Morgunblaðið - 25.10.1995, Blaðsíða 22

22 MÍÐVIKÚDAGUR 25. OKTÓBÉR 1995
MCRGUNBLAÐIÐ
f
REYKIIMGAR

• Herða þarf lög um tóbaksvamir • Lítið þýðir að leggja fram ítmstu óskir
ráðherra • Hærri upphæðir til tóbaksvarna • Ekki reykingafólki til höfuðs
Heilbrigðisráðherra legg-
ur fram frumvarp til
breytinga á gildandi
lögum um tóbaksvarnir
á yfirstandandi þingi. Frumvarp
um þetta efni hefur lengi verið í
bígerð. Það var lagt fram á síð-
asta þingi, en náði ekki samþykki
sl. vor. „Eg hef látið endurskoða
frumvarpið og það er tilbúið. Það
þarf þó að leita samkomulags um
ýmis atriði, því menn greinir á um
hve langt á að ganga í tóbaksvörn-
um. Ég vil herða löggjöfina veru-
lega, en það þýðir lítið að leggja
fram ítrustu óskir ráðherrans og
fá það ekki samþykkt. í þessu sem
öðru þarf málamiðlanir,“ segir
Ingibjörg Pálmadóttir.
Ingibjörg vill herða þær kröfur,
sem gerðar eru til þeirra sem selja
tóbak. „Það verður að fylgja því
eftir að aldurstakmark til kaupa á
tóbaki sé virt. Ég hef einnig
áhyggjur af óbeinum tóbaksaug-
lýsingum og vil slá varnagla við
þeim í frumvarpinu. Það er flókið
að skilgreina óbeinar auglýsingar,
en við verðum þó að ganga svo
frá málum að börnum og ungling-
um sé ekki seldur fatnaður, sem
merktur er tóbaksframleiðendum,
eða leikföng, sem líkjast tóbaks-
Dýrara tóbak og
hjálp tíl að hætta
Ingibjörg Pálmadóttir heilbrigðisráðherra vill herða lög um tóbaks-
vamir. í viðtali við Ragnhildi Sverrisdóttur segir hún að áróður
gegn tóbaki þurfí að endurskoða og leggur áherslu á að þeir fái
hjálp, sem vilja hætta reykingum. Samhliða slíkum aðgerðum eigi
að hækka tóbaksverðið í áföngum.
nefnd 8,9 milljónir króna, sam-
kvæmt ákvæðum núgildandi laga
um tóbaksvamir. „Við
verðum að hækka þær Hertar reglur
upphæðir sem renna til
forvarnarstarfa og jafn-
framt fara á gagnrýninn
hátt yfír áróður og
um óbeinar
auglýsingar
vorum.
Á þessu ári fær Tóbaksvarna-
fræðslu varðandi reykingar. Við
þurfum fýrst og fremst að ná til
unga fólksins, sem er ekki byijað
að reykja, en við megum ekki
gleyma þeim sem vilja hætta og
þarfnast hjálpar til þess.“
Ingibjörg segir að hún
telji vel koma til greina,
að kaupmenn verði að
sækja um sérstakt leyfi
til að versla með tóbak.
„Sú hugmynd hefur hins
eigi ekki að vera heimilt að hafa
tóbak frammi á svo áberandi stað,
að það kalli beinlínis á viðskipta-
vininn þegar hann kemur inn.“
Stuðningur
verkalýðsfélaga
vegar mætt andspyrnu á þingi og
við þurfum að ná samkomulagi
um leið til að fjármagna tóbaks-
varnir. Ég tel líka að verslunum
Ingibjörgu er ofarlega í huga,
að óvíða reykir jafnhátt hlutfall
kvenna og hér á landi. „Afleiðing-
arnar eru til dæmis þær, að tíðni
lungnakrabbameins hefur aukist.
í þessu sambandi verður mér sér-
staklega hugsað til kvenna, sem
stunda erfiðisvinnu, en hlutfall
þeirra er hátt er litið er til reyk-
inga. Hingað í ráðuneytið komu
fyrir skömmu tvær konur, sem eru
í forsvari fyrir verkalýðssamtök.
Þær buðu fram aðstoð sinna sam-
taka og nefndu þann möguleika
að verkalýðsfélögin greiddu úr
sjúkrasjóðum sínum fyrir nám-
skeið og annan stuðning við konur
sem vilja hætta að reykja."
Ingibjörg segir að fólk, sern er
þjakað af vinnu og Ijárhagserfið-
leikum, líti stundum á sígarettuna
sem sína huggun. „Þetta fólk þarf
hjálp og hún gæti ef til vill falist
í helgarnámskeiði á góðum stað,
þar sem frætt væri um skaðsemi
tóbaksreykinga, um leið og fólk
fengi almennar leiðbeiningar um
hollari og betri lífshætti. Krabba-
meinsfélagið og Heilsuverndar-
stöðin í Reykjavík hafa haldið
mjög góð námskeið fyrir þá sem
vilja hætta að reykja og ef verka-
lýðsfélög eru fús til að taka þátt
í kostnaði við slík námskeið þá
örvar það fólk til að sækja þau.“
Aukin tóbaksnotkun unglinga
veldur heilbrigðisráðherra einnig
áhyggjum. „Notkun fínkorna
munn- og neftóbaks virðist vera
tískufyrirbrigði, en þetta tóbak er
i
i
»
I
í

ÞETTA ER OSIÐUR
OG ÉG ER HÆTT!
