Morgunblaðið - 11.11.1997, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
Opið bréf til Verðbréfaþings
AÐ UNDANFORNU
hafa nokkrar umræður
orðið um upplýsinga-
gjöf fyrirtækja á hluta-
bréfamarkaði. Meðal
annars hafa væntingar
og vonbrigði markaðar-
ins verið ræddar í
tengslum við hálfsárs-
uppgjör. Þetta beinir
sjónum að reglum
Verðbréfaþingsins um
upplýsingagjöf.
Um þessar mundir
er verið að endurskoða
allar reglur Verðbréfa-
þingsins, þar á meðal
um upplýsingagjöf.
Hugmyndir um breyt-
ingar, sem þegar liggja fyrir, eru
flestar til bóta. Að mínu mati er þó
ekki tekið nægjanlega á vandamál-
um, sem þegar hafa komið upp og
varða upplýsingagjöf skráðra fyrir-
tækja. Til að fylgja eftir hugmyndum
mínum um breytingar hef ég kosið
að koma þeim á framfæri með þessu
opna bréfi, enda ijallað um atriði
sem varða íjárfesta, verðbréfasala,
hlutafélög og stjórnendur þeirra auk
stjómar Verðbréfaþingsins.
Samkvæmt núgildandi reglum,
sem ekki er ráðgert að breyta, gerir
Verðbréfaþingið kröfu til þess að
hlutafélög sem skráð eru á þinginu
birti uppgjör tvisvar á ári, þ.e. hálfs-
ársuppjgjör auk venjulegs ársreikn-
ings. Arsreikningur skal gerður op-
inber eigi síðar en fjórum mánuðum
eftir lok uppgjörs og sex mánaða
uppgjör skal birta innan þriggja
mánaða. Til viðbótar ber fyrirtækj-
unum að skýra frá ákvörðunum eða
atvikum, sem geta haft veruleg áhrif
á aðstæður þess og mat hlutabréfa-
markaðar á því. Ekkert bannar fyrir-
tækjum að birta reikninga sína oftar.
Flest fyrirtæki á markaðinum hafa
haldið sig við hálfsársregluna og ekki
birt afkomutölur þess á milli. Á þessu
eru þó undantekningar. Einstök fyrir-
tæki hafa skýrt frá afkomu á öðrum
tíma og rökstutt það með því að af-
koman sé sveiflukennd
innan ársins og því gefi
hálfsársuppgjör ekki
nægjanlega góða mynd
af rekstrinum. I öðrum
tilvikum er um að ræða
upplýsingagjöf sem er
nánast tækifærissinnuð
og ætluð til þess að
milda áhrif slæmra
frétta á markaðsverð.
Stundum er þá upp-
gjörstímabilum slegið
saman og stundum eru
gefnar óreglubundnar
upplýsingar um afkomu-
áætlanir. Þá eru dæmi
þess að skráð fyrirtæki
hafa ekki farið að regl-
um um birtingu uppgjöra. í einhvetj-
um tilvikum hefur það verið gert með
samþykki Verðbréfaþingsins.
Upplýsingagjöf skráðra fyrir-
tækja er því all tilviljanakennd og
berþess nokkurmerki að hlutabréfa-
markaðurinn á íslandi er enn ungur
og í mótun. Þótt hann hafi vissulega
þróast hratt er ýmislegt sem betur
má fara.
Að mínu mati er nú tímabært að
Verðbréfaþingið herði reglur sínar
um tíðni uppgjöra sem birt eru opin-
berlega. Erlendis er algengast að
fyrirtæki birti uppgjör á þriggja
mánaða fresti og tel ég eðlilegt að
stefnt verði að því hér á landi. Það
þyrfti að hafa einhvern aðdraganda,
því fyrirtækin þurfa að undirbúa sig
og sömuleiðis endurskoðendur.
Æskilegt væri að Verðbréfaþingið
setti fram áætlun þar sem þriðja
uppgjörinu (9 mánaða) væri til dæm-
is bætt við á næsta ári og frá og
með árinu 2000 væru uppgjörin fjög-
ur, þ.e. á þriggja mánaða fresti.
