Morgunblaðið - 25.10.1995, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ
I
34 MIDVIKUDAGUK 25. ÖKTÓBER 1995
AÐSENDAR GREINAR

í
l
\
?
Hefur ofbeldi aukist í
miðbæ Reykjavíkur?
NOKKUR umræða hefur orðið
undanfarið um aukið ofbeldi í
miðbæ Reykjavíkur. Vegna hennar
teljum við rétt að benda á nokkrar
tölulegar staðreyndir og freista þess
þar með að skapa traustari grunn
undir umræðuna. Nokkur atriði
vega hér þyngst. Meðal þess sem
umræðan hefur einkennst af er að
aukning hafí orðið á tilefnislausum
líkamsárásum í miðbænum. Stað-
reyndin er hins vegar sú að tilefnis-
lausum árásum hefur ekki fjölgað
svo að séð verði og ekki er ástæða
til að ætla að auknar líkur séu á
því að borgarar verði fyrir slíkum
árásum nú en áður.
Guðmundur
Guðjónsson
Karl Steinar
Valsson
hefur fækkað (7%) og
rúðubrotum einnig
(19%). Þjófnuðum hefur
fjölgað undanfarin ár
og fjöldi inhbrota er
svipaður því sem verið
hefur. Rán í miðbænum
voru flest árið 1989 en
síðan hefur verið um
svipaðan fjölda rána að
ræða en þó fæst í ár í
miðborginni miðað við
undanfarin ár.
Hvert er form þess
ofbeldis sem er
beitt?
Yfirlit yfir nokkra brotaflokka i miðborg Reykjavíkur fyrstu 6 mánuði undanfarinna ára Tafla 1
Brotaflokkur 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995
Eignarspjöll 65 64 74 68 59 72 67
Rúðubrot 110 90 114 96 70 117 95
Líkamsmeiðingar 71 76 101 89 100 131 126
Innbrot 89 55 59 77 106 76 77
Þjófnaðir 84 73 34 79 84 79 94
Rán 11 5 5 3 3 4 2 (1)
Miklu skiptir að
skoða ýtarlega tilbrigði
ofbeldis í miðbænum. I töflu 2 eru
niðurstöður úr rannsókn þar sem
lögreglan í Reykjavík gerði saman-
burð á ofbeldisverkum á árunum
1985 og 1992.1 þeirri rannsókn kom
eftirfarandi fram.
Tafla 2
Aðdragandi ofbeldis:
1985 1992
Deilur 25,2% 57,7%
Afbrigðisemi 3,3% 1,6%
Samkvæmt töflu 1 má sjá þá þróun
sem verið hefur í einstökum brota-
flokkum í miðborg Reykjavíkur. Sam-
kvæmt þessum tölum er ljóst að
skráðar líkamsmeiðingar eru heldur
færri í ár en í fyrra (4%). Hins vegar
hefur skráðum líkamsmeiðingum hjá
lögreglu fjölgað frá árinu 1989 og
hefur lögreglan meðal annars bent á
þá skýringu að aukinn fjöldi lögreglu-
manna hafí leitt til tíðari afskipta
lögreglu af þessum málum — og að
ijölgunin liggi í fleiri skýrslum en
ekki endilega fleiri ofbeldistilvikum.
Það er hins vegar oft svo að eftir því
sem lögreglan reynir betur að vera í
meiri nálægð við þann vettvang þar
sem ofbeldi er helst líklegt og að ná
betur utan um heildarfjölda líkams-
meiðinga, virðist umræðan ekki taka
mið af því, heldur sífellt talað um
mikla íjölgun ofbeldisverka. Þetta fær
einnig stoð í samanburði á fjölda lög-
regluskýrsla annars vegar og fjölda
þeirra sem leita til slysadeildar Borg-
arspítalans vegna ofbeldisáverka hins
vegar. í því samhengi má benda á
að fyrir 20 árum, þ.e. árið 1975, leit-
uðu 12.5. aðilar af hveijum 1.000
íbúa Reykjavíkur til slysadeildar
vegna ofbeldisáverka, árið 1989 var
hlutfallið 14.1. og árið 1994 var það
11.7. Þá virðist sem lögreglan hafí
tíðari afskipti af slagsmálum aðila í
upphafí mála, áður en alvarlegir
áverkar hljótast af en áður. Ef veru-
leg íjölgun hefði átt sér stað á ofbeld-
isverkum hlyti það að fylgja aukningu
á þeim sem leita aðstoðar slysadeildar
vegna ofbeldisverka. Eignaspjöllum
Hefnd 3,3% 0,9%
Fyrirvaralaus árás 34% 34,4%
Gáleysi 2,8% 2,0%
Ekkúvitað 31,4% 3,4%
Samkvæmt þessari rannsókn
sést að hlutfall tilefnislausra árása
er svipað milli áranna 1985 og 1992.
