Morgunblaðið - 20.03.1998, Blaðsíða 46

46 FÖSTUDAGUR 20. MARZ 1998
HESTAR
MORGUNBLAÐIÐ
Skiptar skoðanir um hvað skuli gera í útbreiðslu hitasóttarinnar
Morgunblaðið/Valdimar Kristinsson
GÆTA ÞARF vel að fylfullum hryssum sem fá veikina en þeim er hætt við að verða klumsa. Hægt er að sjá við því ef fljótt er brugðist við. Veikin
hefur nú gengið yfir í Kjarnholtum hjá Magnúsi Einarssyni, sem hér stendur hjá heiðursverðlaunahryssunni Glókollu.
Er ein-
hverra
kosta völ?
Þegar loks ný reglugerð landbúnaðarráðu-
neytisins um hitasóttina leit dagsins ljós
má se^ja að forsendur hennar hafí að hluta
verið brostnar, I henni er landinu skipt 1
svæði eftir ástandi, sýkt, hættusvæði og
ósýkt svæði. Rangárvallasýslan er sögð
svæði í hættu en var þá þegar orðin sýkt
svæði. Valdimar Kristinsson ræddi við
hrossaræktarmenn víða um landið og
kannaði hvaða augum menn líta stöðuna.
3%íIKLAR vangaveltur eru þessa
dagana um hvaða stefnu beri að
taka varðandi útbreiðslu hitasóttar-
innar. Þeir sem hafa fengið sóttina í
hross sín eða mega vænta hennar á
næstu dögum virðast flestir á einu
máli um að best sé að láta hana fara
yfír landið og það sem fyrst þrátt
fyrir að ekki sé búið að greina hvað
er í raun á ferðinni. Ljóst er að
veikin sem fylgir smiti er væg, eins
og dýralæknar hafa sagt og margir
hestamenn kynnst af eigin raun. I
fiestum tilvikum leggst hún vægt á
hrossin, sérstaklega yngri hross, að
því er fram kemur hjá hinum lærðu.
Gæta þarf sérstakega að fylfullum
hryssum sem geta orðið klumsa og
•'íSura þarf varlega í þjálfun reið-
hrossanna. Þá er deginum ljósara
að ekkert í mannlegu valdi virðist
geta stöðvað útbreiðslu veikinnar.
Það sem ekki er Ijóst er hins veg-
ar hvaða veira er á ferðinni, margt á
huldu um smitleiðir og það hversu
lengi hross sem fengið hafa veiruna
eru smitberar. Þá er ekki vitað
hvaða áhrif veikin mun hafa á fyl
eða móðurlíf í hryssum eða nýfædd
folöld þeirra og þykir sú óvissa hið
versta mál.
Er illu best aflokið?
Nú þegar veiran hefur látið á sér
kræla í Rangárþingi voru allir þar
sem rætt var við sammála um að
^ott' væri að fá veikina sem fyrst í
hrossin, illu væri best aflokið fyrst
ekki væri hægt að komast hjá þess-
um ófögnuði. Stóðbændur sem þeg-
ar hafa fengið sóttina í hross sín í
Ámessýslu og rætt var við telja
þetta hafa verið frekar heppilegan
tíma, hrossin séu með góðan vetrar-
feld og ekki miklar annir við bústörf
um þessar mundir. Allir virðast
hafa haft húspláss til að hýsa sjáan-
lega veik hross. Ekki hafa mörg
hross veikst í einu og yfirleitt er það
lítill hluti af hverju stóði sem þarf
J a>ð hýsa.
