Morgunblaðið - 11.11.1997, Page 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ÞING NORÐURLANDARÁÐS í HELSINKI
Ágreiiiiiignr um stefnu-
mótun í Evrópumálum
Lehtikuva
NORRÆNU forsætisráðherrarnir á blaðamannafundi í gær. Á myndinni eru talið frá vinstri:
Davíð Oddsson, Paavo Lipponen, forsætisráðherra Finnlands, Kjell Magne Bondevik, forsætisráð-
herra Noregs, Poul Nyrup Rasmussen, forsætisráðherra Danmerkur, og Göran Persson, forsætisráð-
herra Svíþjóðar.
Undir glaðværu yfír-
borði fundar norrænna
ráðamanna og þing-
manna á 49. þingi Norð-
urlandaráðs í Helsinki
leynast að sögn Sigrún-
ar Davíðsdóttur
ágreiningsmál. Einkum
skilja leiðir í Evrópu-
sambandsmálum.
NORRÆNT samstarf er ekki
í dauðateygjunum, fullyrti
Kjell Magne Bondevik, for-
sætisráðherra Norðmanna, er hann
stýrði blaðamannafundi norrænna
starfsbræðra sinna á 49. þingi Norð-
urlandaráðs í Helsinki.
Bondevik þreytti frumraun sína
sem forsætisráðherra á norrænum
véttvangi og hafði orð fyrir hinum
því Norðmenn fara með formennsk-
una í Norðurlandasamstarfínu nú.
Vínrauði jakkinn, sem áður var hans
helsta flík, hefur nú vikið fyrir dökk-
um fötum, eins og hinir forsætisráð-
herramir klæðast og þau klæða
hann vel. Það var mál manna að
hann kæmi fram af öryggi hins
þaulvana leiðtoga, laus við hik ný-
græðingsins, enda sagði hann blaða-
mönnum að hann kynni vel við sig
í hópnum, þrátt fyrir að þar væru
jafnaðarmenn í meirihluta. Paavo
Lipponon bauð Bondevik velkominn
og sagði þá hina heldur ekki eiga
erfitt með að taka honum, þó að
ekki væru þeir allir kristilegir.
En undir glaðværu yfirborði leyn-
ast ágreiningsmál. Það er af sem
áður var að allir þurfi að vera sam-
mála um allt í Norðurlandaráði, en
forsætisráðherrunum er enn tamt
að líta á það sem dyggð að þeir séu
allir sammála, þótt staðreyndirnar
séu aðrar. Það er einkum í ýmsum
Evrópusambandsmálum sem leiðir
skilja.
Schengen: Boltinn á ESB
Málið, sem helst snýr að íslend-
ingum er Schengen-samstarfið, eftir
að það var tekið inn í Amsterdam-
sáttmálann, en er ekki lengur utan
hins eiginlega Evrópusambands-
samstarfs. I samtali við Morgun-
blaðið sagði Davíð Oddsson að það
stæði nú upp á ESB að gera þær
ráðstafanir sem þyrfti. íslenska rík-
isstjómin hefði haft af því áhyggjur
að stjórn Lúxemborgar, sem nú fer
með formennskuna í Evrópusam-
starfmu, vildi fresta því fram yfir
staðfestingu Amsterdam-sáttmál-
ans að afgreiða endanlega hvernig
Island og Noregur geti tengst sam-
starfinu, líkt og Lúxemborgarar
vildu gera með tengsl Bretlands og
írlands. Því hefðu Islendingar and-
mælt, teldu þetta óháð mál og
fengju í því máli einkum dyggilegan
stuðning frá dönsku stjórninni.
En það var afstaða þjóðanna til
aðiidarviðræðna ESB við þjóðir
Austur- og Mið-Evrópu, sem mest
ýfir hið slétta og fellda yfirborð.
Upphaflega studdu öll norrænu að-
ildarríkin að ESB hæfu aðildarvið-
ræður við nýju þjóðirnar samtímis
og var sérlega umhugað um að
Eystrasaltsþjóðirnar yrðu í samfloti.
