Morgunblaðið - 20.03.1998, Blaðsíða 44

44 FÖSTUDAGUR 20. MARZ 1998
->-----------------------
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Svo má brýna
deigt járn að bíti
OF OFT heyrist því
hampað, þegar um
launakjör öryrkja er
rétt, þ.e. þær heildar-
bætur sem þeim eru
greiddar frá almanna-
tryggingum, að þetta
sé nú ekki að marka,
menn hafi svo og svo
mikið annars staðar
frá: vegna vinnu, vegna
lífeyrissjóðsgreiðslna
o.s.frv. Menn vilja sum-
ir hverjir afgreiða þær
63.500 krónur á mán-
uði, sem hinir fjórir
höfuðbótaflokkar gera í
dag, sem einhvem
óskilgreindan hluta kjaranna, svo
bætist nú við úr öllum áttum!
Þarna er eflaust miklu frekar á
ferð vanþekking hrein en beinar
rangfærslur og þó á maður stund-
um í viðræðum við þá sem gjörla
eiga að vita sannleikann, en afneita
honum samt.
Nú er það þó staðreynd að nær
j/10 öryrkja er með sérstaka heim-
ilisuppbót sem segir að í þessum
63.500 krónum á mánuði sé fólgið
allt lífsframfæri hvers og eins
þeirra, allir tekjumöguleikar um
leið. Og bara það er auðvitað alltof
stór hópur, sem þannig er sannan-
lega svo langt undir sultarmörkum
lágmarksiaunanna.
En ótrúlega stór hópur til við-
bótar er svo undir þessum sömu
sultarmörkum sem vel að merkja
eru þó yfir skattleysismörkum.
T^essu til viðbótar koma svo allir
' þeir öryrkjar sem eru í hjónabandi
eða sambúð og eiga mest mögu-
leika á rúmum 43.700 krónum á
mánuði frá ..tryggingunum svo og
þeir einstieðu foreldrar, mestan
part mæður auðvitað, sem eru und-
ir sömu lágu heildartöluna seldir
sem einstaklingar, er „hafa fjár-
hagslegt hagræði“ af því að eiga
barn eða börn á framfæri! Enn til
viðbótar geta svo makatekjur skert
bótamöguleika öryrkjans niður í
15.100 krónur rúmar, þannig að
viðkomandi er hreinlega að fullu á
framfæri maka síns, enda duga
þessar krónur stundum ekki fyrir
aukakostnaði vegna fotlunarinnar.
- ? En þá er líka sannarlega að
skerðingarmörkum komið svo víða.
Það er máske ekki að undra hjá
þessari vinnuglöðu þjóð, þar sem
svo margir erfiða fyrir helmingi
heildartekna eða meir í aukavinnu,
þótt þeir hinir sömu ímyndi sér að
öryrkjar hljóti að geta gjört hið
sama. Ef öryrkjar nýta þá vinnu-
getu þó sem fyrir hendi er mega
þeir hafa 19.339 krónur á mánuði
án þess að tekjutrygg-
ing skerðist og ber
þess þá að geta í leið-
inni að sérstök heimil-
isuppbót upp á 6.507
krónur er þá löngu
rokin út í veður og
vind, þar sem hver
áunnin króna skerðir
hverja krónu þar eða
réttara sagt þurrkar
hana út.
Skv. nákvæmum
útreikningum hér á
bæ hjá þeim t.d. sem
stunda verndaða
vinnu, getur vinnu-
viðbót og þar með
launaviðbót haft minni heildar-
tekjur í för með sér, einfaldlega
vegna skörunar í skerðingum bóta
af ýmsu tagi. Svo undarlega sem
það nú kemur mörgum öryrkjan-
um fyrir sjónir má hann hafa
meiri tekjur úr lífeyrissjóði án
skerðingar tekjutryggingar eða þó
28.093 í stað tekna af vinnu upp á
19.339. Nú er ég ekki að segja að
menn hafi ekki haft ærið áður fyr-
ir sínum greiðslum úr lífeyrissjóði
en þó er það einkennilegt mat að
meta þær framar vinnutekjum.
