Morgunblaðið - 20.03.1998, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 20. MARZ 1998
MORGUNB LAÐIF/
FRÉTTIR
Utanríkisráðherra í fyrri umræðu á Alþingi um stækkun Atlantshafsbandalagsins
Vonast til þess að þing-
menn Alþýðubandalags
sitji að minnsta kosti hjá
UTANRIKISRÁÐHERRA mælti í gær fyrir þingsályktunartillögu um
heimild til stækkunar NATO en þingmenn Alþýðubandalags og óháðra
hyggjast sitja hjá eða jafnvel greiða atkvæði gegn tillögunni. Myndin
var tekin í síðustu viku.
ÞINGMENN Alþýðubandalags og
óháðra ætla annaðhvort að sitja hjá
eða greiða atkvæði gegn þingsálykt-
unartillögu um staðfestingu þriggja
viðbótarsamninga við Norður-Atl-
antshafssamninginn um aðild Pól-
lands, Tékklands og Ungverjalands.
Kom þetta fram í máli þeirra þing-
manna Aiþýðubandalags og óháðra
sem til máls tóku í gær þegar fram
fór fyrri umræða um þingsályktun-
artillöguna. Töldu þeir m.a. að með
stækkun NATO væri verið að taka
ákvörðun um nýja skiptingu Evrópu
sem myndi skapa spennu og tor-
tryggni meðal þeirra sem ekki væru
í bandalaginu. Nær væri að byggja
upp lýðræðislega öryggisstofnun
sem næði til allra landa Evrópu.
Fulltrúar annarra þingflokka fögn-
uðu hins vegar stækkun NATO til
austurs og bentu margir hverjir á að
sú stækkun yrði þvert á móti til að
koma á nýju öryggisumhverfí í Evr-
ópu.
Utanríkisráðherra, Halldór Ás-
grímsson, harmaði það að þingmenn
Alþýðubandalags og óháðra ætluðu
vera andvígir aðild þjóðanna þriggja
að NATO og kvaðst vonast til þess
að þeir sætu að minnsta kosti hjá við
atkvæðagreiðslu um tillöguna. Það
væri afar slæmt ef hluti Alþingis
sendi þjóðunum þremur þau skila-
boð að þær væni ekki velkomnar í
bandalagið.
Utanríkisráðhcrra mælti fyrir
þingsályktunartillögunni en utanrík-
isráðherrar aðildarríkja Atlants-
hafsbandalagsins undirrituðu við-
bótarsamninga um aðild ríkjanna
þriggja í Brussel 16. desember sl.
með fyrirvara um samþykki þjóð-
þinga landanna. í framsöguræðu
ráðherra kom m.a. fram að sameig-
inleg útgjöld bandalagsins vegna
stækkunarinnar muni aukast um
u.þ.b. 1,5 milijarð Bandaríkjadala á
næstu tíu árum og þar af fari um 1,3
milljarður til mannvirkjagerður í
nýju aðildarríkjunum þremur.
„Ríkin þrjú munu sjálf þurfa að
greiða kostnað við aðlögun eigin
vama að samræmdu varnarkei-fí
bandalagsins og ekki er gert ráð
fyrir að núverandi aðildarríki þurfí
að breyta eigin varnaráætlunum eða
auka útgjöld til varnarmála vegna
fjölgunar aðildarríkja," sagði ráð-
herra.
Hann sagði ennfremur að með
þetta í huga mætti ljóst vera að við-
bótarútgjöld íslands vegna þessarar
ALÞINGI
stækkunar yrðu ekki umtalsverð
m.a. vegna þess að Islendingar
greiddu ekki í mannvirkjasjóð
bandalagsins. Þátttaka íslendinga í
kostnaði Atlantshafsbandalagsins
væri 0,05%.
Gæti þýtt vaxandi ófriðarhættu
I máli Svavars Gestssonar, þing-
manns Alþýðubandalags og óháðra,
kom fram að margar spurningar
vöknuðu upp við stækkun Atlants-
hafsbandalagsins. Hann sagði í
fyrsta lagi að stækkun Atlantshafs-
bandalagsins, með þeim hætti sem
nú væri gert, gæti haft í för með sér
vaxandi ófriðarhættu og spennu á
nýjan leik, m.a. vegna afstöðu
Rússa. „Ég tel ástæðu til að fara um
það nokkrum orðum hvort það sé að
einhverju leyti hætt við því að
stækkun bandalagsins þýði harðari
viðbrögð Rússa en ella hefði þurft að
vera,“ sagði hann og bætti því við að
hann væri ekki að tala um Rússland
eitt heldur líka nánustu grannríki
þess.
I öðru lagi, sagði Svavar, þurfa
menn að spyrja sig þeirrar spurn-
ingar hvort stækkun Atlantshafs-
bandalagsins geti haft í för með sér
aukinn vígbúnað í heiminum al-
mennt; aukna hergagnaframleiðslu
og þar af leiðandi aukna ófriðar-
hættu. Þá sagði Svavar í þriðja lagi
að menn veltu því fyrir sér hvort
það væri í samræmi við þær breyt-
ingar sem hefðu átt sér stað í heim-
inum að verja öllum þessum fjár-
munum, sem áður var getið um, í
vígbúnað.