Þannig fengju fyrirtækin tíma til að
byggja upp samanburðarhæfar töl-
ur. Einnig er á það að líta, að fyrstu
þrír mánuðirnir í rekstri fyrirtækja
segja oft lítið um útkomu ársins í
heild, þannig að mikilvægara er í
upphafi að auka tíðni uppgjöra þeg-
ar líða tekur á rekstrarárið.
Tímabært er að Verð-
bréfaþing herði reglur
um tíðni uppgjöra sem
birt eru opinberlega,
segir Valur Valsson;
það drægi úr hættu á
innherjaviðskiptum,
skapaði aukinn aga og
lagaði íslenska markað-
inn að alþjóðlegum venj-
um og reglum.
Fyrir þessum hugmyndum vil
ég færa eftirfarandi rök:
1. Þegar of langur tími líður milli
uppgjöra skapast væntingar og spár
á markaðinum, sem oft eru illa
grundaðar. Hvers kyns orðrómur
kemst á kreik og magnast hann eft-
ir því sem nær dregur nýjum upplýs-
ingum. Á sama tíma eykst þrýsting-
ur á starfsfólk og stjórnendur frá
hluthöfum sem sækjast eftir fréttum.
Jafnvel svipbrigði forstjóra verða
stundum mælikvarði á væntanlegar
tölur. Við þessar aðstæður eykst
hætta á innheijaviðskiptum og ekki
síður tortryggni á hlutabréfamarkað-
inum vegna ýmissa viðskipta. Það
er ekkert launungarmál að þetta
veldur erfiðleikum innan fyrirtækj-
anna því eðlilega þurfa stjórnir þeirra
og stjómendur að fjalla oftar um
uppgjör en á sex mánaða fresti. Tíð-
ari birting uppgjöra væri af þessum
ástæðum til bóta.
2. Þegar langt líður á milli upp-
gjöra getur markaðurinn orðið
sveiflukenndur. Fjárfestar þurfa þá
að taka ákvarðanir við vaxandi
óvissu. Skortur á upplýsingum hefur
því í mörgum tilvikum áhrif á fram-
boð og eftirspurn. Tíðari birting
uppgjöra getur því að öðru jöfnu
haft áhrif til meiri stöðugleika á
markaðinum. Þess væri einnig að
vænta að betri upplýsingagjöf myndi
auka veltu á hlutabréfamarkaðinum.
3. Því hefur stundum verið haldið
fram, að þriggja mánaða reglan um
birtingu uppgjöra geri stjómendur
skammsýna. Þeir horfi fyrst og
fremst til næstu þriggja mánaða en
ekki næstu þriggja ára. Tíð uppgjör
veita stjórnendum fyrirtækja hins
vegar aðhald og kalla á tafarlausar
aðgerðir þegar eitthvað fer úrskeiðis.
Fyrirtæki sem gera oft upp reikninga
sína verða að öðm jöfnu fljótari að
bregðast við nýjum aðstæðum. Ekki
er langt síðan íslensk fyrirtæki gerðu
upp reikninga sína einu sinni á ári.
Reikningsskil síðasta árs lágu þá oft
fyrir um mitt næsta ár eða að meðal-
tali 12 mánuðum eftir að atburðirnir
gerðust. Augljóslega var því oft
bmgðist æði seint við. Því tel ég að
tíðari uppgjör geri stjómendur ekki
skammsýna heldur viðbragðsfljóta.
4. Hér á landi hefur skortur á
birtingu uppgjöra kallað á hugmynd-
ir um að fyrirtæki birti áætlanir sín-
ar. Það tel ég vafasaman kost.
Áætlanagerð er mjög misjöfn í fyrir-
tækjum. Sums staðar er áætlana-
gerð einfaldar spár. í öðrum er hún
markmiðssetning. Engin stöðlun er
til varðandi áætlanagerð sambærileg
við reglur um reikningsskil. Því
leggja menn misjafnan skilning í
gerð áætlana. Almenn birting áætl-
ana myndi því hugsanlega fremur
valda ruglingi en bæta úr upplýs-
ingaskorti. Eg tel einnig að krafa
um birtingu innri áætlana gæti haft
bein áhrif á gerð áætlananna. Þær
yrðu ekki lengur sama stjórntækið
og áður. Mun betri og einfaldari
kostur væri að auka tíðni uppgjöra,
sem gerð yrðu opinber.