EG REYKTI í rauninni
ekkert. Eða nánast ekki
neitt. Alla vega voða lít-
ið. Nema stundum. Þá
fékk ég mér aðeins fleiri sígarett-
ur. Kannski allmargar einstaka
sinnurn. Núna er ég hins vegar
hætt. Ég get einfaldlega ekki látið
eins og ég viti ekki af skaðlegu
áhrifunum. Og sóðaskapurinn var
fyrir löngu farinn að ergja mig
verulega. Það var alltaf slæmt loft
í íbúðinni.
Sérfræðingar í forvamarstarfi
segja að ef unglingur kemst í
gegnum grunnskóla og framhalds-
skóla án þess að byija að reykja,
þá séu litlar líkur á að hann ánetj-
ist nikótíninu. Þessi kenning bygg-
ist sjálfsagt á því, að flestir eru
um tvítugt orðnir nógu skynsamir
til að láta. óþverrann eiga sig.
Ekki ég. Ég byijaði nefnilega að
fikta við reykingar eftir stúdents-
prófið.
'Uón af takkasýki
Satt best að segja var ástæða
þess að ég byijaði að reykja af-
skaplega hallærisleg, eins og flest
sem tengist reykingum. Ég fór til
Þýskalands í einn vetur og þar er
fyrirkomulagið þannig, að sígar-
ettur eru seldar í sjálfsölum um
allar trissur. Mamma hafði löngum
haft áhyggjur af því að ég væri
„takkaóð", þar sem ég gat aldrei
séð takka án þess að reyna hvern-
ig hann virkaði. Og ótti
hennar reyndist ekki
ástæðulaus, því ég fór
mér að voða með fikti í
sjálfsalatökkunum í
Þýskalandi.
Ekki virtist ég þó al-
Reykingar eru óhollar,
dýrar og þeim fylgir
sóðaskapur. Ragnhild-
ur Sverrisdóttir vissi
þetta, líkt og allir sem
ánetjasttóbakinu, en
lét sér ekki segjast
fyrr en hún kynnti sér
afleiðingar reykinga til
fulls. Núna er hún hætt
og heitir því að byija
aldrei aftur.
Skammaðist
mín fyrir reyk-
ingarnar
eða ekki og lengst af hefði ég
þrætt hressilega fyrir að ég væri
reykingamaður. Ó, nei, það voru
nú einhveijir aðrir svo vitlausir.
Þess vegna sá ég heldur enga
ástæðu til að hlusta of mikið á
athugasemdir sem mamma var
iðin að gera við takkaóðu dóttur-
ina, frásagnir hennar af heimsókn-
um á Vífilsstaði og fleira í þeim
dúr. Auðvitað vissi hún hvað
klukkan sló, en mamma hefur
aldrei reykt og hún gat því tæpast
skilið að örlítið fíkt telst bara ekki
með. Ég viðurkenndi aldrei berum
orðum fyrir henni að ég reykti,
en núna kemst upp um
strákinn Tuma.
varður: „Reykir þú, eða hefur þú
reykt?“ „Hef reykt,“ svaraði ég
án þess að hugsa mig um. Ég vissi
samt sem áður að ég var að
skrökva, en það var bara svo ótta-
lega vandræðalegt að viðurkenna
veikleikann fyrir manni hjá
Krabbameinsfélaginu. Þessi lygi
raskaði hins vegar ró minni: Til
hvers var ég að þessu ef ég
skammaðist mín svona?
Vonandi fyrirgefur Þorvarður
mér núna.
Svo tók ég viðtal við Þorstein
Blöndal, yfirlækni, sem leiddi mér
fyrir sjónir hve skaðlegar reyking-
ar eru. Og enn verri fýrir konur
en karla. Nú var ég verulega farin
að ókyrrast. Ekki tók betra við
þegar Halldóra Bjarnadóttir, for-
maður Tóbaksvamanefndar, bætt-
ist í hópinn, því ég vissi að ef hún
frétti einhvern tímann af „fiktinu“
mínu fengi ég ekki stundarfrið.
Ótti við hörkuna í Halldóru átti
því einnig hlut að máli.
Börnin og bannið
Nei, ég reyki ekki
I
veg fallin fyrir nikótíninu í Þýska-
landi, því ég lét það eiga sig um
langa hríð. Alltaf var ég þó að
fikta af og til, en hver einasti reyk-
ingamaður veit auðvitað að það
telst nú ekki með.