Framkvæmdastjórn ESB hefur hins
vegar mælt með að umræður heíjist
við fimm þjóðir, þar á meðal Eist-
land, eitt Eystrasaltslandanna, og
þá línu aðhyllist finnska stjórnin nú.
Bæði danska og sænska stjórnin
halda enn við fyrri afstöðu, þó að
málið sé orðið nokkurt hitamál í
innanlandsumræðu þessara þjóða. Á
blaðamannafundi ráðherranna fimm
fór ekki hjá að það gætti nokkurs
ergelsis af hálfu Görans Perssons,
forsætisráðherra Svía og Svía og
Pouls Nyrups Rasmussens, forsæt-
isráðherra Dana, í garð Lipponens,
þegar aðildarmálin bar á góma.
Persson sagði að hér væri aðeins
um blæbrigðamun að ræða. Vissu-
lega hefði verið betra að þjóðirnar
hekðu verið sammála, en afstaðan
í þessu máli hindraði ekki að sam-
vinna þjóðanna væri hin besta.
Nyrup Rasmussen kvað fastar að
orði og notaði tækifærið til að undir-
strika rækilega afstöðu sína. Hann
benti á það væri óviturlegt að gef-
ast upp, áður en endaleg ákvörðun
hefði verið tekin, því það væri ráð-
herraráð ESB, ekki framkvæmda-
stjórnin, sem tæki endanlega
ákvörðun og að álit framkvæmda-
stjórnarinnar hefði í þessu máii ekki
verið sannfærandi. Því væri mikil-
vægt að þjóðirnar, saman og hver
fyrir sig, héldu áfram að þrýsta á,
þó vissulega skipti það meira máli
hvernig samningaviðræðunum lykt-
aði, en hvernig þær hæfust.
Hinar mismunandi leiðir land-
anna varðandi Efnahags- og mynt-
bandalag Evrópu bar einnig á góma
ráðherranna, þar sem finnska
stjórnin stefnir óhikað á aðild,
sænska stjórnin hefur upp á eigin
spýtur ákveðið að bíða með aðild
um óákveðinn tíma, Danir þafa und-
anþágu og Norðmenn og íslending-
ar eru utan ESB og um leið utan
EMU.
Hin norrænu heimkynni
Hluti af norrænu samstarfi liggur
í slagorðum og þau vantaði ekki í
opnunarræðunni, sem Persson flutti
fyrir hönd starfsbræðra sinna, þar
sem Svíar munu taka við for-
mennsku í norrænu samstarfi eftir
jól. Göran Persson varð tíðrætt um
„hin norrænu heimkynni" og alþýð-
lega kjölfestu norrænnar samvinnu,
sem gerðu hana einstaka í öllum
heiminum. Hann sagði það ómak-
legt að tala um norræna samvinnu
sem árangurslitla, þótt árangur
hennar væri ekki alltaf áþreifanleg-
ur. Nú þegar baráttan um tíma ráð-
herranna væri að verða æ harðari
væri nauðsynlegt að halda af alefli
í mikilvægi norræna samstarfsins.
í dag verður skýrsla forsætis-
nefndar ráðsins um starfsemina og
samstarfsáætlanir og fjárlögin til
umræðu á þinginu og fagráðherrar
munu funda.
Fundur forsætisráðherra Norðurlandanna og Eystrasaltsríkjanna
Olík sjónarmið
varðandi ESB-aðild
Eystrasaltsríkja
Lehtikuva
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra og Paavo Lipponen, forsætisráðherra Finn-
lands, á þingi Norðurlandaráðs í gær.
Helsinki. Morgunblaðið.