5. Færa má nokkur rök fyrir því
að miklar sveiflur í afkomuþróun
innan ársins geri það að verkum að
skammtímauppgjör geti verið mis-
vísandi og gefi ekki rétta mynda af
Valur
Valsson
árinu í heild. Hjá okkur í íslands-
banka, svo dæmi sé tekið, er afkom-
an fyrstu þijá mánuði ársins venju-
lega mun rýrari en næstu þijá. Sama
má segja um mörg önnur fyrirtæki.
Þessi staðreynd sýnir hins vegar
aðeins að í byijun sé brýnna að auka
tíðni uppgjöra þegar líða tekur á
rekstrarárið en fyrri hluta þess. En
á sama hátt og stjórnendur fyrir-
tækjanna hafa fyrir löngu áttað sig
á slíkum sveiflum innan ársins mun
markaðurinn gera það líka. Þegar
hann hefur vanist því að fá sambæri-
legar upplýsingar á sama tíma mun
hlutabréfamarkaðurinn reynast full-
fær um að draga réttar ályktanir.
Þess vegna hygg ég að það sé rangt
mat hjá ýmsum stjórnendum fyrir-
tækja að vegna árstíðabundinna
sveiflna í afkomunni sé verra að
birta tíðari uppgjör. Það er fyrirtækj-
um á Verðbréfaþinginu þvert á móti
til hagsbóta að markaðurinn læri að
lifa við sveiflukenndan rekstur þeirra
og ekki sé reynt að fela hann.
6. íslenskir fjárfestar hafa nú
þegar lagt milljarða króna í erlend
hlutabréfakaup. Mikilvægt er að
fjármagnið streymi ekki aðeins í
aðra áttina, þ.e. úr landi. Við þurfum
að fá erlenda fjárfesta til að setja fé
í íslensk hlutabréf. Til þess að þeir
verði fúsir til slíks þarf upplýsingag-
jöf á hlutabréfamarkaðinum hér á
landi að vera svipuð og þeir þekkja
frá mörkuðum í nágrannalöndum.
Birting þriggja mánaða uppgjöra er
nánast regla þar. Við þurfum að
laga okkur að þeim venjum.
Allt það sem að framan er rakið
styður að mínu mati þá skoðun að
tíðari birting uppgjöra væri til mik-
illa bóta. Það yrði viðskiptum á
hlutabréfamarkaðnum til framdrátt-
ar, dragi úr hættu á innheijavið-
skiptum, skapaði aukinn aga og við-
bragðsflýti hjá stjórnendum, bætti
úr upplýsingaskorti hjá hluthöfum
og væri liður í því að laga íslenska
markaðinn að alþjóðlegum venjum
og reglum. Þetta þarf einhvern að-
draganda því fyrirtæki og endur-
skoðendur þurfa að laga sig að nýj-
um vinnubrögðum. En nú er tíma-
bært að taka ákvörðun.
Höfundur er bankastjóri.
FYRIR skömmu sótti undirritað-
ur írland heim, ásamt fleirum frá
Samtökum iðnaðarins, til þess að
reyna að_ fræðast um hveiju það
sætir að írland er það ríki í Evrópu
sem hefur náð bestum árangri í
efnahagsmálum á síðustu árum.
Svo góðum árangri að það er nefnt
í sömu andrá og þau Asíuríki sem
þykja öfundsverð fyrir mikinn hag-
vöxt og kallað keltneski tígurinn.
Ótrúlegur árangur
Á síðustu 3 árum hefur hagvöxt-
urinn verið 7% að meðaltali. Fyrir
10 árum voru meðaltekjur á íbúa
*/. af því sem þær voru í Bretlandi
en á þessu ári er reiknað með að
þær verði jafnar eða hærri. írland
var meðal fátækustu ríkja í Vestur-
Evrópu, heldur fátækara en Spánn
en aðeins betur sett en Grikkland
og Portúgal. írar eru nú nálægt
meðaltali ESB ríkjanna og komnir
langt fram úr Spánveijum, Grikkj-
um og Portúgölum. Dregið hefur
úr atvinnuleysi og félagsleg velferð
hefur vaxið. Erlendar fjárfestingar
á írlandi eru miklar og má sem
dæmi um það nefna að 7» allra
tölva sem seldar eru í Evrópu koma
frá írlandi og að 40% fjárfestinga
Bandaríkjanna í tölvu- og rafeinda-
iðnaði í Evrópu hafna á írlandi.
