Morgunblaðið - 05.05.1998, Blaðsíða 58

9
58 ÞRIÐJUDAGUR 5. MAÍ 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
HREFNA
PJETURSDÓTTIR
+ Hrefna Pjeturs-
dóttir fæddist á
Akureyri 20. nóveni-
ber 1928. Hún and-
aðist á Landspítalan-
um 28. apríl síðast-
liðinn. Hrefna var
dóttir hjónanna Pjet-
urs H. Lárussonar,
skókaupmanns á
Akureyri (f. á Stykk-
ishólmi 15. nóvember
1897, d. á Akureyri
10. mars 1957), og
Sigurlaugar Lárus-
dóttur (f. í Reykjavík
31. maí 1894, d. í
Reykjavík 13. maí 1978). Pjetur
var sonur hjónannna Lárusar H.
Bjarnason, hæstaréttardómara
(f. 1866, d. 1934) og Elínar Haf-
stein (f. 1869, d. 1900). Foreldr-
ar Sigurlaugar voru hjónin Lár-
us G. Lúðvíksson skósmíða-
meistari og kaupmaður í
Reykjavík (f. 1860, d. 1913) og
Málfríður Jónsdóttir (f. 1860, d.
1924). Aisystkini Hrefnu voru:
Lárus Pjetursson framkvæmda-
stjóri (f. í Reykjavík 25. apríl
1921, d. á sama stað 30. desem-
ber 1974) og EI£n Pjet. Bjama-
son, listmálari i Kaupmanna-
höfn, (f. í Eskiholti, Borgar-
hreppi, Mýrasýslu, 30. júm'
1924). Hálfsystir hennar, sam-
feðra, er Ásta Pjetursdóttir hús-
freyja í Reykjavík (f. í Heiðarbæ
í Þingvallasveit 28.
september 1919).
Hrefna var tví-
gift og jafti oft frá-
skilin. Fyrri maður
hennar var Láms
Bjamason verslun-
armaður og kenn-
ari (f. í Reykjavík
12. október 1922, d.
á Malaga á Spáni
12. ágúst 1974).
Síðari maður Hr-
efhu var Svavar H.
Jóhannsson, bókari
og kennari (f. í
Reykjavík 21. júm'
1914, d. á Vífilsstöðum 3. maí
1988). Með fyrri manni sfnum
eignaðist Hrefna soninn Pjetur
Hafstein Lámsson rithöfund og
með þeim sfðari soninn Svavar
Hrafn Svavarsson fornfræðing.
Sambýliskona Pjeturs er Ingi-
björg Ólafsdóttir þýðandi og
eiga þau einn son, Ölaf. Fyrir
átti Pjetur þijá syni, Þór, Ragn-
ar og Láms, og eina dóttur,
Elínu, en þeir Þór og Láms lét-
ust í frumbernsku. Eiginkona
Svavars Hrafns er Ragnheiður
Krisfjánsdóttir sagnfræðingur
og eiga þau eina dóttur, Guð-
rúnu.
Utför Hrefnu Pjetursdóttur
verður gerð frá Dómkirkjunni í
Reykjavík í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
Tengdamóðir mín er öll. Dauðann
bar brátt að. Síðla vetrar var hún
greind með krabbamein. Meinið var
óviðráðanlegt og endanlegt. Þrátt
fyrir lífsviljann var hún lögð að
velli. Hún hefði orðið sjötug á árinu,
i en þó vottaði ekki fyrir kellingu í
henni; hún var ekki gömul, heldur
glæsileg, þróttmikil og kvik, og þess
vegna ung. Þótt ég hafi aðeins
þekkt hana í tæp tíu ár var aldurs-
laus glæsileikinn auðsær, látlaus
smekkvísi. Þrótturinn gerði henni
kleift að harka af sér þegar á móti
blés en annars njóta lífsins. Framar
öðru var þó andinn kvikur, spurull
og vakandi, svo gustaði af honum.
Ef augun em spegill sálarinnar var
sál hennar djúp og falleg, og er
kannski enn; hún lifir í minning-
unni.
Ragnheiður Kristjánsdóttir.