ÞAÐ ER orðinn fastur liður að norrænu for-
sætisráðherrarnir hitti starfsbræður sína frá
Eystrasaltsríkjunum, þegar þeir fimm hittast
í tengslum við Norðurlandaráðsþingið. Þessir
fundir undirstrika vel þau tengsl, sem nú eru
orðin með þessum átta löndum, bæði form-
lega og óformlega. En á fundinum bar óhjá-
kvæmilega einnig á góma mismunandi af-
stöðu Norðurlandanna þriggja sem eru í ESB
gagnvart aðildarviðræðunum. Poul Nyrup
Rasmussen, forsætisráðherra Dana, vildi í
samtali við Morgunblaðið ekki gera mikið
úr mismunandi afstöðu dönsku og sænsku
stjórnarinnar annars vegar og þeirrar finnsku
hins vegar, en vildi ekki gefa upp von um
að ráðherraráð ESB kæmist að annarri niður-
stöðu en framkvæmdastjómin. Kjell Magne
Bondevik forsætisráðherra reifaði umræður
ráðherranna átta, þar sem Paavo Lipponen,
forsætisráðherra Finna, kynnti þeim finnskar
hugmyndir um norræna vídd í ESB til að
auka áhrif norðursvæðisins þar. Bodevik
fagnaði frekari áhuga ESB á svæðinu, en
sagðist einnig fagna áhuga Bandaríkjanna á
þessum heimshluta.
Því hefur iðulega verið haldið fram meðal
norrænu ESB-landanna að afstaða þeirra
gagnvart Eystrasaltslöndunum skipti sérlega
miklu máli í ESB, þar sem Norðurlöndin
væru næstu nágrannar þeirra. Nyrup Ras-
mussen vildi ekki taka undir að það hefði
óheppileg áhrif á ESB að löndin hefðu mis-
munandi afstöðu gagnvart aðild Eystrasalts-
landanna. Eftir síðustu umræður sínar við
leiðtoga ESB hefði hann trú á að ekki væri
öll von úti enn. Hann sagði dönsku og finnsku
stjórnina ekki hafa mismunandi skoðanir á
aðild landanna, en kannski mismunandi
skilning á hvaða árangri væri hægt að ná
og hversu mikið væri hægt að þrýsta á fram-
kvæmdastjórnina. Enn væri ólokið viðræðum
um málið meðal utanríkisráðherra ESB og
niðurstaðan því enn óljós.
ESB-aðild í fjarlægri framtíð daufleg
hvatning til breytinga
Guntars Krasts, nýkjörinn forsætisráð-
herra Lettlands, lýsti í samtali við Morgun-
blaðið áhyggjum sínum, ef svo færi að leiðir
landanna skildu varðandi ESB-aðild, en þeir
væru ekki búnir að gefa upp alla von um
að ráðherranefnd ESB liti öðrum augum á
aðildarumræður en framkvæmdastjórnin. Þó
að þeir fögnuðu að alla vega eitt Eystrasalts-
landanna gæti hafið aðildarviðræður í fyrstu
umferð hefði það óneitanlega í för með sér
óheppileg áhrif á hin löndin. Þau væru öll
að glíma við erfitt breytingaferli, þar sem
ESB-aðild væri þeim óumræðilega mikil
hvatning. Ef sú hvatning minnkaði væri erf-
itt að segja um hvaða áhrif það hefði á af-
stöðu almennings til ESB.
Krasts ræddi í gær við Davíð Oddsson
forsætisráðherra og sagðist hafa þakkað
honum sérstaklega dyggilegan stuðning við
málstað Lettlands, nú síðast í sumar á leið-
togafundi Nato í Madrid. Sú niðurstaða, sem
þar fékkst, hefði skipt löndin firnamiklu
máli, því nú væru löndin öll komin á blað í
Nato. Krasts sagðist hafa boðið íslenskra
starfsbróður sínum í opinbera heimsókn til
Lettlands sem hann þáði.
Davíð mun jafnframt sitja leiðtogafund
Eystrasaltsráðsins í Riga í janúar þar sem
bæði Helmut Kohl Þýskalandskanslari og
Viktor Tsjernomyrdín, forsætisráðherra
Rússlands, munu mæta og hefur Davíð þegið
boðið.