Það kostar t.d. sitt að koma sér til
ÞETTA er yfirskrift fræðslu-
mánaðar á Sjúkrahúsi Reykjavíkur
sem haldinn er nú í mars. Þetta
þema var valið vegna þess mikla
fjölda barna sem kemur á sjúkra-
húsið af völdum slysa.
Tölur um komur barna fyrir árið
1997 sýna eftirfarandi staðreyndir:
Fjöldi barna á aldrinum 0 til 15 ára
sem komu á slysadeild SHR árið
1997 var 8.143. Þar af komu 3.617
vegna slysa á heimilum, 1.682
vegna slysa í skólum og 786 vegna
slysa í umferðinni.
Börnum er mest hætta búin á
tímabilinu kl. 16 til 21. Hættan nær
hámarki milli kl. 18 og 19. Tímabil-
ið frá kl. 12 til 13 fylgir í kjölfarið.
Algengasti vettvangur slysa er
íbúðasvæði en þar verða 3.617
óhöpp. í kjölfarið fylgja skólar-op-
inber stjórnsýsla og aðrar stofnan-
ir með 1.682 óhöpp. Þar næst koma
svæði fyrir keppnis- og almenn-
ingsíþróttir eða 1.062 óhöpp. A um-
Prósentuhækkanirnar
að undanförnu, sem ber
þó vissulega að meta,
segir Helgi Seljan, hafa
skilað skelfing fáum
krónum í launaumslög
öryrkjans.
og frá vinnu og getur þar af leið-
andi verið bærilegur kostnaðarlið-
ur, ef grannt er skoðað.
Hér að framan hefur á fáar einar
staðreyndir verið drepið, margend-
urteknar, margítrekaðar við þá
sem málum ráða, fyrst og síðast
hafa menn þó beint kröfum sínum
að hækkun kjaragrannsins sjálfs
sem þess meginatriðis sem allt
veltur á að leiðréttur verði og það
myndarlega. Kjaragrunnurinn er
nefnilega sá að undrun manns er í
raun takmarkalaus yfir því hvernig
fjölmargir í þessum þjóðfélagshóp
fara þó yfirleitt að því að skrimta
með svo hlægilega eða réttara sagt
grátlega lítið milli handanna.
Gæta skulu menn að þeirri stað-
reynd að prósentuhækkanimar að
Fimm sinnum fleiri
börn slasast á heimilum
en í umferðinni, Katrín
Pálsdóttir telur að mik-
illa úrbóta sé þörf.
ferðarsvæði urðu 786 óhöpp á ár-
inu 1997.
Þessar tölur sýna að fimm sinn-
um fleiri börn slasast á heimilum
en í umferðinni. Óneitanlega eru
það váleg tíðindi að flestar slysa-
gildrur leynast heimavið þar sem
börn ættu að vera í öruggasta um-
hverfinu.
Orsakir þessarar háu slysatíðni
eru margvíslegar. Algengastar eru
föll, síðan árekstrar eða högg.
I ljósi framangreindra stað-
reynda þarf ekki að velkjast í vafa
um að mikilla úrbóta er þörf.
Einnig er ljóst að fyrst og fremst
verða þær að eiga sér stað á heim-
ilunum.
Athuga þarf hvort nánasta um-
hverfi fullnægi kröfum um öryggi
bama. Til þess að fyrirbyggja fóll
má nefna atriði eins og að aðgæta
hvort hætta er á að börn renni til á
gólfum. Þar sem gólf eru hál er
hægt að hafa börn í stömum sokk-
um eða inniskóm. Stigar hafa mikið
aðdráttarafl fyrir börn þannig að
Mikíá úrvðl af
fallegum rúfflfatnaði
SkóLavöröustig 21 Sémi 551 4050 Ríyki»vtV
CLARINS
P A R I S-
Kynning verður í dag
á hinum einstaka
farða Ultra Satin
Foundation.
Farðinn sem hreppti
hin virtu Marie
Claire verðlaun í
Frakklandi.