Hrefna Pjetursdóttir húsmóðir
lést á Landsspítalanum fyrir rúmri
viku eftir skamma legu. Banamein
hennar var krabbamein. Hrefna var
á margan hátt sérstæð kona. Hún
var fríð sýnum og glæsileg, smekk-
vís með afbrigðum og góðum gáfum
gædd. Enda hefði henni illa verið í
ætt skotið annars, því föðurafi
hennar Lárus H. Bjamason, hæsta-
réttardómari og prófessor, var ein-
hver mesti gáfumaður sinnar kyn-
slóðar, og foðuramman, Eh'n Haf-
stein, systir Hannesar ráðherra og
skálds, var með fegurstu konum á
Islandi. Hrefna var afar stolt af afa
sínum og ömmu, sem vonlegt er, en
það kom alls ekki fram í drambsemi
og hroka, heldur geðþekkri vænt-
umþykju og ræktarsemi.
Við Hrefna kynntumst fyrir rúm-
um þremur áratugum þegar þau
Legsteinar
rx í Lundi
. ( ‘ v/Nýbýlaveg
SÓLSTEINAR 564 4566
Biómabwðti-v
Öarðskom
v/ ’Fossvogs!<i»Al<jugaii3
Sími: 554 0500
faðir minn, Svavar H. Jóhannsson,
gengu í hjónaband og stofnuðu
heimili ásamt ungum syni hennar,
Pjetri Hafstein Lárussyni. Þá vor-
um við, Asa systir mín og ég, á
bamsaldri, og sambandið við föður
okkar ekld mjög náið, fólst helst í
ökuferðum á sunnudagsmorgnum
og stopulum heimsóknum. Þó
skrapp hann stundum með okkur
heim til sín þar sem Hrefna tók á
móti okkur og bauð upp á veitingar.
Hún var þá, og jafnan síðan, höfð-
ingi heim að sækja. Ein þessara
heimsókna var af alveg sérstöku til-
efni. Eg var á sjöunda ári og vissi
svo sem alveg hvað beið mín þegar
ég steig inn fyrir þröskuldinn á
heimih Hrefnu og föður míns. Hús-
freyjan, sem var venju fremur björt
yfirlitum og glöð í bragði, tók á móti
mér í anddyrinu og leiddi mig hróð-
ug að vöggu þar sem svaf lítill snáði.
Þar virti ég fyrir mér Svavar Hrafn
bróður minn í fyrsta sinn og þótti,
satt best að segja, ekki mikið koma
til þessarar örsmáu, bleiku manns-
myndar, sem ekki lét svo lítið að
ljúka upp augum við þetta tækifæri.
En gleði móðurinnar hreif mig, og
hnokkanum þeim ama átti eftir að
vaxa ásmegin.
A ýmsu gekk í hjónabandi föður
míns og Hrefnu, og þar kom að þau
skildu. Drjúgan þátt í þvi átti óregla
beggja, sem jókst er tímar hðu
fram. Enn verð ég dapur þegar ég
minnist hlutskiptis bróður míns á
þessum árum, en hann lifði um
skeið hálfgerðu flökkulífi og átti sér
ekki alltaf vísan næturstað. Enn
sárara var þetta fyrir þá sök að for-
eldrum hans þótti afar vænt um
hann og vissu hvað í honum bjó. En
guðimir vefa okkur svo undarleg
örlög, og þrátt fyrir gáfur sínar, og
eðlislægan góðleika, skorti Hrefnu
þrek til þess að bera sigurorð af
óreglunni á þessum tíma.
En þar kom að sá sigur vannst.
H
H
H
H
H
H
H
H
H
Erfidrykkjur
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
^ Sími 562 0200
&IIIIIIIIIII
Og þá fékk hún líka notið hæfileika
sinna. Hrefna hafði áhuga á
mörgu, las mikið og var með ágæt-
um fróð. Hún var vel heima í fag-
urbókmenntum og sótti leikhús og
myndlistarsýningar. Þá fylgdist
hún grannt með stjórnmálum og
hafði á þeim, sem öðru, ákveðnar
skoðanir sem hún lét oft hressilega
í ljós. Hrefna var gædd ágætri
kímnigáfu, ekki síst gagnvart
sjálfri sér, og hún var fagurkeri.
Heimili hennar var prýtt fallegum
myndum, og listmunum, sem hún
kom fyrir af mikilli smekkvísi. Og
leitun var að manneskju sem hafði
jafn glöggt auga fyrir fatnaði, enda
var hún ávallt óaðfinnanlega
klædd.