Samverkandi þættir
Margt er nefnt til sögunnar og
sýnist sitt hveijum um það hvaða
þættir skipta mestu fyrir uppgang-
inn á Irlandi:
1) Ofuráhersla íra á mannauð
sinn og gott og skilvirkt mennta-
kerfí sem sinnir þörfum atvinnulífs-
ins.
2) Aldurssamsetning þjóðarinn-
ar, en 45% íra eru 24 ára og yngri
Ekki ætla ég mér þá dul að það
sé á mínu færi að kveða upp úr um
þetta. Það er alls ekki hægt að
benda á einn eða tvo afmarkaða
þætti og fullyrða að þeir einir hafi
skipt sköpum um árangur Iranna.
Til þess er gangverk efnahagslífsins
allt of fiókið.
Skýr markmið
Staðirnir sem voru heimsóttir
voru af margvíslegum toga, s.s.
miðstöð fyrir alþjóðlega fjármála-
starfsemi, þróunarfélag hafnar-
svæðisins í Dyflinni, starfsmennta-
miðstöð, iðnaðar- og viðskiptaráðu-
neytið og samtök atvinnulífsins á
Irlandi - IBEC. Það sem fyrst vek-
ur athygli er hversu einbeittir íram-
ir eru og hversu skýrar hugmyndir
þeir virðast hafa um það hvert þeir
stefna og hvaða árangri þeir ætla
að ná. Á flestum sviðum hafa þeir
gert áætlanir til nokkurra ára þar
sem markmið og leiðir eru skil-
greindar. Hér má sem dæmi taka
áætlun fyrir írska mat-
vælaiðnaðinn sem tek-
ur til áranna 1995-
1999. Þar er gert ráð
fyrir að auka fram-
leiðslu um 30% og út-
flutning um 60%. Valin
eru þau svið þar sem
vaxtarmöguleikar eru
mestir og samkeppnis-
staðan er best. Iramir
telja það framleiðslu
tilbúinna eða fullbú-
inna rétta. Áhersla er
lögð á að byggja upp
þá þætti innan fyrir-
tækja sem skipta sköp-
um um samkeppnis-
stöðuna samhliða því
sem áherslur í mennta- og rann-
sóknarstarfi em lagaðar að þörfum
greinarinnar.
Annað dæmi sem má nefna er
stefna stjómvalda í skattamálum.
írska ríkisstjómin hefur sagt að
ekkert eitt svið sé eins mikilvægt
og bjóði upp á jafnmikla möguleika
til þess að skapa blómlegt efnahags-
og atvinnulíf, eins og skattamálin.
Erlend fyrirtæki og fyrirtæki sem
framleiða til útflutnings hafa notið
vemlegs hagræðis í tekjusköttum,
hjá þeim hefur skatthlutfallið verið
10% en 36% hjá öðmm írskum fyrir-
tækjum. írar hafa haft sérstaka
undanþágu frá ESB til þess að hafa
10% þrepið, en í því felst óneitanlega
mismunun í skattalegu tilliti. íramir
fá að halda því til ársins 2005 fyrir
fjármálaþjónustu og 2010 fyrir
framleiðslu til útflutnings. í sumar
gaf írska stjómin út yfirlýsingu þess
efnis að hún hygðist taka upp nýtt
tekjuskattshlutfall fyrir öll fyrirtæki
á írlandi þegar þessum fresti sleppti.
í stað þess að hækka hlutfallið í 36%
Keltneski tígurinn
(hlutfallið á íslandi er
um 40%).
3) Miklar erlendar
fjárfestingar.
4) Opnun írska hag-
kerfísins um og eftir
1960.
5) Stórfelldur niður-
skurður í útgjöldum
hins opinbera frá 1987.
6) Efnahagsaðstoð
frá ESB.