Hins vegar hífur fjölgun orðið á of-
beldisverkum eftir deilur einstakl-
inga. Athyglisvert er að sjá að mun
meira er vitað um aðdraganda of-
beldisverka nú en árið 1985, sem við
teljum að megi túlka svo að upplýs-
ingar frá lögréglu séu mun ýtarlegri
og nákvæmarii en áður.
Samhliða umræðu um tilefnis-
lausar árásir erlfróðlegt að sjá tengsl
árásaraðila og árásarþola. .
Skráðum líkamsmeið-
ingum hefur fjölgað frá
árinu 1989, segja Guð-
mundiir Guðjónsson
og Karl Steinar Vals-
son, en eru heldur færri
enífyrra.
Tafla 3
Tengsl aðila
1985 1992
Skyldir/tengdir 3,3% 5,5%
Þekkjast 11,7% 26,8%
Vita engin deili á 85% 67,7%
Samkvæmt þessum tölum hefur
hlutfall þeirra sem þekkjast aukist
til muna en lækkað hlutfall þeirra
sem ekki þekkjast að sama skapi.
Hvar er ofbeldið framið?
Tafla 4
Vettvangur ofbeldis
1985 1992
Heimahús 14,5% 27%
Almannafæri 21% 22%
Vínveitingah. inni 44,9% 24,5%
V ínveitingahús úti 13,5% 10%
Nætursala inni 0,5% 2,3%.
Nætursala úti 0,5% 2,3%
Versl./söluturn 1,5% 4,5%
Skóli 0,5% 0,5%
Annar staðar 3,6% 8,7% (2)
Tafla 5
Beiting eggvopna og barefla
í ofbeldismálum
Heimahús
Almannafæri
V ínveitingastaður
Verslun
Annars staðar
1985 1992
16,7% 50%
33,3% 30,4%
50% 8,7%
0% 4,35%
0% 4,35%
Samkvæmt töflu 4 hefur ofbeldið
færst meira inn á heimilin af veit-
ingahúsum, en hlutfall ofbeldis á al-
mannafæri er svipað. Þessi þróun á
ofbeldi kemur einnig fram ef skoðuð
er grófasta beiting ofbeldis, þ.e. beit-
ing eggvopna og barefla. Það kemur
skýrt fram í töflu 5 að beiting egg-
vopna og barefla hefur færst af veit-
ingarstöðum inn á heimilin en hlut-
fallið á almannafæri lækkað lítillega.
Geymsluáætlun fyrir skjöl
Kristín Jóhanna
Ólafsdóttir Gunnlaugsdóttir
ÖR þróun í skrif-
stofutækni hefur haft
í för með sér stóraukið
skjalamagn hjá fyrir-
tækjum og aukið á
vanda þeirra fyrir-
tækja sem ekki hafa
komið kerfísbundínni
stjóm á þennan þátt í
rekstrinum. Einn mik-
ilvægasti þátturinn í
skjalastjóm hjá fyrir-
tækjum er geymslu-
áætlun fyrir öll skjöl
fyrirtækisins (retenti-
on and disposition
schedule) og em helstu
markmið hennar eftir-
farandi:
• Að tryggja öryggi mikilvægra
skjala.
• Að varðveita skjöl sem hafa sögu-
legt gildi.
• Að eyða skjölum um leið og heim-
ilt er samkvæmt lögum.
• Að fyrirbyggja ótímabæra eyð-
ingu skjala.
Mikilvæg skjöl
Skjöl fyrirtækja em mismikilvæg.
Vemdun mikilvægra skjala er mjög
þýðingarmikill þáttur í skjalastjóm
fyrirtækja og því þurfa nákvæmar
upplýsingar að liggja fyrir um hvaða
skjöi em ómissandi, hver em mikil-
væg og hvaða skjöl skipta óvemlegu
máli.