Sagði Svavar að síðustu í ræðu
sinni að það væri ljóst að þingmenn
Alþýðubandalags og óháðra myndu
ekki greiða atkvæði með þessari
þingsályktunartillögu. Steingrímur
J. Sigfússon, þingmaður Alþýðu-
bandalags og óháðra, talaði á svip-
uðum nótum og Svavar og kvaðst
þeirrar skoðunar að ekki verið að
leysa öryggismál í Evrópu með
stækkun NATO. „Ég held hún sé
ógæfuleg upp á framtíðina vegna
þess að í staðinn fyrir að efla og
byggja upp lýðræðislega öryggis-
gæslustofnun, svæðisstofnun í Evr-
ópu, sem heyrði undir Sameinuðu
þjóðirnar hafa menn ákveðið að
framlengja lífdaga gamals hernaðar-
bandalags," sagði hann.
Hjörleifur Guttormsson, þing-
maður Alþýðubandalags og óháðra,
tók í sama streng og flokksbræður
sínir og sagði að annaðhvort myndu
þingmenn Alþýðubandalags og
óháðra greiða atkvæði gegn tillög-
unni eða sitja hjá.
Óskir frjálsra ríkja
Sólveig Pétursdóttir, þingmaður
Sjálfstæðisflokks, sagði það fagnað-
arefni að stækkun Atlantshafs-
bandalagsins í austurátt væri nú að
verða að veruleika. „Ég er ekki sam-
mála því að þessu máli fylgi aukin
ófriðarhætta. Þvert á móti er verið
að treysta nýtt öryggisfyrirkomulag
í Evrópu og þjóðir Mið- og Austur-
Evrópu vilja auðvitað taka þátt í því
verkefni, til þess að efla enn frekar
þá lýðræðisþróun sem átt hefur sér
stað í þessum löndum," sagði hún og
bætti þvi við og lagði áherslu á að
þetta væru óskir frá frjálsum ríkj-
um.
Þeir Arni R. Arnason og Kristján
Pálsson, þingmenn Sjálfstæðis-
flokks tóku einnig til máls og fögn-
uðu tillögunni. Það sama gerði Siv
Friðleifsdóttir, þingmaður Fram-
sóknai’flokks. Taldi hún að löndin
þrjú hefðu bæði af menningarlegum
og efnahagslegum ástæðum rétt á
að fá fulla aðilda að pólitísku og
efnahagssamstarfi ríkja í Vestur-
Eyrópu.
I máli Össurar Skarphéðinssonar,
þingmanns þingflokks jafnaðar-
manna, kom fram að bæði hann og
þingflokkur hans stæðu heilshugar
að baki tillögunni. Sagði hann að um-
rædd tillaga væri staðfesting á því
að það væri verið að skapa nýtt ör-
yggisumhverfi í Evrópu. Rannveig
Guðmundsdóttfr, þingflokki jafnað-
armanna, tók í sama streng og Öss-
ur.
I andsvörum utanríkisráðheira
við gagnrýni alþýðubandalagsmanna
fullyrti hann m.a. að þessi stækkun
NATO myndi draga mjög mikið úr
spennu í Evrópu. Hann benti enn-
fremur á að yfir 80% íbúa ríkjanna
hefðu samþykkt aðild að Atlants-
hafsbandalaginu og að sú staðreynd
hlyti að skipta meginmáli. Ráðherra
hélt því einnig fram að stækkun
bandalagsins myndi ekki auka víg-
búnaðarkapphlaupið. „Það er alveg
ljóst að ef þessar þjóðir hefðu komið
að lokuðum dyrum hjá Atlantshafs-
bandalaginu hefðu þær gripið til allt
annaiTa úrræða í sambandi við sín
mál og að sjálfsögðu hefðu þær
keypt nútíma vopn og endurskipu-
lagt sínar varnir með allt öðrum
hætti.“ Hann tók einnig fram að það
væri náið samstarf milli Rússlands
og Atlantshafsbandalagsins einmitt
til þess að koma í veg fyrir að víg-
búnaðarkapphlaupið hæfist að nýju.
Um þá ákvörðun alþýðubanda-
lagsmanna að greiða atkvæði gegn
tillögunni eða sitja hjá sagði utanrík-
isráðherra m.a. eftirfarandi: „Ég skil
það þannig að háttvirtfr þingmenn
Alþýðubandalagsins ætli að vera
andvígir því að þessar þrjár þjóðir
sem þurftu að þola kúgun Sovét-
manna áratugum saman fái að koma
inn í Atlantshafsbandalagið á lýð-
ræðislegum grundvelli. Það skipti
engu máli þó að 80% þeirra sem tóku
þátt í þessum kosningum hafi þann
vilja.“ Kvaðst ráðhen-a harma mjög
þessa afstöðu alþýðubandalags-
manna og sagðist vona að þeir sætu
að minnsta kosti hjá.