Þrír möguleikar virðast á borðinu
varðandi útbreiðslu veikinnar. Sá
fyrsti er að berjast eins og hægt er
gegn frekari útbreiðslu með léleg-
um árangri. Þetta er sá valkostur
sem yfirvöld hafa valið. Annar
möguleikinn er að fella úr gildi bann
við flutningi hrossa og allar reglur
llfcm settar hafa verið og leyfa hita-
sóttinni að breiðast út með eðlileg-
um hætti. Þriðji möguleikinn væri
sá að gert yrði í því að breiða hana
út sem fyrst í alla landshluta. Gunn-
ar Arnarsson hrossaútflytjandi
vakti máls á þessum þriðja mögu-
leika fyrir hálfum mánuði í viðtali
hér á hestasíðu Morgunblaðsins og
þótti mörgum hugmyndir hans út í
hött. Breyting hefur orðið þar á, því
skoðanabræðrum hans hefur fjölg-
að dag frá degi, líklega í jöfnu hlut-
falli við útbreiðslu veikinnar. Ætla
má að Gunnar hafi öðrum fremur
gert sér grein fyrir hvaða hagsmun-
ir væru i húfi hvað viðkemur út-
flutningi hrossa og um það snýst
málið að stórum hluta. Ljóst er að
því lengri tíma sem núgildandi út-
flutningsbann varir eykst fjárhags-
legur skaði margra sem atvinnu
hafa af framleiðslu reiðhrossa og út-
flutningi. Gunnar gerir sér ljóst að
ef veikin verður að hnika sér hægt
og bítandi yfir landið fram á haust
gæti svo farið að ekkert hross yrði
flutt úr landi þetta árið. Ekki þarf
að fara mörgum orðum um hver
yrði beinn skaði af slíku. Þá er ófyr-
irséð hvert markaðstapið yrði,
hversu mikinn hnekki markaðsöflun
fyrir íslensk hross myndi bíða.
Greiningar veirunnar
beðið með óþreyju
Öruggt er talið að ekkert hross
fari héðan fyrr en búið verður að
greina veiruna sem sóttinni veldur.
Yfirvöld í hverju landi sem ætlað er
að senda hross til verða að sam-
þykkja að taka við hrossunum.
Steinn Steinsson héraðsdýralæknir
telur ólíklegt, svo ekki sé meira
sagt, að samþykkt verði í nokkru
landi að taka við hrossum frá landi
þar sem er í gangi óþekktur sjúk-
dómur. Við undirskrift á heilbrigð-
isvottorði staðfestir dýralæknir að
viðkomandi hross hafi ekki um-
gengist hross með smitandi sjúk-
dóma og meðan hitasóttin geisar
hér á landi má búast við að dýra-
læknar verði að skoða hvert mál
vandlega áður en skrifað er undir ef
til útflutnings kæmi. En til þess
kemur ekki meðan ekki er vitað
hvað er hér á ferðinni.
Eðli málsins samkvæmt geta
dýralæknar ekki tekið undir þriðja
kostinn, sumir þeirra viðurkenna
annan kostinn í tveggja manna tali
en ekki opinberlega. Það er heilagt
hlutverk dýralækna að uppræta
sjúkdóma og verja dýrin fyrir þeim.
Landsmót og annað
mótahald í hættu
En það er fleira en útflutningur
hrossa sem þrýstir á um að leyfður
verði samgangur um allt land. Til
stendur að halda landsmót eins og
flestum mun kunnugt. Ef það tekst
að halda hitasóttinni á Suðurlandi
þannig að Vestur-, Norður- og
Austurland verði smitfrí spyrja
margir hvort Sunnlendingar fái að
fara með hross sín norður á Mel-
gerðismela. Ef ekki er ljóst að
landsmótið verður ekkert landsmót,
þvíf flest bestu hrossin koma að
sunnan, ekki bara sunnlensk hross,
því fjöldi góðra hrossa af Norður-
landi er í þjálfun syðra. Þá má
minnast á Islandsmót í hestaíþrótt-
um sem halda á á Æðarodda á
Akranesi, en Akranes er sýkt svæði.
Þá eru ónefndar allar fyrirhugað-
ar hrókeringar á stóðhestum lands-
horna á milli til að sinna hryssum
landsins. Ætla má að veruleg rösk-
un geti orðið á útleigu margra stóð-
hesta og nú geta menn farið að velta
fyrir sér hvar hestarnir eru staddir
um þessar mundir. Eru þeir á sýktu
svæði eða ósýktu? Er svæðið ósýkt
þar sem þeir eiga fara í hryssur?
Þær eru margar spurningarnar sem
vakna þessa dagana.