Faðir minn lést fyrir réttum 10
árum, og hafði þá búið einn í hálfan
annan áratug. Agæt vinátta var
með þeim Hrefnu síðustu árin sem
hann lifði. Heimsóttu þau hvort
annað, fóru saman í leikhús eða
kvikmyndahús, og jafnvel einu sinni
til útlanda. Oft snæddum við Svavar
bróðir með þeim, og stundum var
gripið í spil á eftir. Þá gekk á ýmsu.
Og ósjaldan tefldum við bræðumir,
pabbi horfði á og Hrefna færði okk-
ur kaffi og smákökur. A seinni árum
kynntust Hrefna og móðir mín, Jó-
hanna Kristófersdóttir, betur, og
fór ágætlega á með þeim. Þá var
góður kunningsskapur með Hrefnu
og Asu systur minni, þótti þeim
vænt hvorri um aðra.
I dag stöndum við yfir moldum
Hrefnu Pjetursdóttur. Hugurinn
bregður upp svipmyndum af ýmsu
tagi. Ég minnist glaðhlakkalegrar
konu sem býður gestum sínum að
gjöra svo vel að setjast að borði sem
hún hefur hlaðið krásum. Og ég
heyri vonarsnauða rödd konu sem í
veikleika sínum reynir að sannfæra
mig, harðbrjósta unglinginn, um að
hún sé ekki vond manneskja, og
elski soninn sinn unga, þrátt fyrir
allt. Seinna áttaði ég mig á því að
þetta var alveg rétt. Enda fór svo að
synir hennar tveir skiptust á að
sitja yfir henni þar sem hún lá
banaleguna, nótt og dag, uns yfir
lauk. Mér þótti vænt um Hrefnu, og
henni var hlýtt til mín. Því kveð ég
hana og þakka fyrir kynnin.
Kristófer Svavarsson.
Systir mín hringdi í mig og sagði
við mig að Hrefna væri látin. Þær
tilfinningar sem brutust fram hjá
mér voru aðallega innileg eftirsjá og
sorg. Hrefna var alltof ung, í blóma
lífsins. Hún var líka alltaf ung í
anda, þess vegna náðum við ágæt-
um tengslum. En við vitum aldrei
hvenær er komið að okkur? Svo
skrítið sem það er þá er hún Hrefna
horfin okkur en andi hennar og
skoðanir munu hvergi nærri hverfa
úr hugum okkar. Já, hún var örugg-
lega ein ákveðnasta manneskja sem
ég hef nokkum tímann kynnst en
þegar mér er litið til baka þá er ég
guði þakklátur fyrir að hafa kynnst
henni Hrefnu vinkonu minni og ná-
grannakonu til margra ára. Hún
hafði skoðun á öllum hliðum samfé-
lagsins, slæmum eða góðum. Hún
var mikil hefðarfrú og lifði fyrir
samskipti sín við annað fólk og
menninguna. Menning og listir vom
henni ætíð hjartfólgið áhugamál.
Ég man að hún ætlaði að bjóða
móður minni í leikhús að sjá gaman-
leik en svo tóku örlögin í taumana
og þær komust aldrei.
Við Hrefna vomm góðir vinir.
Hún lét það ekki vanta að leggja
mér lífsreglurnar og sagði mér
skýra skoðun sína á því sem ég var
að spá í að læra og leggja fyrir mig
sem framtíðarstarf, það var hennar
skoðun alla tíð að menntunin væri
gulls ígildi og ekkert annað „blí-
vaði“ í þessum harða heimi. Hún
var alltaf hreinskilin og einlæg,
fyndin og kaldhæðin á köflum en
alltaf var hún skemmtileg og ákveð-
in. Hrefna var umfram allt annað
mikil vinkona mín.
Ég sendi sonum hennar, Svavari
Hrafni, Pjetri og séra Grími mínar
innilegustu samúðarkveðjur.
Megi guð blessa hana og varð-
veita og senda þeim sem hana
þekktu, styrk og hlýju í sorg sinni.
Friðjón Björgvin Gunnarsson.
JÓNAS
HARALDSSON
+ Jónas Haraldsson
fæddist á Kol-
freyjustað í Fá-
skrúðsfirði 30. janúar
1916. Hann lést á
Sjúkrahúsi Reykja-
víkur 25. apríl síðast-
liðinn. Foreldrar
hans voru Haraldur
Jónasson, prófastur á
Kolfreyjustað, f. 6.