Þingsályktunartil-
laga um að hvalveið-
ar hefjist að nýju
LÖGÐ hefur verið fram á Alþingi
þingsályktunartillaga þess efnis að
hvalveiðar skuli leyfðar frá og með
árinu 1998 á þeim tegundum og inn-
an þefrra marka sem Hafrannsókna-
stofnun hefur lagt til. Skal sjávarút-
vegsráðherra falin framkvæmd veiði-
stjómar á grundvelli gildandi laga.
Fyrsti flutningsmaður tillögunnar er
Guðjón Guðmundsson, þingmaður
Sjálfstæðisflokks, en meðflutnings-
menn eru Einar K. Guðfinnsson,
Guðmundur Hallvarðsson, Ami M.
Mathiesen og Ámi Johnsen, þing-
menn Sjálfstæðisflokks, og Stefán
Guðmundsson, Siv Friðleifsdóttir og
Ólafur Örn Haraldsson, þingmenn
Framsóknarflokks.
I greinargerð tillögunnar segir
m.a. að hér á landi hafí ætíð verið
vilji til þess að hefja hvalveiðar að
nýju. Þetta hafi komið fram í fjöl-
mörgum skoðanakönnunum þar sem
að jafnaði 80-90% landsmanna hafi
lýst yfir stuðningi við að hefja hval-
veiðar að nýju. Hagsmunasamtök
hafi auk þess langflest lýst yfir af-
dráttarlausum stuðningi við hvalveið-
ar. ,Á Alþingi hefur líka komið fram
greinilegur vilji þingmanna til þess
að hvalveiðar megi hefjast að nýju. í
umræðum sem efnt hefur verið til
hafa fjölmargir þeirra hvatt til þess
að veiðar hefjist. Má af þessu ráða að
hugmyndin um hvalveiðar nýtur víð-
tæks stuðnings á meðal þjóðarinnar,
hagsmunasamtaka og á Alþingi,“
segir m.a.
Stjórnarandstæðmgar ekki
sáttir við störf þingsins
STJÓRNARANDSTÆÐINGAR
kvöddu sér hljóðs í upphafi þing-
fundar í gær og sögðu að eins og
staðan væri í þinghaldinu núna væri
engin sátt um störf þingsins. Þeir
sögðu m.a. að eftir að samstaða hefði
náðst milli stjórnar og stjórnarand-
stöðu um að stefna að því að ljúka
þingi 22. apríl nk. í staðinn fyrir 8.
maí nk., eins og upphafleg starfsá-
ætlun gerði ráð fyrir, hefði fjöldi
stjómarfrumvarpa verið lagður fram
á Alþingi. Bent var á að ríkisstjómin
hefði lagt fram 28 þingmál frá 3.
mars sl., en fyrir væra um 80 til 100
þingmál til umfjöllunar í fastanefnd-
um Alþingis, sem vonir stæðu til að
yrðu að lögum í vor.
Guðmundur Árni Stefánsson,
þingflokki jafnaðarmanna, kvaðst
neita að trúa því að formenn nefnda
og stjórnarliðar á þingi ætluðu að
láta ríkisstjórnina nota sig sem
sjálfsafgreiðslustofnun og afgreiða
mál sem hæglega gætu beðið hausts-
ins. Svavar Gestsson, þingmaðui- Al-
þýðubandalags og óháðra, sagði það
algjörlega á hreinu að það yrði að
taka nokkur þeirra stóru mála sem
nú lægju fyrir Alþingi út af dagskrá
vorþingsins ef takast ætti að ljúka
þingi 22. apríl nk. Ætti hins vegar að
afgreiða öll málin á þessu þingi
þyrfti það að standa fram í júní. „Við
þurfum að velta því fyrir okkur
hvort við höfum gengið of langt í því
að gera Alþingi að ópólitískri tækni-
stofnun í staðinn fyrir að hún sé vett-
vangur eðlilegrar pólitíski-ar um-
ræðu,“ sagði hann m.a.
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra vai’ð fyrir svöram og sagði
m.a. að hvorki þessi ríkisstjóm né
aðrar litu á Alþingi sem einhverja
sjálfsafgreiðslustofnun. Það væri
hins vegar ljóst að ríkisstjórnir
þyi-ftu að leggja fram þingmál á
ýmsum tímum, þó auðvitað væri
æskilegt að þau kæmu fram sem
allra fyrst. „Það er nú einu sinni svo
að stjómsýsla landsins er fremur
smá að vöxtum og það gengur frem-
ur illa að ljúka málum á tilsettum
tíma,“ sagði hann.
Utanríkisráðherra sagði ennfrem-
ur að það væri fullur vilji af hálfu
ríkisstjórnarinnar að vinna að því að
ljúka þingstörfum 22. apríl nk. en
jafnframt að það væri ásetningur
ríkisstjórnai-innar að ljúka þeim mál-
um sem hún teldi nauðsynlegt að
ljúka fyrir vorið. Þau þingmál væru
allmörg. Þar á meðal væri húsnæðis-
frumvarpið og skattamál sem ekki
væru mjög flókin, að því er fram
kom í máli ráðherra.