Morgunblaðið - 25.10.1995, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 25. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Nýjar bækur
Innrás
orðsins
KOMIN er út ljóðabókin Um eilífð
daganna eftir Ólaf Stefánsson.
Höfundurinn er 27 ára Hafn-
firðingur og er þetta fyrsta bók
hans. í ljóði sem er samnefnt bók-
inni stendur
meðal annars:
„á jörðina féllu/
táknrænar setn-
ingar/ um upp-
haf//af mælsku
daganna/ hóf
orðið innrás/ á
skáldið.“
Bókin Um ei-
lífð da.ga.nna er
prentuð í Prent-
smiðju Ólafs Karlssonar. Um útlit
og hönnun _ sá Auglýsingastofa
Magnúsar Ólafssonar. Útgefandi
er höfundur. Bókin er 64 síður.
Hún er til sölu hjá Eymundsson
og Máli og menningu og kostar
1.640 krónur.
Ólafur
Stefánsson
Dagskrá
Unglistar
í dag
DAGSKRÁ Unglistar, listahátíðar
ungs fólks, í dag er eftirfarandi;
Kl. 9-23 myndlistarsýning í Hinu
húsinu. Kl. 10-18 fatahönnunar-
sýning Iðnskólans í Ráðhúsinu.
Kl. 10-17 Ijósmyndasýning,
myndir frá maraþoni í Háskólabíói
(anddyrinu). Kl. 12-16 Intemet-
smiðja í Síberíu netkaffi. Kl. 13-18
hönnunarsýning Iðnskólans í Fjós-
inu, Barónsstíg 4. Kl. 13-19 Lista-
smiðja Unglistar í Hafnarhúsinu.
Kl. 17 forsmekkur að dagskrá
kvöldsins í Hinu húsinu. Kl. 20
Leiksmiðja Unglistar í Hinu hús-
inu.
Kl. 20 verðlaunaafhending í
ljósmyndamaraþoni og stutt-
myndamaraþoni í Háskólabíói sal
4, sýndar myndir frá kvikmynda-
klúbbum framhaldsskólanna. Kl.
20.30 skemmtikvöld Tipp Topp,
félagsmiðstöðvar fatlaðra í Tjam-
arbíói. Kl. 20.30 Listakvöld MK á
Ara í Ögri.
KVIKIMYNDIR
Itíóborgin, Sagabíó,
Borgarbíó á Akur-
ey r i
SÝNINGARSTÚLKUR
„SHOWGIRLS" ★
Leikstjóri: Paul Verhoeven. Handrít:
Joe Eszterhas. Aðalhlutverk: Eliza-
beth Berkley, Gina Gershon, Kyle
MacLachlan og Robert Davi. 1995.
DÝRASTI og jafnframt lélegasti
handritshöfundur Hollywood-
kerfisins, Joe Eszterhas, gerir
handritið og hefur ekki áður verið
heimskulegri __ í. taumlausri karl-
rembu sinni. I myndinni tala karl-
ar til kvenna eins og þær séu bú-
fénaður og eru ofboðslega svaiir
þar sem þeir reka þær berbijósta
á undan sér. Konur era aftur
• ýmist nautheimskar ljóskur, eiga
í stórvarasömum sálfræðilegum
vandamálum eða eru tilbúnar að
LISTIR
EINAR MÁR Guðmunds-
son var nýkominn til
Frankfurt frá Englandi
þar sem hann hafði
verið gestur bókmenntahátíðar
sem kennd er við Cheltenham og
umræðan snerist um bókmenntir
eftir fall múrsins. Hann sagði að
bókmenntasinnaðir Englending-
ar væru svo sannarlega bók-
menntasinnaðir og það hefði
glatt sig hve gaman hefði verið
að lesa fyrir þá ljóð, einkum úr
„Klettinum“ (Klettur í hafi). Ljóð
eftir Einar Má í enskri þýðingu
Bemards Scudders era í ljóða-
safninu Brashstrokes of Blue,
útg. Shad Thames Books.
Bókmenntaverðlaun
gæðastimpill
Englar alheimsins era ný-
komnir út á ensku hjá sama for-
lagi, „Regndropamir“ (Eftirmáli
regndropanna) komu á undan.
Einar Már sagðist ekki hafa
fengið viðbrögð vegna „Engl-
anna“ í enskum blöðum, en hann
vissi að til stæði að fjalla um þá
í European. Einar Már sat í sýn-
ingarbás danska forlagsins Vind-
rose/Borgen undir stóra vegg-
spjaldi með mynd af sjálfum sér,
verðlaunahöfundur Norðurlanda-
ráðs, og var að kveðja fulltrúa
frá Gallimard-útgáfunni frönsku.