OculuS
^ústurstræó5
sími 551 4033
Helgi Seljan
Sigrum slysin
á heimavelli
undanförnu, upp á nær 13% þó sem
vissulega ber að meta, hafa skilað
svo skelfing fáum krónum í launa-
umslög öryrkjans. Þegar síbylju-
söngurinn um kostnaðinn klingir
svo við eyrum ber einmitt að hafa
þetta í huga og hitt ekki síður að
mikill meiri hluti þessa skilar sér
til baka í sköttum hvers konar,
staðreynd sem oft gleymist ger-
samlega.
En ekki eru öll kröfumál okkar
sem kosta mikla fjármuni en fást
ekki leiðrétt samt, þannig að oft
þykir okkur sem viljinn til verka
góðra sé varla sá sem vera ætti. Eg
nefni tvö dæmi. Vasapeningar fólks
á heimilum og stofnunum eru í dag
rúmar 12 þús. kr. á mánuði. Þessi
fjárhæð á að duga fyrir öllum öðr-
um þörfum en fæði, húsnæði og
nauðsynlegustu þjónustu. Fatnað-
ur, tómstundir, allt annað sem sagt
má ekki fara fram úr þessum 12
þúsundum og „guð hjálpi þeim sem
reykja“, eins og kona ein sagði við
mig á dögunum. Hækkun vasapen-
inga til þeirra öiyrkja sem þannig
dveljast á slíkum heimilum um 50%
myndi á ársgrundvelli þýða litlar
20-30 millj. kr. - ég endurtek í
mesta lagi 30 millj. kr. á ári. Þetta
bágstadda fólk hefði hins vegar
ólíkt rýmri fjárráð, þótt ekki væri
hærra farið. Og réttlætismál hlýtur
það að mega kallast. Sama fólk er á
slíkum heimilum vistast missir ein-
staklingsrétt sinn til hjálpartækja
nema hvað varðar hjólastóla, lög-
um samkvæmt eiga stofnanir eða
heimilin að sjá fyrir þessu, en þær
löngum fjársveltar og segjast að
auki ekki fá fjármagn til þessa
þáttar. Krafan er eðlilega sú að
einstaklingsréttur haldist þótt um
vistun sé að ræða og eðli máls sam-
kvæmt ætti þetta ekki að hafa nein
útgjöld í för með sér. Viðkomandi
þarf þessi hjálpartæki sannanlega
og getur ekki án þeirra verið og
Tryggingastofnun ríkisins á að
taka þar þátt samkvæmt sínum al-
mennu, altæku reglum.
Baráttuaðferð Ói-yrkjabandalags
Islands hefur falizt í því öðru frem-
ur að fylgja sanngirnismálum síns
fólks sem fastast eftir með fullgild-
um rökum í orðræðum öllum, það
hefur haldið meginmálum stöðugt
vakandi og óneitanlega hefur því
auðnast að ná fram ávinningum
ýmsum þótt okkur hafi seint þótt
sækjast.
Það skulu menn hins vegar vita
að öll samtöl hingað sýna að lang-
lundargeð fólks er á þrotum, að svo
sverfur að og svíður fólki í öllu góð-
ærishjalinu og ofsagróða fyrirtækj-
anna, að vænta má meiri tíðinda í
kjölfarið, ef við sanngirni og rétt-
mætum óskum er af fullum þver-
girðingi eða með þögninni einni
mætt. Um þetta gildir því orðtakið
gamla: Svo má brýna deigt járn að
bíti. Þessa skulu þeir minnugir sem
málum ráða nú, minnugir þess
einnig að nú lifir aðeins ár eftir af
kjörtímabilinu. Eg vona a.m.k. að
það þyki sanngjarnt uppi á æðstu
trónum þessa samfélags að í þessu
gullvæga góðæri hljóti öryrkjar að
vera það fólk sem í fyrirrúmi á að
verða.
Höfundur er félagsmálafulltrúi.
fyrirbyggja þarf að þau
geti dottið þar. Einnig
er algengt að börn detti
út úr rúmi, annaðhvort
sínu eigin eða foreldr-
anna. Þessi föll má fyr-
irbyggja með litlum til-
kostnaði.