ágúst 1885 í Sauð-
lauksdal við Patreks-
görð, d. 22. desem-
ber 1954, og fyrri
kona Haralds, Sigrún
Jónsdóttir, f. 14. aprfl
1881, d. 23. desember 1919, dóttir
Jóns Davíðssonar, bóksala í Nes-
kaupstað, og konu hans Guðrúnar
Jónsdóttur. Jónas var því þriggja
ára er hann missti móður sfna.
Foreldrar Haralds Jónassonar
voru Jónas Björnsson, sóknar-
prestur 1' Sauðlauksdal, f. 11. aprfl
1850, d. 16. aprfl 1896, og kona
hans Rannveig Gísladóttir, f. 13.
janúar 1859, d. 19. september
1920. Jónas ólst upp á Kolfreyju-
stað ásamt systkinum sínum, en
sr. Haraldur kvæntist aftur,
frænku Sigrúnar, Guðrúnu Val-
borgu Haraldsdóttur, f. 5. desem-
Mágur minn Jónas Haraldsson er
látinn. Andlát hans kom ekki á óvart
því hann hafði gh'mt við elli og van-
heilsu undanfarin ár. Með honum er
genginn hógvær og ljúfur maður.
Jónas ólst upp á Kolfreyjustað í Fá-
skrúðsfirði á fjölmennu menningar-
heimili prestsins þar, Haralds Jónas-
sonar prófasts í Suður-Múlasýslu.
Oft voru um tuttugu manns í
heimili og stundaður var hefðbund-
inn búskapur ásamt eyjabúskap
margháttuðum. Hann lærði því
snemma að taka til hendi til sjós og
lands. Jónas lauk seinna prófi frá
Héraðsskólanum á Laugarvatni. En
leiðin lá síðan til Reykjavíkur og
lauk hann sveinsprófi í rafvirkjun
1948. Hann vann í iðngrein sinni all-
an starfsaldur og var viðurkenndur
fagmaður. Jónas, er mér sagt af
samstarfsmönnum, hafði það verklag
að vinna hægt en örugglega og var
sífellt að og þannig náði hann meiri
og betri afköstum en margir ákafa-
menn. Allir vita að ótal hættur
fylgja, ef út af reglum er brugðið, við
meðferð rafmagns. Fyrrverandi
verkstjóri Jónasar sagði þeim er
þessar línur ritar að hverju verki
hefði verið vel borgið, sem honum
var falið og öryggisreglum fylgt út í
æsar.
Jónas kvæntist ekki en fjölskylda
hans var stór, systkini, bamabörn
þeirra og bamabamaböm ásamt
tengdafólki öllu var hans fólk, marg-
ir tugir manna. Samband hans við
stjúpmóður sína, Guðrúnu Valborgu
Haraldsdóttur, var þeim mjög kært
alla tíð. Jónas sýndi henni ræktar-
semi og tryggð. Nefna ber sérstak-
lega tryggð Jónasar við systur sína
Sigrúnu og hennar heimili. Oft var
það ef einhver úr hinnu stóm fjöl-
skyldu þurfti á raflögn að halda að
Jónas var kominn með áhöldin sín,
jafnvel óbeðinn til þess að hjálpa og
leggja viðkomandi hð. Um greiðslur
þurfti ekki að ræða. Þannig var
Jónas í reynd mikil hjálparhella
fólksins frá Kolíreyjustað, þegar það
fluttist suður. Standa því margir í
þakkarskuld við hinn látna öðling.
Jónas hafði gaman af umræðum
um þjóðfélagsmál í fjölskylduboðum
og við fleiri tækifæri. Hann kom
stundum með skarplegar athuga-
semdir en brosti yfirleitt góðlátlega
þegar oflátungar fóru að þenja sig.
Ég leyfi mér að enda línur þessar
með tilvitnun í minningargrein
Magnúsar Jónssonar guðfræðipró-
fessors er hann ritaði í Kirkjuritið
um skólabróður sinn Harald Jónas-
son, fóður Jónasar, því margt hefur
verið líkt með þeim feðgum. „Mér
finnst þetta táknrænt um þennan
mæta mann og trúa þjón. Hann sest
að starfi og haggast ekki þaðan fyrr
en yfir lýkur. Vinnur starf sitt and-
legt og veraldlegt, ef þar skal í milli
greina, preststarf og prófaststarf,
ber 1901, d. 20. sept-
ember 1990. Börn sr.