Svo liðu árin. Ýmist reykti ég
byijun október var
mér falið að skrifa
greinaflokk um skað-
semi reykinga. Ég byijaði á að
hafa samband við Þorvarð Örlygs-
son, framkvæmdastjóra Krabba-
meinsfélags Reykjavíkur, og hann
var að vonum ánægður með fyrir-
huguð skrif. Við ræddum fram og
til baka og skyndilega sagði Þor-
Eitt var það sem vakti sérstaka
athygli mína þegar ég var að vinna
reykingagreinarnar. Svo virðist
sem enginn geri nokkra minnstu
tilraun til að koma í veg fyrir að
unglingar geti nálgast tóbak. 14
ára unglingur kaupir sér einfald-
lega pakka, kaupmaðurinn réttir
pakkann yfir borðið með bros á
vör, foreldramir skammast
kannski í unglingnum en láta sér
standa á sama um hvar hann fær
tóbakið og heilbrigðisfulltrúarnir,
sem eiga að hafa eftirlit með þessu
öllu saman, fá ekki eina krónu af
þeim rúmu 3 milljörðum sem ríkið
fær í kassann af tóbakssölu á ári
hveiju.
Er nema von að unglingar, sem
að eigin mati eru ódrepandi, byiji
á bölvuðu fiktinu? Það er ekkert
gert til að koma í veg fyrir það,
fyrir utan forvarnarstarf, sem er
allt of lítið. Til hvers eru sett
ÞEGAR ÞU H/ETTIR AÐ REYKJA
Innan 20 rnínútna frá því að þú reykir síðustu
sígarettuna verða ýmsar breytingar í líkamsstarfseminni og
þær halda áfram í mörg ár. Þú getur eyðilagt þessi jákvæðu
áhrif, jafnvel þótt þú reykir aðeins örfáar sígarettur.
20 mínútur - Blóðþrýstingur og hjartsláttur verður
eðlilegur. Húðhiti í höndum og fótum verður eðlilegur.
8 tímar - Kolsýrlingur í blóði minnkar og
súrefnisburðargeta blóðsins eykst.
24 tímar - Hættan á kransæðastíflu minnkar.
48 tímar - Lyktar- og bragðskyn batnar.
2 VÍkur-3 mánuðir - Blóðrásin batnar, gönguferðirnar
reynast auðveldari og starfsemi lungnanna batnar.
1-9 mánuðir - Hósti, þreyta og öndunarerfiðleikar líða
hjá. Áhætta á blóðtappa minnkar. Bifhár í öndunarvegi verða
virkari, en þau sjá um að losa líkamann við slím. Það
hreinsar lungun og dregur úr sýkingarhættu.
1 ár - Hættan á hjarta- og æðasjúkdómum er þrisvar
sinnum minni en á meðan þú reyktir.
5 ár - Dánaráhætta af völdum lungnakrabbameins hefur
minnkað um helming.
5-15 árum eftir að þú hættir reykingum er
hættan á að fá slag álíka lítil og hjá þeim sem
aldrei hefur reykt. Krabbamein í munni, hálsi og
vélinda helmingi sjaldgæfara en hjá
reykingamönnum.
10 ár - Dánaráhætta af völdum
lungnakrabbameins er nú hin sama og hjá
þeim sem aldrei hefur reykt. Enn dregur úr
hættu á öðru krabbameini, s.s. í munni, hálsi
og vélinda.
ákvæði í lög sem banna sölu tób-
aks til unglinga undir 16 ára aldri,
ef það stendur alls ekki til að fram-
fylgja banninu?
Upplýst fólk
Ég gæti skrifað langt mál og
rakið ástæður þess að ég lagði frá
mér síðustu sígarettuna
þriðjudaginn 3. október.
En auðvitað þarf ekki
margar ástæður. Það er
vísindalega sannað, svo
ekki verður um villst, að
reykingar hafa mjög skað-
Hvers vegna
bann ef ekk-
ert er gert?
leg áhrif á heilsuna. I viðtali við
Ástu Söberg, 65 ára konu sem ég
hitti á Vífilsstöðum, útskýrði hún
að hún þyrfti alltaf að hafa súr-
efniskútinn í eftirdragi af því að
lungun eru ónýt eftir reykingarn-
ar. Það þarf ekki frekari vitnanna
C:
i
c
c
i
i
við, en ef fólk metur budduna
meira en heilsuna, þá getur það
dundað sér við að reikna út þær
upphæðir, sem brenna upp á hveij-
um degi, í hveijum mánuði eða
árlega.
Ég hef tíundað skaðsemina og
kostnaðinn í greinaflokki undan-
farna viku og í raun
kom ekkert nýtt þar
fram. Við vitum öll að
það er tóm tjara að
reykja. En þegar viti
borið fólk sér þessar
upplýsingar allar á ein-
C';
i
c
um stað, þá getur það tæpast lát-
ið eins og ekkert sé. Halldóra
Bjarnadóttir sagði að þeir sem
væru betur upplýstir um skaðsemi
tóbaks tækju skynsamlegri
ákvarðanir. Ég var upplýst og ég
hef tekið skynsamlega ákvörðun.
c
<
i