Morgunblaðið - 28.11.1996, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 1996 41
AÐSEIMDAR GREINAR
Arkitektar —
Launamisrétti
óþörf stétt?
í KJARAKÖNNUN sem Arki-
tektafélag íslands stóð fyrir nýver-
ið og framkvæmd var af Félagsvís-
indadeild Háskóla íslands kemur
fram mjög bág staða arkitekta.
Þeim sem til þekkja
kemur þetta ekki á
óvart en oft hefur því
verið haldið fram að
arkitektar væru of
margir. Staðreyndin
er samt sú, að arki-
tektar eru of lítið not-
aðir og koma ekki
nálægt stærstum
hluta þess íbúðarhús-
næðis sem byggt er.
Á landinu er fjöldinn
allur af teiknistofum
sem reknar eru af
tæknimönnum og
byggingarfræðingum
sem hafa leyfi yfir-
valda til að leggja að-
alteikningar fyrir byggingar-
nefndir. Sumar hveijar hafa jafn-
vel þannig heiti að ætla mætti að
um arkitekta væri að ræða og
margir sem leita til slíkra aðila
vita jafnvel ekki betur en að svo sé.
Mennt er máttur?
íslenskir arkitektar hljóta
menntun erlendis og hafa því ekki
þann bakhjarl sem háskóli óneit-
anlega er. Tengsl milli háskóla-
menntunar í greininni og stofnana
í íslenskum veruleika eru engin
og kann það að skýra hvað aðrar
háskólamenntaðar stéttir hafa oft
lítinn skilning á menntun þeirra.
Menntunarkröfur hafa aukist
verulega meðal flestra starfs-
greina og er réttindanám t.d.
kennara nú orðið margra ára há-
skólanám. Það nægir ekki lengur
að vera fæddur kennari. Það næg-
ir heldur ekki að hafa starfað við
kennslu. En íslenskir arkitektar
þurfa að deila markaðnum með
stéttum sem alls ekki hafa þá
menntun sem menningarsamfélag
hlýtur að gera kröfur til. Skýring-
in á því skilningsleysi sem er á
menntun og starfi arkitekta er
eflaust margþætt. Menntunin og
starfið nær yfir hin ýmsu svið
mannlegs samfélags og tekur á
og samhæfir listræna, tæknilega
og félagslega þætti við mótun
umhverfisins. Það virðist vera til-
hneiging nútímans að þær starfs-
greinar sem byggjast á yfirsýn
eiga undir högg að sækja. Arki-
tektar hafa sjálfir eflaust ekki
verið nógu duglegir við að sækja
réttindi sín. Síðast en ekki síst
hefur það verið almenn skoðun að
arkitektúr sé bara spurning um
smekk og til þess að móta um-
hverfið sé jafnvel betra að geta
haldið á hamri en að hafa til þess
þar til gerða menntun.
Þáttur löggjafans
í byggingarreglugerð þeirri sem
nú er í gildi hafa arkitektar, bygg-
ingarfræðingar, tæknifræðingar
og verkfræðingar rétt
til að gera aðalupp-
drætti og sérupp-
drætti af húsum og
öðrum mannvirkjum,
hver á sínu sviði (gr.
3.5.1) án þess að sér-
sviðin séu skilgreind.
Sérsviðin eru nú túlk-
uð þannig að verk-
fræðingar, tækni-
fræðingar og bygg-
ingarfræðingar mega
ganga inn á starfssvið
arkitekta en það er
ekki gagnkvæmt og
arkitektar geta ekki
gengið inn á starfssvið
verkfræðinga og
tæknifræðinga. Það er greinilegt
að þessar stéttir eiga sér öfluga
málsvara hjá löggjafanum. Mennt-
un byggingarfræðinga er 3‘A árs
nám að sveinsprófi i húsasmíði
loknu og miðast menntun þeirra
við að þeir geti sinnt eftirliti á
byggingarstað og gerð sérhluta-
teikninga. En íslenski löggjafinn
telur þetta próf jafngilda háskóla-
Það virðist vera
tilhneiging nútímans,
segir Guðfinna Thord-
arson, að þær starfs-
greinar sem byggjast
á yfirsýn eigi undir
högg að sækja.
prófi í arkitektúr. Hér á landi er
starfandi hópur arkitekta sem hef-
ur bætt á sig arkitektanámi eftir
slíkt próf. Það hefði með skilningi
íslenska löggjafans verið gjörsam-
lega óþarft að leggja þannig á sig
margra ára nám og námsskuldir.
