Morgunblaðið - 11.11.1997, Page 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Fellibylur í Yíetnam
546 fórust
og þúsunda
enn saknað
Hanoi. Reuters.
RÚMLEGA 3.600 manna er enn
saknað í suðurhluta Víetnams viku
eftir að fellibylurinn Linda geisaði
þar. Staðfest hefur verið að 546
manns fórust í fellibylnum, aðallega
sjómenn, og tugþúsundir manna
misstu heimili sín.
Þetta er mannskæðasti fellibylur
sem geisað hefur á þessum slóðum í
tæpa öld. Leitarskip og þyrlur hafa
bjargað um 4.900 sjómönnum við
suðurströnd Víetnams og margir
þeirra héldu sér dögum saman á
baujum eða brotnum bátsplönkum.
Stjórnvöld í Víetnam hafa óskað
eftir aðstoð nágrannaríkja við leit-
ar- og björgunarstarfið. Víetnamar
hafa einnig óskað eftir fé til að
kaupa matvæli, lyf, fatnað og skýli
handa þeim sem misstu heimili sín.
Áætlað er að tjónið af völdum
fellibylsins nemi 472 milljónum
dala, andvirði rúmra 33 milljarða
króna.
-----*-M------
Flóð í Austur-Afríku
Hundruð
þúsunda
heimilislaus
Nairobi, Addis Ababa. Reuters
MIKLAR rigningar hafa gengið yf-
ir norð-austanverða Afríku að und-
anfómu og hafa þær orsakað mestu
flóð í manna minnum þar um slóðir.
Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna
segir að 800.000 manns séu heimil-
islausir í Sómalíu í kjölfar flóðanna
og að mikil þörf sé þar á
neyðaraðstoð. Engin virk ríkis-
stjórn hefur hins vegar verið í
Sómalíu frá því Mohamed Said
Barre forseta var steypt af stóli árið
1991 og því er framkvæmd hjálpar-
starfs í landinu mjög erfið.
Mikið tjón hefur orðið í flóðunum
í Sómalíu, Eþíópíu og Kenýa. Brýr
hafa eyðilagst, vegir farið í sundur
og jarðvegur skolast burt. A síðustu
tveimur vikum hafa 57 látið lífið í
flóðunum í Sómalíu og 35 í Kenýa.
Þar eru a.m.k. 2.500 heimilislausir.
Rigningamar í Afríku em taldar
orsakast af E1 Ni~no hafstraum-
inum í Kyrrahafi sem er óvenju-
sterkur í ár og talinn koma til með
að hafa víðtæk veðurfarsleg áhrif
um mestallan heim.
ERLENT
Dómari segir breyttan úr-
skurð „í þágu réttlætisins“
Reuters
STUÐNINGSMENN Louise Woodward í Somerville í Massachusetts-
ríki bíða í ofvæni eftir að nýr dómur í máli hennar birtist á alnetinu.
HILLER B. Zobel, dómari í máli
bresku bamfóstrunnar Louise
Woodward, segir m.a. í úrskurði
sínum um beiðni verjenda um
ómerkingu úrskurðar kviðdóms frá
30. október sl., að eftir að hann hafi
„athugað málsatvik vandlega", sé
hann „fyllilega sannfærður um að
það sé í þágu réttlætisins [...] að ég
mildi úrskurðinn til manndráps af
gáleysi".
Það var 12 manna kviðdómur í
Massachussetts-ríki sein komst að
þeirri niðurstöðu að' Woodwai-d
væri sek um morð að yfirlögðu ráði.
Dómarinn átti ekki annars úrkosti,
samkvæmt bókstaf laganna, en
dæma hana í ævilangt fangelsi með
möguleika á náðun eftir 15 ár í
fyrsta lagi.
Woodward hafði verið gefið að
sök að hafa hrist Matthew Eappen,
átta mánaða dreng sem hún gætti,
og slegið höfði hans við harðan flöt
4. febrúar sl„ með þeim afleiðing-
um að hann lést á sjúkrahúsi fimm
dögum síðar.
Woodward hafði
ákveðið, að höfðu sam-
ráði við verjendur sína,
að verða dæmd á
grundvelli ákæru um
morð að yfirlögðu ráði.