Kannski ber sá fundur árangur
því að mér skilst að Bókmennta-
verðlaun Norðurlandaráðs þyki
nú ótvíræður gæðastimpill sunn-
ar í álfunni. Vindrose/Borgen
sem gefur út bækur Einars Más
í Danmörku hefur umboð fyrir
hann erlendis ásamt Máli og
menningu. Forleggjararnir
dönsku sem settu Einar Má í
öndvegi buðu upp á Gammel-
dansk sem þeir sögðu að væri
morgundrykkur við hæfi.
Norrænt leyst úr læðingi
„Um hver aldamót kemur upp
norrænn áhugi,“ sagði Einar Már
og höfðaði með þeim orðum til
síðustu aldamóta þegar norrænar
bókmenntir nutu mikils álits
Þjóðverja. Hann sagði að nú
væri búið að leggja grunn fyrir
norrænar bókmenntir í Þýska-
landi. Ekki aðeins minni forlög
væru með á nótunum heldur
stærri líka. Minni forlög hefðu
þó skapað grandvöllinn.
Við vorum sammála um að
Smilla (Lesið í snjóinn eftir Peter
Hoeg) og Soffía (Veröld Soffíu
eftir Jostein Gaarder) hefðu leyst
norræna áhugann úr læðingi.
Báðar þessar bækur komu út hjá
Hanser forlaginu sem rithöfund-
urinn Michael Kriiger stýrir, en
hann var gestur Bókmenntahá-
tíðar í Reykjavik í haust „ótrú-
lega áhugasamur og lifandi og
með nefið á landakortinu", að
sögn Einars Más. Englar al-
heimsins koma út hjá Hanser á
næsta ári.
Einar Már Michael
Guðmundsson Kriiger
Michael
Larsen
Uppruni skáld-
skaparins er í
sagnaljóðinu
Bókastefnan í Frankfurt
í Frankfurt leituðu menn þríðja mannsins,
norræns rithöfundar á borð við metsöluhöf-
undana Peter Hoeg og Jostein Gaarder.
*
A meðan fullvissaði Einar Már Guðmunds-
*
son Jóhann Hjálmarsson um að Islend-
ingar væru með arfínn í töskunni og alls
ekki fulltrúar neinnar „smáþjóðar“.
ENGLAR alheimsins eru fáanlegir í
tveimur gerðum, venjulegri útgáfu og
kilju, hjá danska forlaginu Vind-
rose/Borgen.
„Taug sem aldrei hefur alveg
slitnað,“ sagði Einar Már um
áhuga íjóðveija á norrænum og
þá sérstaklega íslenskum bók-
menntum.
— Erum við þá í hringiðunni
miðri?
„Við íslendingar erum fulltrú-
ar stórrar menningar, með arfinn
í töskunni. Þegar að bók-
menntunum kemur
erum við ekki fulltrú-
ar neinnar „smáþjóð-
ar“. Stórborgarmenn
eins og í Bandaríkj-
unum og á Englandi
geta verið „sveita-
legri“ en við. Hjá
okkur er beinn þráður
í sjálfan grandvöll-
inn. Stórborgar-
menningin er háð
tískusveiflum. Við
erum stundum
minntir á fámennið,
en þá er því til að
svara að það búa
álíka margir í
Reykjavík og í Flórens á endur-
reisnartímunum."
Verkstæði orðanna
—Þú vékst að ljóðaáhuga Eng-
lendinga áðan. Nú ertu að gefa
út ljóðabók?
„Mér finnst ljóðið vera verk-
stæði orðanna, þar sém úrvinnsla
málsins fer fram. Þetta er
kannski norrænt viðhorf, gildir
um Heinesen og fleiri norræna
höfundá. Norræna skáldsagan er
ljóðræn, uppruni skáldskaparins
er í sagnaljóðinu að mínu áliti.
Það.er oft ekki minni ljóðlist í
skáldsögum en í ljóðum. Ég hef
til dæmis lært heilmikið um ljóð-
list með því að lesa skáldsögur
Gabriels García Márquez og
Giinters Grass.“
Horfst í augu
við óreiðuna
— Nýja ljóðabókin heitir í auga
óreiðunnar. Þú skrifaðir greina-
flokk með sama heiti í Lesbók
Morgunblaðsins ef ég man rétt?
„Heimurinn er óreiða, finnst
mér. Við verðum að horfast í
augu við óreiðuna. I stjórnmálum
er eitthvað fyrirframgefið, en í
skáldskapnum horfumst við í
augu við hlutina, en ekki út frá
fýrirfram gerðum kerfum."
— í stjórnmálum hafa menn
með öðrum orðum fundið sann-
leikann?
„Sannleikurinn er háspekilegt
hugtak, epískur skáldskapur
byggist á að breyta staðreyndum
í sögu. Á hvaða leið sem við
annars eram þurfum við að taka
afstöðu til þess hvernig við ætlum
að umgangast arfleifðina og
náttúrana, með öðram orðum
halda landinu í byggð. Við meg-
um alls ekki glata því sem við
eigum í öngstræti tískustraum-
anna.“
Þriðji maðurinn
fundinn?
