Morgunblaðið - 27.04.1999, Blaðsíða 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 27. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Vestnorræna ráðið
kynnir starfsemi sína
Stefnt að efl-
ingu ráðsins
Morgunblaðið/Rax
ÍSÓLFUR Gylfi Pálmason, formaður forsætisnefndar Vestnorræna
ráðsins, opnar heimasíðu ráðsins formlega. Að baki honum standa
(f.v.) Haukur Már Haraldsson og Rúnar S. Birgisson sem komu að
hönnun vefsíðunnar, Árni Johnsen alþingismaður, Páll S. Brynjars-
son, framkvæmdastjóri ráðsins, og Auðunn Atlason, ritari Islands-
deildar ráðsins.
VESTNORRÆNA ráðið, sam-
starfsvettvangur þjóðþinga Is-
lands, Færeyja og Grænlands,
hefur hafið kynningu á starf-
semi sinni á Norðurlöndum.
Ráðið starfar nú undir nýjum
stofnsamningi, frá 1997, en
samkvæmt honum er ráðið eflt
og tengsl þess við Norðurlanda-
ráð og alþjóðlegar stofnanir
aukið.
A fréttamannafundi ráðsins
var viðstöddum afhentur nýr
kynningarbæklingur á fjórum
tungumálum og Isólfur Gylfi
Pálmason, formaður forsætis-
nefndar ráðsins, opnaði formlega
heimasíðu þess.
Ráðið, sem áður hét Vestnor-
ræna þingmannaráðið og var
stofnað 1985, hefur það megin-
markmið að starfa saman að
hagsmunum aðildarlandanna.
Það vinnur að ýmsum verkefnum
sem tengjast menningu og sam-
starfi landanna.
Fjölbreytt verkefni
I Vestnorræna ráðinu sitja 18
þingmenn, 6 frá hverju þjóðþing-
anna. Æðsta stjórn vestræna
ráðsins er í höndum þriggja
manna forsætisnefndar sem kos-
in er á ársfundum ráðsins. I for-
sætisnefnd starfsárið 1998-99
sitja ísólfur Gylfi Pálmason, al-
þingismaður, formaður ráðsins;
Lisbeth L. Petersen, Færeyjum,
fyrsti varaformaður; og Johan
Lund Olsen, Grænlandi, annar
varaformaður. Skrifstofa ráðsins
er í Reykjavík en framkvæmda-
stjóri er Páll S. Brynjarsson.
Helstu verkefni ráðsins sem nú
er unnið að eru endurbygging
Þjóðhildarkirkju og bæjar Eiríks
rauða í Brattahlíð á Grænlandi.
Reiknað er með að verkefninu
ljúki árið 2000 þegar þess verður
minnst að 1000 ár eru liðin frá því
að Leifur heppni fann Ameríku.
Um þessar mundir er unnið að
lífsgildakönnun meðal ungmenna
á Vestur-Norðurlöndum. Könn-
unin nær til 18 ára unglinga og
reiknað er með að 700 til 800 ung-
menni taki þátt í henni. Markmið-
ið er að afla upplýsinga um lífs-
gildi og framtíðarsýn ungs fólks á
norðurslóðum.
Þá mun Vestnorræna ráðið
gangast fjrir kvennaráðstefnu á
Færeyjum í júní á þessu ári
(„Vestnordisk kvindepolitisk
verkstæd“). Þátttakendur á ráð-
stefnunni verða tæplega 60, frá
íslandi, Færeyjum og Grænlandi.
Á þinginu verður t.d. fjallað um
konur í stjórnmálum, konur og
vinnumarkað, málefni fjölskyld-
unnar, jafnréttismál og ofbeldi
gagnvart konum. Lögð er áhersla
á fagþekkingu á málefnum ráð-
stefnunnar en hægt er að sækja
um þátttöku á ráðstefnuna hjá
Kvenréttindafélagi Islands.
Á heimasíðu ráðsins
(WWW.vestnordisk.is) er að
finna upplýsingar um skipulag og
starfsemi þess. Þá verða settar
inn fréttir um framgang verkefna
og fleiri upplýsingar sem tengjast
starfsemi ráðsins.
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur hefur dæmt
Háskóla íslands til að greiða Aitor Yraola 4
milljónir króna í skaðabætur auk dráttar-
vaxta og málskostnaðar þar sem heimspeki-
deild hafi skort lagaheimild til að segja upp
ráðningarsamningi hans sem lektors í
spænsku, í febrúar 1995. Menntamálaráð-
herra einn hafi verið til þess bæ_r að veita
lektor lausn frá störfum. Vésteinn Ólason, þá-
verandi forseti heimspekideildar, hafi því
hvorki verið til þess bær að segja Aitor upp
starfi né til að leggja starf hans niður.