Samkvæmt því gat
kviðdómur ekki fundið
hana seka um mann-
dráp af gáleysi.
Kviðdómarar sögðu frá
því, eftir að hafa kveðið
upp úrskurð sinn, að
þeir hefðu ekki talið að
Woodward hafi ætlað
að drepa Matthew.
Hins vegar hefðu þeir
verið sannfærðir um að hún hefði
orðið völd að dauða hans.
Af þessu drógu ýmsir lögspek-
ingar þá ályktun að kviðdómarar
hafi verið þeirrar skoðunar að
Woodward væri sek um manndráp
af gáleysi, en ekki átt þess kost að
finna hana seka um slíkt. Því töldu
lagaskýrendur að kviðdómurinn
hefði átt að fella úrskurð um að
Woodward væri „ekki sek“ um
morð að yfirlögðu ráði.
í úrskurði sínum segir Zobel þó,
að sönnun á „illvilja“ í þessu til-
tekna máli hafi byggst á því hvort
„skynsamur einstaklingur gæti
hafa gert sér grein fyrir að það sem
hann ætlaði sér að gera gæti valdið
mikilli hættu á dauða Matthews
Eappens". Saksóknari hafi einungis
þurft að sanna að gjörðin sjálf hafi
verið að yfirlögðu ráði, ekki að til-
teknar afleiðingar hennar hafi verið
að yfirlögðu ráði. Zobel segir, að
það sé sitt mat á sönnunargögnum í
málinu, að þau „bendi til ringlunar,
ótta og dómgreindarskorts, fremur
en reiði eða illvilja" af hálfu sak-
bomings.
Zobel segir að ákvörðun um að
hvort úrskurður skuli mildaður
byggist á því hvort dómari telji,
að yfirveguðu máli, að slíkur úr-
skurður sé „frekar í þágu réttlætis-
ins“, og hvort „líklegra sé að
[réttlætinu] sé fullnægt" með
milduðum úrskurði en með því að
úrskurður kviðdóms standi.
Umræða um galla kviðdóms
Þegar réttarhöldum í Bandaríkj-
unum, sem hafa orðið áberandi í
fjölmiðlum, lýkur með óvæntri
niðurstöðu hefst jafnan mikil
umræða um kosti og þó umfram
allt galla kviðdómsfyrirkomulags-
ins. Sjónvarpsmaðurinn
Robert Prost sagði eitt
sinn: „I kviðdómi sitja
12 manns sem ákveða
hvor deiluaðilinn er
með betri lögfræðing.“
Vangaveltur um
ágæti þessa fyrirkomu-
lags eru fráleitt nýjar af
nálinni. Fyrir heilli öld
skrifaði bandaríski
læknirinn og rithöfund-
urinn Oliver Wendell
Holmes: „Ég held að sí-
fellt auldst vantrú fólks
á að kviðdómur sé besta
leiðin til þess að komast
að sannleikanum.“
Larry Stewart, fyrrum formaður
bandarískra lögmannasamtaka, er
þeirrar skoðunar að málið sé þó
ekki alveg svona einfalt. Vandinn
sé rétt eins fólginn í því, að
lögfræðingar og dómarar leggi ekki
mál fyrir kviðdóm á skiljanlegan
hátt. „Við þurfum að skoða hvemig
lögfræðingar vinna og hvernig
dómarar vinna, en ekki kenna
kviðdómurum um úrskurð sem við
erum ekki sammála," segir hann í
viðtali við Associated Press.
Annar þáttm- bresk/bandaríska
dómskerfisins hefur verið umdeild-
ur, ekki síst í tengslum við rétt-
arhöldin í máli Woodwards, og það
er sú aðferð að lögfræðingar hvors
deiluaðila um sig haldi fram ein-
dreginni afstöðu og láti síðan sverfa
til stáls í réttarsalnum. Hugmyndin
er sú, að deilurnar leiði til þess að
sannleikurinn komi í Ijós.
Þannig er markmið hvors
lögfræðings fyrst og fremst sigur,
en ekki endilega það að leita sann-
leikans í málinu. Hvorugur má gefa
eftir eða leita millivegar.