Eðlilegt þykir að menn velti fyrir
sér hvað séu bestu kostirnir í stöð-
unni. Norðlendingar og Vestlend-
ingar sem rætt var við gera fastlega
eða frekar ráð fyrir að fá sóttina
norður. Þegar menn eru spurðir
hvenær þeir vildu helst fá hana
fengju þeir að ráða segja flestir
seinnipartinn í júlí. Síst vilja menn
fá hana í maí og byrjun júní, illu
betra væri að fá hana fljótlega eða í
aprfl. Þegar sóttin fór yfir hesthúsa-
hverfin á höfðuðborgarsvæðinu var
athyglisvert hvernig skoðanir
manna breyttust þegar sóttin var
komin í þeirra hús. Þá töldu menn
að best væri að þetta gengi yfir sem
fyrst en höfðu kannski áður lýst yfir
að þessi ófögnuður skyldi aldrei í
þeirra hross. Svipuð hugarfars-
breyting virðist vera hjá stóðbænd-
um.
Maí og júní versti tími
fyrir fylfullar hryssur
Helgi Sigurðsson segir að alversti
tíminn sem hægt er að hugsa sér að
fá veikina í stóð sé frá enduðum
apríl og út júnímánuð meðan köstun
stendur yfir. A þessum tíma sé mik-
il hætta á því sem hann kýs að kalla
fósturveiki (fitulifur) sem leggst á
hryssurnar. Ef þær fá þann kvilla
sé mjög erfitt að snúa við óheilla-
þróun sem komin er af stað. Mun
auðveldara sé að eiga við klumsa
hryssur sé eftirlit með stóðinu gott.
Út frá þessum orðum Helga má
ætla að það að fá veikina í hrossin í
júlí eða ágúst sé enginn valkostur
þar sem lítil stjórn sé á því hvernig
sóttin berst út og með hvaða hraða.
Geta þeir sem kjósa ágúst staðið
frammi fyrir því að vera með veik-
ina í hrossum sínum í endaðan maí.
Fugla- og vindkenningin
óhrakin enn
Hvað smitleiðir varðar virðist lít-
ið vitað með vissu. Víst er að veikin
berst með mönnum og að sjálfsögðu
frá hesti til hests. Þá hafa bæði
fuglar og vindar veríð nefndir til
sögunnar. Sú kenning hefur heyrst
um smitið í Biskupstungum, þar
sem veikin berst upphaflega að
Gýgjarhóli, sem er norðarlega í
hreppnum. Þaðan berst hún suður í
austanverðar Tungurnar og þaðan
vestur yfir Hvítá og yfir í Hruna-
mannahrepp. Líklegt er talið að hún
hafi borist með svipuðum hætti um
flóann og austur í Rangárvallasýslu.
Vindáttir þessa daga sem um
ræðir voru fyrst norðanstæðar og
fóru svo yfir í vestanátt. Á flestum
bæjum sem um ræðir var mikil
fuglamergð í kringum hrossin og
því beindist athygli manna að fugl-
inum. Einnig er sammerkt með
þessum bæjum flestum að lítill eða
enginn samgangur hefur verið og í
nánast öllum tilvikum aðeins einn
maður sem gaf útigangi.
Kristinn H. Skarphéðinsson
fuglafræðingur sagði að bæði hrafn-
ar og tittlingar væru alltaf talsvert
á ferðinni. Hrafnar flygju til að
mynda tugi kílómetra á degi hverj-
um en hefðu alltaf sama næturdval-
arstaðinn. Tittlingarnir hins vegar
væru meiri flakkarar og náttuðu sig
undir steinum, þúfnabarði eða í háu
grasi og flæktust víða í ætisleit. Þá
sagði hann eitthvað um að bæði
hrafninn og tittlingarnir væru í
ferðum milli byggðarlaga á vetrum.
Reynist sú kenning rétt að smit
berist með fuglum má því ætla að
mjög líklega berist smit í aðra
landshluta og virðist það sama gilda
ef vindurinn einn á hlut að máli.
Það er vissulega hægt að rekja
hitasóttarmálið fram og til baka,
skoðanir eru nokkuð skiptar eins og
fram kemur hér að ofan. Við nýja
reglugerð landbúnaðarráðuneytis-
ins færist daglegt líf hestamennsk-
unnar nær eðlilegu ástandi víðast
hvar en ef að líkum lætur þarf að
breyta henni oft í viku og jafnvel
daglega, því staðan virðist breytast
dag frá degi. En allt snýst þetta um
greiningu veirunnar sem því miður
gengur illa og því verða menn að
vera þolinmóðir og rasa ekki um ráð
fram.