Haralds og Guðrúnar
Valborgar voru Sig-
rún, f. 14. desember
1923, Ragnar, f. 29.
nóvember 1925,
Jenny, f. 12. ágúst
1928, Þórey, f. 7.
ágúst 1930, Rann-
veig, f. 25. júní 1933,
Haraldur, f. 10. júlí
1936, Björgvin, f. 14.
maí 1938, Hilmar, f.
1. mars 1940, og
Helga, f. 25. septem-
ber 1941, d. 3. janúar
1991.
Jónas vann öil venjuleg sveita-
störf heima á Kolfreyjustað. Hann
lauk prófi frá Héraðsskólanum á
Laugarvatni 1935. Jónas hóf síðar
nám í rafvirkjun hjá Jónasi Magn-
ússyni rafvirkjameistara í Reykja-
vík og Iauk sveinsprófi 1948.
Hann starfaði si'ðan við rafvirkjun
i' Reykjavfk, lengst af hjá fyrir-
tækinu Johan Rönning hf. og síð-
ar hjá Ljósvirki hf. Jónas kvæntist
ekki og eignaðist ekki börn.
Útför Jónasar verður gerð frá
Fossvogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 10.30.
heimilislíf með konu og bömum, bú-
skap, sveitarstörf og allt annað, svo
að ekki fellur blettur á skjöld hans.
Öllu er óhætt í höndum hans,
aldrei mikil átök, hvorki í námi né
starfi, en aldrei nein hætta á að ekki
sé gert það, sem gera átti og gera
þurfti. Ef hann hefur ekki hlotið trú-
rra þjóna verðlaun, þá hef ég mis-
skilið eitthvað meir en lítið í kenn-
ingu hans, sem laununum ræður.“
Við í Fögrubrekku leyfum okkur
að kveðja með vísu Páls Ólafssonar
frá Kolfreyjustað.
Vorið er komið og veturinn dáinn
vil ég því una mér rétt eins og stráin
brúna frá himni við brásólar yl.
Ég ætla að líta þar nótt, sem að nemur,
því næst getur skeð, þegar veturinn kemur,
ég hnígi til foldar og finni ekld til.
Hilmar Björgvinsson.
í dag er til moldar borinn Jónas
mágur minn. Hann ólst upp í stórum
systkinahóp að Kolfreyjustað í Fá-
skrúðsfirði. Þar fékk hann gott upp-
eldi, hjá foður sínum, prestinum
Haraldi Jónassyni, og stjúpu sinni,
Valborgu Haraldsdóttur. Síðan lá
leiðin á suðurlandið, hann fór til
náms að Héraðsskólanum á Laugar-
vatni. Jónas lærði rafmagnsiðn hjá
Jónasi Magnússyni í Ljós og hita í
Reykjavík. Hann vann við þá iðn
meðan kraftar hans entust.
Jónas var hvers manns hugljúfi og
drengur góður, hann vildi hvers
manns vanda leysa. Hann var mikill
rólegheitamaður. Minningarnar
koma fram í hugann þegar maður
hugsar til baka, til dæmis til þess
tíma þegar ég var að byggja mitt hús
og Ragnar bróðir Jónasar byggði
næsta hús við hliðina í Langagerð-
inu, þá var það Jónas sem sá um raf-
magnið í bæði þessi hús, og alltaf var
hann boðinn og búinn að gera það
sem til þurfti, fyrir það allt á hann
góðar þakkir skilið.
Einnig sá Jónas um byggingu
hússins í Langagerðinu, sem stjúpa
hans og hann sjálfur áttu. Jónas var
mjög heimakær maður, þó fór hann
tvisvar sinnum með oldíur hjónun-
um til útlanda 1964 í Ítalíuferð og
1966 til Mallorka og Kanaríeyja,
hann naut þessara ferð mjög vel, því
hann hafði gaman af að ferðast og
skoða sig um. Ég vil enda þessi
minningarorð með Ijóði Sveinbjörns
Egilssonar. Blessuð sé minning
Jónasar.
Lifendum guð minn líkna þú,
liðnum þú miskunn gefúr.
Veit huggun þeim sem harma nú
hvíld væra þeim er sefúr.
Góðir menn, drottinn, gef þú að
í góðra manna komi í stað,
á öllu ráð einn þú hefúr.
Davíð Kr. Jensson.