Fréttaskýrandi The Boston Globe
veltir því fyrir sér hvort brestir
þessa kerfis hafi orðið deginum
ljósari við réttarhöldin yfir Wood-
ward. Þar tóku þátt þekktir laga-
sérfræðingar sem hafa tugi
þúsunda króna í tímakaup.
Urðu réttarhöldin að einvígi
framlínumanna í lögfræðingaliðum
deiluaðila í stað leitar að sannleik-
anum í málinu? spyr fréttaskýrand-
inn. „í áberandi dómsmálum er gíf-
urlegur þrýstingur á að sigra í eig-
inlegustu merkingu þess orðs, fá
allt eða ekkert,“ segir ónefndur
lögfræðingur.
Margir h'ta svo á, að dómur um
manndráp af gáleysi, svo sem
kviðdómarar virðast hafa viljað og
Zobel dómari kvað að lokum upp úr
með, hafi verið „réttlát" málamiðlun.
Saksóknari í máli Woodwards ætlaði
upphaflega að ákæra hana um morð
að yfirlögðu ráði, þótt lagasér-
fræðingar hafi flestir verið þeirrar
skoðunar að málið byði í mesta lagi
upp á ákæru um manndráp af gá-
leysi.
Sérfræðingar segja að einn veij-
enda Woodwards, Barry Scheck,
hafi á snilldarlegan hátt grafið und-
an málflutningi saksóknara. Scheck
öðlaðist frægð í Bandaríkjunum og
víðar þegar hann tók þátt í
„draumaliðinu“ sem varði ruðnings-
kappann O.J. Simpson, sem ákærður
var um tvö morð, en sýknaður af
kviðdómi.
Þegar saksóknari sá fram á að
erfiðlega myndi ganga að sannfæra
kviðdómara um að Woodwai-d væri
sek um morð að yfirlögðu ráði fór
hann fram á að kviðdómarar
íhuguðu að sakfella hana um mann-
dráp af gáleysi. En veijendur Wood-
wards veðjuðu öllu með því að fara
fram á að hún yrði dæmd á grund-
velli ákæru um fyrstu eða annarrar
gráðu morð að yfirlögðu ráði, en
ekki kæmi til greina að dæma hana
fyrir manndráp af gáleysi.
Áfellist ekki kviðdómarana
I úrskurði sínum segist Zobel
ekki átelja verjendur Woodwards
eða hana sjálfa fyrir að hafa kosið
þessa leið. í ljósi þeirra sannana er
fyrir hafi legið hafi þetta verið
skynsamleg og viðeigandi
ákvörðun. Hefði áætlunin gengið
upp hefði verjendum verið hrósað
fyrir hugrekki og forsjálni.
í niðurlagi úrskurðar síns leggur
Zobel áherslu á að í breytingunni
sé ekki fólginn neinn áfellisdómur
yfir kviðdómurum í málinu. Þvert á
móti standi allir aðilar þess,
saksóknarar, verjendur, rétturinn
og almenningur, í þakkarskuld við
kviðdóminn.
Hiller B. Zobel
Clinton bíður ósigur
á Bandaríkjaþingi
Deilt um bann við tóbaksauglýsingum í Bretlandi
Stjórnin í vörn vegna
undanþágu Formúlu 1
Washington. Reuters.
BILL Clinton Bandaríkjaforseti
neyddist í gær að sætta sig við að
breytingar á lögum um utanrík-
isviðskipti, sem hann hafði bundið
miklar vonir við, strönduðu í
meðförum fulltrúadeildar Banda-
ríkjaþings. Atkvæðagreiðslu var
frestað um frumvarpið- að beiðni
forsetans, þar sem við blasti að
meirihluti finndist ekki fyrir því á
þinginu. Þykir þessi niðurstaða
töluverður ósigur fyrir forsetann.