Aldrei er of oft ítrek-
að að gæta þess að
hættulegar vörur inni á
heimilum séu ekki innan
seilingar barna. Þar má
nefna eiturefni, s.s.
þvottaefni og hreinsilegi
af öllu tagi. Nikótin og
allar tóbaksvörur eru
bömum hættulegar. Lyf
eiga að vera í læstum
skápum svo tryggt sé að börn kom-
ist ekki í þau. Oft eru lyf í skraut-
legum umbúðum sem freista ungra
barna. Rétt er að benda á að leik-
fóng þarf að velja með það í huga
að þau geti ekki skaðað bömin.
Oftast stendur utan á pakkningum
hvaða aldurshópi leikföngin hæfa.
Auka þarf eftirlit með börnum
heima. Böm geta og eiga ekki að
sjá um sig sjálf. Það hefur verið og
er staðreynd á Islandi að foreldrar
vinna langan vinnudag og erfitt er
að fá gæslu fyrir bömin. Sennilega
er hluti skýringanna á þessum
mikla fjölda slysa í heimahúsum af-
leiðingarnar af því vandamáli.
Þetta styðja áðumefndar niður-
stöður um að tímbilið kl. 16 til 21
reynist bömunum skeinuhættast.
Þá er fjölskyldan komin heim, allir
era orðnir þreyttir, bæði börn og
fullorðnir. Þá á eftir að vinna öll
heimilisstörfin og era börnin þá oft
eftirlitslítil.
Nauðsynlegt er að auka fræðslu
til foreldra um vamir gegn slysum
á börnum. Foreldrar þurfa að fá að
vitá hvaða slys era algengust á
hverju aldursskeiði
og hvernig hægt er
að fyrirbyggja þau.
Með árverkni er
hægt að fyrirbyggja
mörg slys og minnka
þann skaða sem af
þeim hlýst.
Gerð var rannsókn
á slysum á bömum og
unglingum á Heilsu-
gæslustöðinni Sól-
vangi í Hafnarfirði
1990. Þar kom fram
að hægt er að fækka
slysum í skólum með
markvissum forvam-
araðgerðum. Slysin,
slysstaðir og helstu
orsakir skólaslysa vora skráð á
kerfisbundin hátt árið 1987 og síðan
gerðar ráðstafanir til þess að fækka
slysagildram. Arangurinn lét ekki á
sér standa. Alvarlegum áverkum,
s.s. beinbrotum og sáram, fækkaði
verulega. Þetta sýnir að markvissar
forvamir skila árangri.
Laugardaginn 28. mars kl. 13.00
til 17.00 verður opið hús í matsal
Sjúkrahúss Reykjavíkur. Þar verð-
ur vakin er athygli á mikilvægi for-
varna og aukinnar fræðslu. Starf-
semi sjúkrahússins verður kynnt
svo og ýmis búnaður sem getur
fyrirbyggt slys á bömum. Opna
húsið er samvinnuverkefni milli
Slysavamafélags íslands, Lögregl-
unnar í Reykjavík, Umferðarráðs,
Slökkviliðs Reykjavíkur, Rauða
kross Islands og Ikea og fleiri að-
ila. Við vonumst til að sem flestir
sjái sér fært að koma.
Gefum okkur tíma til að vernda
börnin okkar. Það er barnalegt að
halda að þau geri það sjálf.
Höfundur er hjúkrunarfræðingur d
slysadeild Sjúkrahúss Reykjavíkur.
Katrfn
Pálsdóttir
Sölutækni til árangurs
Winning sales strategies
Grand Hótel, Sigtúni 38, Reykjavík
24. mars n.k. kl. 9-17
Leiðbeinandi Krish Dhanam
FJOLMENNT ehf
Vinsamlega staðfestið
pantanir strax!
Órfá sæti laus.
Laugavegi 103 »105 Reykjavík » sími 5100 900 * fax 5100 901 * netfang: brefask@lsmennt.is