum
byggja menn oft upp væntingar
Ósló. Morgunblaðið.
TVEIR norskir njósnarar hurfu í
Sovétríkjunum á sjötta áratugnum
og Norðmenn sáu m.a. um þjálfun
fínnskra njósnara sem störfuðu
handan járntjaldsins. Þetta kemur
fram í nýrri bók eftir tvo norska
biaðamenn.
í bók blaðamannanna tveggja,
þeirra Odd Isungset og Morten Jent-
oft, kemur fram að tveir Norðmenn
voru á sjötta áratugnum sendir yfir
landamærin í Finnmörku og var til-
gangurinn með för þeirra sá að kort-
leggja hernaðarmannvirki á Kóla-
skaga. Mennirnir tveir hurfu og
fengu fjölskyldur þeirra aldrei að
vita hver hefðu orðið örlög þeirra.
Heimildarmaður fyrir þessari frá-
sögn er Bjarne nokkur Knutsen, sem
starfaði fyrir norsku leyniþjón-
ustuna, en var opinberlega starfs-
maður við landamæragæsluna í Suð-
ur-Varanger frá miðjum sjötta ára-
tugnum og fram til þess áttunda.
CIA flutti njósnara
I bókinni er einnig fullyrt að
bandaríska leyniþjónustan, CIA, hafi
flutt norska njósnara og fólk sem
flúið hafði frá Austur-Evrópu flug-
leiðis inn í Finnland og að rússnesku
landamærunum. Flugvélin var skráð
í Noregi.
„Það vekur áhyggjur að um þetta
hafiekki verið rætt fyrr á opinberum
vettvangi og að stjórnarandstaðan
hafi ekki mótmælt njósnum Norð-
manna á eftirstríðsárunum," segir
Svein Blindheim, fyrrum herforingi
sem var dæmdur í fangelsi árið 1979
fyrir að hafa ljóstrað upp hernaðar-
meðal fólks sem erfitt er að rísa
undir, að minnsta kosti til skemmri
tíma Iitið.“
Einnig átti Davíð fund með for-
sætisráðherra Búlgaríu að hans
beiðni. Lýsti hann yfir vilja til að
auka samstarf ríkjanna en nokkuð
hefur verið um að íslenskir ferða-
menn fari til Búlgaríu. „Hann var
líka ekki síst að ræða við okkur sem
NATO-ríki. Þó svo að Búlgarir séu
ekki í fremstu röð þeirra ríkja sem
sækjast eftir aðild að bandalaginu
vilja þeir halda á lofti óskum þess
efnis.“
Fundur með Mandela
Forsætisráðherrar Norðurland-
anna áttu á sunnudag sameiginleg-
an fund með Nelson Mandela, for-
seta Suður-Afríku og hafði hann
orð á því að fyrra bragði að hann
hefði hug á að sækja Island heim.
Hefur Mandela áður heimsótt öll
hin Norðurlöndin. Davíð sagði að
þó Mandela væri orðinn fullorðinn
maður væri hann kraftmikill og
duglegur og allt eins mætti búast
við að hann gerði alvöru úr þessu
og legði lykkju á leið sína á ein-
hveiju ferðalagi.
Davið sagðist einnig hafa rætt
við fjölda annarra ráðamanna, jafnt
bandaríska sem aðra, og einnig
hefðu forsætisráðherrar Norður-
landanna fengið birta eftir sig sam-
eiginlega grein í International Her-
ald Tribune á mánudag. Reyndu
þeir m.a. með þessum hætti að
koma sameiginlega fram út á við
þó svo að sum Norðurlandanna
hefðu kosið aðild að Evrópusam-
bandinu en önnur ekki.
leyndarmáli. Blindheim upplýsti þá
að finnskir ríkisborgarar hefðu verið
fengnir til að stunda njósnir í Sovét-
ríkjunum. Árið 1988 voru hins vegar
gerðar opinberar dagbækur Juho
K. Paasikivi, fyrrum Finnlandsfor-
seta, og þar kom fram að honum
hefði þegar árið 1951 verið fullkunn-
ugt um að Norðmenn sendu njósn-
ara til starfa í Sovétríkjunum í gegn-
um Finnland.
Mannerheim-riddarar ráðnir
Blindheim rifjar upp að yfirmaður
norsku leyniþjónustunnar í Ósló hafi
komið til Finnlands um 1950 undir
því yfirskyni að hann væri sendiráðs-
starfsmaður. Tilgangurinn hafi hins
vegar m.a. verið sá að ráða finnska
njósnara. Þessi maður hafi oftlega
gortað sig af því að hafa fengið til
starfa nokkra „Mannerheim-ridd-
ara“, finnska úrvalshermenn úr
Vetrarstríðinu og síðari heimsstyij-
öldinni.
I bókinn sem nefnist „Verkebyll-
en“ segir finnskur maður, Arvo Ju-
vonen, frá því er hann stundaði
njósnir fyrir Norðmenn í Sovétríkj-
unum. í eitt skiptið kveðst hann
hafa notað loftbelg til að komast
yfir landamærin.
Dæmdir í Finnlandi?
Svein Blindheim fullyrðir að fram
komi í dagbókum þeirra Paasikivis
og Uhro Kekkonens, fyrrum forseta,
að norskir njósnarar hafi ekki snúið
aftur frá Sovétríkjunum og að dóm-
ar hafi verið kveðnir upp yfir ein-
hveijum þeirra í Finnlandi.
Davíð Oddsson
forsætisráðherra.
Sovétríkin á sjötta áratugnum
Tveir norskir
njósnarar hurfu
í
I
#
m

c
c
I
c
€
€