Meðan við Einar Már spjölluð-
um myndaðist biðröð fólks sem
vildi heilsa upp á rithöfundinn.
Þytur fór um sali þegar starfs-
fólk bókmenntakynningarstof-
unnar dönsku lét vita að nú
gæfist tækifæri til að hlusta á
Michael Larsen sem ýmsir telja
að geti orðið þriðji heimsfrægi
maðurinn í norrænum bókmennt-
um samtímans.
Michael Larsen (f. 1961) er
blaðamaður og rithöfundur.
Sakamálasaga hans, Uden sikker
viden (1994), kom út í hollenskri
þýðingu nýlega og útgáfuréttur-
innn er seldur til níu annarra
landa. Söguþráðurinn er æsilegur
og umhverfið alþjóðlegt. Blaða-
maðurinn Martin Molberg heldur
til Los Angeles til að grafast
fyrir um hvers vegna unnusta
hans var myrt og hver gerði það.
Vísbendingar era fátæklegar.
Margt bendir til þöss að Larsen
geti tekið við af landa sínum
Hoeg sem varla er þó ástæða til
því að Hoeg er enn í fullu fjöri.
Ég spjallaði stutta stund við
Michael Larsen um norrænt
ljóðasafn í spænskri þýðingu sem
Danir vöktu athygli á. Þá vissi
ég ekki að á hann var litið sem
vonarstjörnu, þriðja manninn eft-
irlýsta.
Verhoeven
í Vegas
slasa og jafnvel drepa til að kom-
ast áfram. Kvenfólk er niðurlægt
og lítillækkað á allan hugsanlegan
máta og engin kemst áfram nema
sofa hjá rétta karlinum, hafa réttu
bijóstin, glenna sig, toga og téygja
sem mést. Eins og áður (Ógnar-
eðli) sjá Eszterhas og Verhoeven
til þess að maður hefur andúð á
öllum persónum myndarinnar og
varðar ekki krónu um hvað úr
þeim verður.
Sagan í myndinni er lapþunn
og gersamlega ófrumleg samsuða
úr Rocky, A Chorus Line og All
About Eve. Glæsileg stúlka ætlar
að verða aðalstjarnan í nektarsýn-
ingum stóru hótelanna í Las Veg-
as og er tilbúin að ryðja keppi-
nautnum úr vegi. Elizabeth Ber-
kley leikur hana og þótt hún geti
dansað nektardans er ekki þar
með sagt að hún geti leikið. Öll
leikræn viðbrögð hennar í mynd-
inni eru yfirkeyrð eins og hjá fimm
ára krakka.
Keppinauturinn er enn eitt lesb-
ískt voðakvendi frá leirskáldinu
Eszterhas. Gina Gherson leikur
hana öll mjög undirförul, en af
hveiju hún er norn mestalla mynd-
ina og síðan valmenni allt í einu
í lokin er gersamlega á huldu.
Karlleikarar eins og Kyle MacLac-
hlan og Robert Davi eru í því að
misnota og misbjóða kvenþjóðinni.
Stundum er myndin óvart fýnd-
in eins og í eldheitri samfarasenu
ofan í sundlaug, sem er svo ofboðs-
lega sviðsett að maður skellir upp-
úr. Stundum tekur lágkúran öll
völd eins og í algerlega tilgangs-
lausu en grófu nauðgunaratriði
undir lokin, sem þó er lýsandi fyr-
ir meðferðina á kvenfólki yfirleitt
í myndinni. Hliðarsögur um svart-
an vin sýningarstúlkunnar eru
tímafrekar og væmnar. Klámfeng-
in samtölin þykja sjálfsagt djörf
en virka tilgerðarleg.
Þannig veldur myndin miklum
vonbrigðum. Verhoeven vill bijóta
niður ýmis tabú skemmtanaiðnað-
arins í Hollywood, sem kannski
er full sléttur og felldur. En léleg-
ar bíómyndir gerðar undir fölsku
flaggi breyta varla nokkru.
Arnaldur Indriðason
Cyclo fær
Gullna
sporann
MYND víetnamska leiksljórans
Tran Anh Hung, „Cyclo“, hlaut
um helgina Gullna sporann, á
samnefndri kvikmyndahátíð í
Flæmingjalandi í Belgíu. Eru
þetta önnur alþjóðlegu verðlaun-
in sem myndin hlýtur eftir að
leikstjóra hennar var veitt Gullna
ljónið í Feneyjum í síðasta mán-
uði. „Cyclo“ fjallar um ökumann
leiguvagns í Ho Chi Minh-borg,
sem dregst inn í heim ofbeldis
og skipulagðrar glæpastarfsemi
eftir að vagni hans er stolið.
Leikstjórinn Tran hefur að
mestu starfað í París síðustu ár.