Hinar áformuðu lagabreytingar
gengu út á að forsetinn fengi í
hendur vald til að ganga frá
viðskiptasamningum við erlend
ríki fyrir hönd Bandaríkjanna án
þess að leita sérstaklega heimildar
þingsins til þess fyrirfram. Þingið
hefði, ef breytingamar næðu fram
að ganga, aðeins heimild til að
samþykkja eða hafna samningun-
um en gæti ekki spillt þeim eða
tafið þá með tímafrekum breyting-
artillögum. Hefur Clinton aldrei
beðið stærri ósigur á þinginu frá
því áform hans um uppstokkun
heilbrigðiskerfisins voru felld
1994.
Fríverzlunarsamningar
í lausu lofti
Clinton hafði vonast til að geta
með hinni nýju löggjöf auðveldað
fríverzlunarsamninga við ríki
Rómönsku Ameríku og Suðaustur-
Asíu, þar sem markaðsvæðing og
hagvöxtur er mikill um þessar
mundir.
Þessi niðurstaða þýðir enn-
fremur, að óvíst er hvort mögu-
legt verði að hefja samn-
ingaviðræður um stofnun stórs
fríverzlunarsvæðis sem ætlunin
var að tengdi Norður- og Suður-
Ameríku sterkari böndum, en á
ferð sinni til nokkurra landa
Suður-Ameríku í liðnum mánuði
hafði Clinton heitið því að fylgja
þessum áformum eftir.
Lundúnum. Reuters.
RÍKISSTJÓRN Verkamanna-
flokksins í Bretlandi reyndi í gær að
verjast gagnrýni vegna ákvörðunar
hennar um að veita aðstandendum
Formúlu 1-kappakstursins þar í
landi undanþágu frá banni við
tóbaksauglýsingum, en meðal kosn-
ingaloforða flokksins fyrir kosning-
arnar í vor hafði verið að koma á al-
gjöru banni við tóbaksauglýsingum
í tengslum við íþróttaviðburði.
I kjölfar mjög gagnrýninna skrifa
dagblaða vegna þessa máls greindi
framkvæmdastjóri Verkamanna-
flokksins, Tom Sawyer, frá því
síðdegis í gær að flokkurinn myndi
skila Bernie Ecclestone, forseta
samtaka Formúlu 1-aðstandenda, fé
sem hann hefði greitt í flokks-
sjóðinn.
Þessi ákvörðun þýddi sinnaskipti
flokksstjómarinnar í þeim tilgangi
að reyna að bægja skaða frá flokkn-
um vegna ásakana um að hafa látið
„kaupa“ sig til að veita undanþág-
una frá auglýsingabanninu.
„Vottur um spillingu“
Gordon Brown, fjármálaráðherra,
var spurður að því á BBC í gær hvort
eitthvað væri hæft í því að Eccles
tone, sem hefur flesta þræði
Formúlu 1 í hendi sér og er einn rík-
asti maður Bretlands, hefði látið fé af
hendi rakna til Verkamannaflokks-
ins. Brown svaraði því til, að hann
vissi það ekki sjálfur fyrr en listi með
nöfnum þeirra sem hefðu styrkt
flokkinn yrði birtur á næsta
flokksþingi, þ.e. í október 1998.
The Guardian skrifaði í gær að
þetta mál væri „fyrsti votturinn um
spillingu" sem stjóm Verkamanna-
flokksins lenti í.
Tessa Jovell, aðstoðarheilbrigðis-
ráðherra, greindi frá því fyrir helgi
að hætt hafi verið við áformin um að
banna tóbaksauglýsingar í Formúlu
1 vegna „pólitískra hagsmuna", sem
fælust í hættunni á að Formúla 1
flytji með alla sína starfsemi frá
Bretlandi þangað sem ekld væru
hömlur á auglýsingum, til Austur-
landa fjær t.d. Flest keppnislið
Formúlu 1 hafa höfuðstöðvar sínar í
Bretlandi og starfsemi þeirra er
sögð veita 50.000 manns atvinnu.
Tóbaksvamasamtök hafa fordæmt
ákvörðun stjómarinnar og fram-
kvæmdastjóm Evrópusambandsins
lýsti yfir vonbrigðum sínum, þar sem
að því hefur verið stefnt að láta bann
við tóbaksauglýsingum ná til allra
aðildarlanda ESB. Tóbaksfram-
leiðendur eyða um tólf milljörðum
króna árlega í Formúlu 1.