Nú liggur fýrir Alþingi frum-
varp til nýrra skipulags- og bygg-
ingarlaga. í því frumvarpi stendur
ekki til að herða menntunarkröfur
til hönnuða aðalteikninga. Aðrar
starfsstéttir geta áfram öðlast rétt
til að gera aðaluppdrætti. Löggjaf-
anum finnst nægilegur varnagli
sleginn með því að gera kröfu til
þess að byggingarverkfræðingar,
byggingartæknifræðingar og
byggingarfræðingar þurfí að öðl-
ast 5 ára starfsreynslu til þess að
geta gengið inn á starfssvið arki-
tekta, en arkitektar þurfa í þessu
frumvarpi 3 ára starfsreynslu til
þess að hljóta löggildingu. Há-
skólanám arkitekta er því metið
til jafns við 2 ára starfsreynslu
annarra starfsstétta. Hefur lög-
gjafanum dottið í hug að veita
hjúkrunarfræðingum læknaleyfi
eftir 5 ára starf á sjúkrahúsi?
Hlutur kvenna
í umræddri kjarakönnun kemur
fram að karlar í arkitektastétt eru
með um 40% hærri laun en konur
í stéttinni. Skýringuna á því má
eflaust finna í því, að í arkitekta-
stétt er hlutfallslega lítið um laun-
þega, teiknistofur eru fámennar
og eigendur eru oft einu starfs-
mennirnir. Því er lítið pláss fýrir
konur á sínum hefðbundna stað
innan fyrirtækjapíramítans í ís-
lenskum fyrirtækjum. Þar sem
konur hafa ekki aðgang að því
viðskiptaneti sem er að finna í
bræðralagi hinna ýmsu karla-
klúbba (nema óbeint í gegnum fjöl-
skyldu og vini) hafa þær ekki á
svo gjöful mið að róa við öflun
verkefna. Þegar hart er í ári, eins
og hjá byggingariðnaðinum und-
anfarin ár, falla fáir molar af borð-
um. Auk þess er byggingariðn-
aðinum stjórnað mestmegnis af
körlum og þar eins og annars stað-
ar þarf að ryðja úr vegi ýmsum
fordómum til þess að treysta kven-
manni fyrir einhveiju bitastæðu.
Hvað er til ráða?
Arkitektar eru í slæmri aðstöðu
til að mynda öflugan þiýstihóp.
Ef þeir legðu niður störf til að
þrýsta á réttindi sín tækju verk-
fræðingar, tæknifræðingar og
byggingarfræðingar endanlega
yfir störf þeirra. Ef stéttin hefði
til þess burði gæti hún notað þær
aðferðir sem sýnst hafa vænlegar
til árangurs, t.d. ráðið sér mark-
aðsráðgjafa og hafið áróðursher-
ferð í fjölmiðlum þar sem arkitekt-
ar, viðskiptamenn þeirra og
frændgarður færu hamförum.
Stjórnmálamenn væru eltir á rönd-
um og fréttir búnar til og ma-
treiddar fýrir fjölmiðla í hasarstíl.
Ennfremur mætti gjarnan birta
auglýsingar þar sem lítið er gert
úr menntun og getu þeirra starfs-
greina sem arkitektar telja sig
standa í samkeppni við. En hætt
er við að slíkir vafasamir tilburðir
skiluðu arkitektum litlu auk þess
sem stéttin hefur ekki fjárhagslega
burði til að standa í slíku, saman-
ber áðumefnda kjarakönnun.
Þjóðin mun áfram sjá á eftir
bjartsýnu fólki til náms í arkitekt-
úr. Það frumvarp sem nú liggur
fyrir Alþingi eru kaldar kveðjur
til þessa fólks og sýnir lítinn metn-
að fyrir hönd húsagerðarlistar í
landinu.
Höfundur er arkitekt.
BÚSETUSKILYRÐI
á íslandi fyrir almennt
launafólk eru óviðun-
andi. Kverkatak frjáls-
hyggju og spákaup-
mennsku gegnsýrir
allt þjóðfélagið með
þeim afleiðingum að
lífskjör hér á landi fyr-
ir ófaglært fólk eru
orðin ein þau verstu í
Vestur-Evrópu.
Launamunur er óeðli-
lega mikill og fer ört
vaxandi. Lægstu laun-
in hrökkva ekki fyrir
brýnustu nauðþurft-
um. Bankavextir eru
langt úmfram
greiðslugetu almennings og lífeyri
er gróflega misskipt og fara þar
fremstir í flokki þingmenn þjóðar-
innar. Breytingar til hins betra
verða torsóttar en munu nást ef
almenningur stendur saman um
þær.