7) Víðtækir þjóðar-
sáttarsamningar síð-
ustu 10 árin eða ein-
faldlega sú staðreynd
að svo illa hafi verið
komið fyrir ímm að
leiðin hafí ekki getað
annað en legið upp á við.
Jón Steindór
Valdimarsson
ætlar hún að hafa það 12,5% fyrir
alla. Lækkunin úr 36% í 12,5% á
að verða í áföngum fram til ársins
2006. Jafnframt var gefín út yfirlýs-
ing þess efnis að ekki yrði hreyft
við 12,5% skattinum a.m.k til ársins
2025.
Mikilvæg samvinna
Víðtækir samningar milli aðila
vinnumarkaðar, stjórnvalda og
fjölda annarra hagsmunaaðila,
samningar sem mætti með réttu
kalla þjóðarsáttarsamninga, eru eitt
írum hefur tekist að
halda uppi miklum hag-
vexti og lítilli verðbólgu,
segir Jón Steindór
Valdimarsson. Margt
máaf þeim læra.
af því sem einkennir síðustu 10 ár
hjá írunum. Sá fyrsti var gerður
árið 1987 og sá nýjasti í lok síð-
asta árs og ber hann heitið Sam-
vinna 2000: félagsleg samheldni,
atvinna og samkeppnishæfni
(Partnership 2000, for Inclusion,
Employment and Competitivness).
Samningurinn gildir til þriggja ára
og að honum standa nítján samtök
auk írsku ríkisstjórnarinnar. Hann
hefur að geyma ákvæði um launa-
þróun og efnahagsmarkmið næstu
ára og að auki fjölda annarra þátta
er lúta að félagslegu réttlæti og
samkeppnishæfni fyrirtækjanna. I
forsendum samningsins segir að
hagsaga Ira sanni að vandamál
komi ekki síður fram á tímum vaxt-
ar en kreppu; vöxtur tryggi ekki
að allir þjóðfélagsþegnar njóti hans
jafnt eða njóti hans yfirleitt og að
hinar öru breytingar í alþjóðlegu
umhverfí krefjist sífelldrar endur-
skoðunar á grundvallarþáttum
efnahagslífsins. Markmið Sam-
vinnu 2000 eru þríþætt:
1) að ná tökum á hagstjórn á tím-
um mikillar uppsveiflu með því að
halda sameiginlegum skilningi aðila
vinnumarkaðarins og stjórnvalda
um hvað það er sem knýr áfram
gangverk efnahags- og þjóðlífs og
gafst svo vel á tímum erfiðleikanna,
2) að draga úr félagslegri mis-
munun og einangrun sem stafar
fyrst og fremst af talsverðu lang-
tímaatvinnuleysi,
3) að bregðast við síbreytilegum
ytri aðstæðum á alþjóðavettvangi
og styrkja samkeppnishæfni at-
vinnulífsins með menntun og sí-
menntun, endurbótum skattkerfis-
ins, nútímalegri opinberri þjónustu
og stjómsýslu og byggja upp um-
hverfi sem er hagstætt atvinnu-
rekstri, sérstaklega rekstri smærri
fyrirtækja.
Að draga lærdóm
Árangur Iranna er í rauninni
undraverður. Þeim hefur tekist að
halda uppi miklum hagvexti og Iágri
verðbólgu, laun hafa hækkað tiltölu-
lega lítið miðað við þennan mikla
hagvöxt en kaupmátturinn vaxið
mikið vegna skattalækkana. Aukin
umsvif í efnahagslífinu hafa gert
stjómvöldum kleift að lækka skatta
samtímis því að greiða niður opin-
berar skuldir. Auðvitað em írland
og ísland ólík lönd og aðstæður að
mörgu leyti ósambærilegar. Það
breytir ekki því að full ástæða er
til þess að gefa þeim aðferðum gaum
sem íramir beita og kanna hvort
ekki megi draga af þeim einhvern
lærdóm. Sérstaklega þeim þáttum
er lúta að því að stilla saman strengi
í þjóðfélaginu og setja sameiginleg
markmið til margra ára í senn.
Höfundur er aðstoðar-
framkvæmdastjóri Samtaka
iðnaðarins.