Mikilvægasti þátturinn
í skjalastjórn hjá fyrir-
tækjum, segja
Kristín Olafsdóttirog
Jóhanna Gunnlaugs-
dóttir, er geymsluáætl-
un fyrir öll skjöl fyrir-
tækisins.
Ómissandi skjöl em þau skjöl sem
ekkert getur komið í staðinn fyrir
og ekki er hægt að búa tii aftur ef
þau eyðileggjast, týnast eða er stolið.
Fyrirtækið yrði hugsanlega að hætta
rekstri ef skjölin glötuðust. Dæmi
um ómissandi skjöl eru upplýsingar
um inneignir hjá viðskiptamönnum,
framleiðslulýsingar, verkfræðiteikn-
ingar, einkaleyfi, niðurstöður rann-
sókna, samningar og önnur skjöl sem
ætluð era til þinglýsingar o.s.frv. í
geymsluáætlun er tekið fram hvaða
gögn em ómissandi og hvernig með-
ferð þeirra og varðveislu skuli háttað
þannig að hagsmunir fyrirtækisins
séu sem best tryggðir.
Skjöl sem hafa sögulegt gildi
Skjölum fyrirtækja má skipta í
söguleg skjöl annars vegar og eyðing-
arskjöl hins vegar. Með sögulegum
skjölum er átt við bréfasöfn/mála-
söfn, en þeim tilheyra aðsend og út-
send bréf ásamt fyigigögnum mála,
fundargerðir, samningar, orðsend-
ingar innanhúss, greinargerðir og
skýrslur sem gerðar em á vegum
fyrirtækisins og þess háttar gögn.
Söguleg skjöl, era mikilvægar
heimildir um sögu'viðkomandi fyrir-
tækis svo og sögu þjóðar og þvi er
nauðsynlegt að varðveita þau var-
anlega. I geymsluáætluninni er kveð-
ið á um varanlega varðveislu sögu-
legra skjala og þannig tryggt að þau
glatist ekki. Þess má geta, að sögu-
leg skjöl fyrirtækja em einungis um
5% af heildarskjalamagni þeirra.
Eyðingarskjöl
Eyðingarskjölum er heimilt að
eyða samkvæmt lögum að tiiteknum
tíma liðnum. Dæmi um þess háttar
skjöl era fylgiskjöl með bókhaldi.
Tryggja þarf að eyðingarskjölum sé
eytt á tilsettum tíma, en alltof al-
gengt er hjá fyrirtækjum að þessi
þáttur sé vanræktur. Afleiðingamar
geta þá annars vegar orðið þær að
skjöl em geymd óþarflega lengi í
fyrirtækinu eða hins vegar að þeim
er eytt áður en heimilt er lögum sam-
kvæmt. I geymsluáætluninni er kveð-
ið á um eyðingartíma eyðingarskjala
og þannig komið í veg fyrir handa-
hófskennda eyðingu skjalanna.
Gerð geymsluáætlunar
I geymsluáætlun er tekið fram
hvort geyma á skjal, hve lengi, hvar
og í hvaða formi. Þar er einnig tek-
ið fram hvaða skjöl eru mikilvæg
og hverjir hafa aðgang að tilteknum
skjöium. í geymsluáætluninni eru
jafnframt fyrirmæli um hvenær skuli
flytja skjöl af skrifstofum í geymslu-
safn og hvernig eyðingu skjala skuli
háttað.
Við gerð geymsluáætlunar eru
Tískufataefni - vetrarefni
• Nýjar sendingar í hverri viku.
• Flísefnaúrvalið aldrei meira.
• Teygjuflís og skyrtuflís nýkomin.
• Malden flís kr. 1.380 pr. m. og venjuleg kr. 890.
* *VIRKA Opið mán.-föst.
%#
Mörkin 3 við Suðurlandsbraut.
S' Sími 568-7477
kl. 10-18.
og laugard.
kl. 10-14.
Er ástandið í miðbæ
Reykjavíkur viðunandi?