Gegn verkalýðs-
hreyfingunni
Svo virðist sem að samtök at-
vinnurekenda og stjórnarflokkarn-
ir hafí tekið höndum saman um
þá stefnu að halda almennum
launum niðri en auka gróða fyrir-
tækja án tillits til hvort þau eru
skynsamlega rekin eða ekki. Einn-
ig sýna ýmsar nýjar lagasmíðar
að stjórnvöld róa að því öllum
árum að rýra sem mest áhrif
Stöndum saman, segir
Sigurður T. Sigurðs-
son, snúum vörn í sókn.
#
verkalýðsfélaganna á mótun
kjaramála en auka að sama skapi
völd og áhrif atvinnurekenda-
valdsins í landinu.
Meira launamisrétti
Með samþykkt slíkra laga er
Alþingi að stíga stórt skref aftur
á bak í átt til meira launamisrétt-
is en þekkst hefur hérlendis í sögu
lýðveldisins. Háu launin í þjóðfé-
laginu munu halda áfram að
hækka, skattaívilnanir til ráðherra
og þingmanna munu haldast og
sjálftökuliðið mun ekki láta sitt
eftir liggja og hækka sín laun að
eigin geðþótta. En hlutskipti al-
þýðuheimilanna verður áfram sem
hingað til gjaldþrot og eignaupp-
taka. Flestum finnst þó nóg kom-
ið, þar sem nú þegar eru þúsundir
heimila gjaldþrota, eignalaus og
allt að því á vergangi.
Vaxtaokur
Nýjar skýrslur um rekstur ís-
lenskra banka sýna að þeir eru
hörmulega illa reknir og líklegast
eru þeir komnir í Heimsmetabók
Guinnes vegna ótrúlega hárra
vaxta og þjónustugjalda, sem eru
í engu vitrænu sam-
hengi við verðbólgu-
stigið í landinu. Ofan
á vaxtaokrið setja
stjórnvöld svo lán-
skjaravísitölu, sem
oftar en ella er ekki
reiknuð með þegar
samanburður um
vaxtakostnað er gerð-
ur við önnur lönd.
Kostnað af þessu okri
og óráðsíu greiðir ai-
menningur í landinu. ^
Og eins og fýrri dag-
inn er engin ábyrgur.
Valdahroki
Alla þessa hringa-
vitleysu kappkosta stjórnvöld og
atvinnurekendur að veija og ætla
sér auðsjáanlega ennþá dýpra ofan
í vasa almennings ef þeir fá tæki-
færi til. Þegar svo hinn almenni
launamaður reynir að veija sig og
fer fram á að hafa til hnífs og
skeiðar verður allt valdaslektið
vitlaust af vandlætingu. Þá er
bláfátækt fólk, með mánaðarlaun
innan við 50 þúsund krónur, ásak-
að um heimtufrekju og hótað meiri
skattpíningu, atvinnuleysi, verð-
lagshækkunum, gengisfellingum
og vaxtahækkunum ef það sættir
sig ekki við molana sem hrökkva
af nægtaborði yfírstéttarinnar.
Stöndum saman
Til að stöðva þetta skipulagða
launamisrétti þarf almennt launa-
fólk í landinu að standa saman sem
órofa heild í þeirri kjarabaráttu
sem framundan er. Við megum
ekki líða það lengur að alþýða
manna lifi á undirmálslaunum
meðan sjálftökulið hálaunamanna
lifir í vellystingum. Og við getum
ekki horft upp á það lengur að
hópar manna komist hjá að greiða
skatta en allur almenningur
skattpíndur.
Verkafólk! Stöndum saman um
það markmið að snúa vörn í sókn
og ná fram verulegum kauphækk-
unum við gerð næsta kjarasamn-
ings og til að tryggja launajöfnun
skulum við krefjast þess að í samn-
ingnum verði opnunarákvæði ef
aðrir hópar launafólks fá meiri
kauphækkun í krónutölu.
Höfundur er formaður
Verkamannafélagsins Hlífar,
Hafnarfirði.
- kjarni málsins!
Guðfinna
Thordarson
Sigurður T.
Sigurðsson
Samskipti íslands við umheiminn eru mikilvægur þáttur ( því að kynna landið sem
fyrirmynd friðar og hreinnar náttúru. Þess vegna gefur Friður 2000 öllum félagsmönnum
tölvupósthólf og aðgang að internetinu. Vanti þig tölvuna þá getum við útvegað Pentium
tölvur á góðum kjörum. Þú færð einnig allt að 73% ódýrari sfmtöl til útlanda, alþjóðlega
neyðartryggingu og ýmis önnur frlðindi þegar þú gerist félagi Friðar 2000. cE
Friður 2000, Ingólfsstræti 5, Reykjavík, sími 552 2000, www.peace.is/2000