Oft hefur verið spurt um það hvort
hægt sé að sætta sig við það ástand
sem ríkir í miðbænum. Umræðan um
þessi mál hefur of mikið einkennst
af því að ástandið í miðbænum sé
bara vandamál sem lögreglan verði
að ráða fram úr. Rætur og umgjörð
vandans liggja dýpra og ná til miklu
fleiri þátta en lögreglan ein og sér
fær við ráðið. Skilningur er að vakna
á þessu og þá má líka vænta meiri
árangurs. Hlutverk lögreglu er að
halda uppi lögum og reglu og tryggja
öryggi borgara eins og frekast er
unnt. Þessu hlutverki hefur verið
reynt að framfylgja og hefur lögregl-
an í Reykjavík verið leiðandi í því
að fínna leiðir til úrbóta á málefnum
miðbæjarins. Má þar nefna opnun
athvarfs fyrir unglinga, uppsetningu
eftirlitsmyndavéla o.fl. Löggæslan í
miðborginni er stærsti einstaki verk-
þáttur lögreglunnar og þrátt fyrir
talsverðan samdrátt hjá embættinu
og hefur það verið kappsmál hjá lög-
reglunni í Reykjavík að stemma stigu
við ástandinu þar. Tölulegar stað-
reyndir sem hér hafa verið nefndar
sýna svo ekki verður um villst að
nokkuð hefur áunnist. Til frekari
skýringa má nefna að þegar lög-
gæsluátak hófst í miðbænum 1989
var hlutfall alvarlegra líkamsárás
11% en árið 1993 var það orðið 5,7%.
Það hlutfall er jafnframt lægra í
Reykjavík en í sumum byggðarlögum
ti á landi.
Betur má ef duga skal og fullur
vilji er fyrir því hjá lögreglunni í
Reykjavík að gera enn betur ef til
þess fæst stuðning og styrkur. Til að
ná frekari árangri þarf að koma raun-
hæf umræða þar sem skoðaðar era
málefnalega allar hliðar fordóma-
laust. Foreldrar bama og unglinga
sem sækja miðbæinn verða að taka (
þátt i þessari umræðu auk þeirra ein-
staklinga sem þangað sækja skemmt-
anir. Það þarf að mynda breiða sam-
stöðu um að taka á þeim vandamál-
um sem hafa skapast í miðbænum.
Ein leið til þess er að líta sérstak-
lega á þær helgar þar sem mest
hefur borið á ofbeldisverkum eins
og við upphaf og lok skólaárs.
Höfundar eru. Guðmundur Guð-
jónsson yfirlögregluþjónn og Karl
Steinar Valsson afbrotafræðingur
og lögregluma ður.
lagalegar, rekstrarlegar og sögu-
legar forsendur lagðar til grundvall-
ar við mat á skjölunum. Geymslu-
áætlun þarf að vinna_í samvinnu
við endurskoðanda og lögfræðing
fyrirtækisins svo og stjórnendur
viðkomandi sviða og deilda. Þá er
einnig nauðsynlegt að endurskoða
geymsluáætlunina með reglulegu
millibili með hliðsjón af breyttum
forsendum, t.d. nýjum lögum.
Geymsluáætlunin á að taka til
allra skjala fyrirtækisins og án til-
lits til þess í hvaða formi þau eru,
þ.e. hvort þau eru geymd á pappír,
fílmum, diskum eða böndum. Fyrsta
skrefið er að skrá allar tegundir
skjala, sem unnið er með í fyrirtæk-
inu, á sérstakt eyðublað. Næsta
skref er síðan að kanna notkun
skjalanna allan líftíma þeirra innan
fyrirtækisins og að lokinni söfnun
þeirra upplýsinga er orðið tímabært
að hefjast handa við nánari út-
færslu geymsluáætlunarinnar í
samræmi við framangreind atriði
þ.e. að ákveða hve lengi geyma á
hinar mismunandi skjalategundir,
hvar, í hvaða formi o.s.frv. I stærri
fyrirtækjum þarf hver deild fyrir
sig að hafa eigin geymsluáætlun
sem á að taka til allra skjala sem
unnið er með innan deildarinnar. í
minni fyrirtækjum nægir hins vegar
að hafa eina og sömu geymsluáætl-
unina fyrir allt fyrirtækið.
Með altækri og ítarlegri geymslu-
áætlun fyrir skjöl er tryggt að mikil-
væg skjöl glatist ekki, komið er í
veg fyrir að ónauðsynlegar upplýs-
ingar í hvaða formi sem er safnist
fyrir á skrifstofum og í geymslum
og ótímabær eyðing skjala jafnframt
fyrirbyggð.
Höfundarnir eru bókasafnsfræð-
ingar og starfa við eigið fyrir-
tæki, Gangskör sf.