Aitor Yraola var ráðinn stundakennari við
heimspekideild HÍ árið 1981. Hann var lektor
í spænsku frá 1. janúar 1984. I fyrstu var
Aitor ráðinn til eins árs í senn en ótímabundið
frá því í aprfl 1991.
Honum var sagt upp störfum 6. febrúar
1995 með bréfi forseta heimspekideildar Há-
skóla íslands. Þar var vísað til ákvæðis í ráðn-
ingarsamningi um gagnkvæman þriggja mán-
aða uppsagnarfrest.
Uppsögnin var skýrð með þeirri stefnu
heimspekideildar að kennarar skuli keppa um
stöður eftir að þær hafa verið auglýstar og að
enginn geti setið í stöðu nema hljóta hæfnis-
dóm. Síðar kom fram af hálfu háskólans að í
raun væri verið að leggja stöðu hans niður.
Jafnframt kærði Aitor uppsögnina til
menntamálaráðuneytisins sem vísaði kærunni
frá og til háskólaráðs sem staðfesti ákvörðun
heimspekideildar.
Aitor dvaldist á Spáni í rannsóknaleyfi frá
störfum þegar honum var sagt upp en sótti
um sérstaka tímabundna lektorsstöðu í
spænsku, sem var auglýst í framhaldi af upp-
sögninni. Þriggja manna nefnd mat Aitor,
sem hefur doktorsgráðu, og annan umsækj-
anda, sem hafði masterspróf, hæfa til að
gegna starfinu. Sá umsækjandi var hins vegar
ráðinn eftir atkvæðagreiðslu á deildarfundi í
heimspekideild.
Umboðsmaður Alþingis fjallaði um mál
Aitors og komst að þeirri niðurstöðu að heim-
spekideild hefði skort heimiid til að segja upp
ráðningarsamningnum.
Dómur Héraðsdóms
Sömu niðurstöðu komst Héraðsdómur
Reykjavíkur að á föstudag í máli þar sem
Aitor gerði þrenns konar kröfur. Hann krafð-
ist viðurkenning-
ar á því að ráðn-
ingarsamningur
hans væri í gildi
og að hann ætti
rétt til van-
greiddra launa;
að viðurkenndur
verði forgangs-
réttur sinn til
lektorsstöðu, í
spænsku máli
og/eða bók-
menntum og/eða
menningu
spænskumæl-
andi þjóða, sem
auglýst var til
umsóknar 20.
mars 1995. Þá
4. m.kr. bætur
vegna ólögmætrar
uppsagnar í HI
krafðist hann 26 milljóna króna skaðabóta frá
Háskóla íslands, með dráttarvöxtum frá 1.
nóvember 1995 til greiðsludags.
í dóminum segir að Aitor þyki hafa öðlast
réttarstöðu lektors hvað ráðningarstöðu varð-
aði þegar honum var sagt upp. „Þar sem
menntamálaráðherra var einn bær til að veita
stöðu lektors gat hann einn veitt stefnanda
lausn frá stöðunni og einungis með þeim hætti
sem þágildandi starfsmannalög nr. 38/1954
mæltu fyrir um. Samkvæmt því var stefnandi
ekki bundinn af ákvæði ráðningarsamnings-
ins um þriggja mánaða uppsagnarfrest enda
hafði hann lengi barist fyrir því að honum yrði
tryggð ríkari ráðningarfesta. Því verður að
líta svo á að forseti heimspekideildar hafi ekki
verið til þess bær að segja stefnanda upp
stai-fi lektors frá 1. ágúst 1995. Með sömu
rökum var hann heldur ekki bær til að leggja
starf stefnanda niður,“ segir í dóminum.
Þá segir um þá kröfu stefnandans að viður-
kennt verði að ráðningarsamningurinn sé í
gildi að hún þyki jafngilda kröfu um að hann
verði dæmdur inn í starfið aftur.
Síðar segir: „í þágildandi starfsmannalög-
um nr. 38/1954 var hvergi gert ráð fyrir að
starfsmenn ríkisins gætu fengið störf sín aft-
ur þótt þeim væri vikið úr starfi án saka.
Samkvæmt 3 mgr. gr. laganna var þeim hins
vegar tiyggður bótaréttur vegna ólögmætrar
brottvikningar úr starfi. Samkvæmt framan-
sögðu og með hliðsjón af almennum reglum
vinnuréttar verður að líta svo á að ákvörðun
um starfslok stefnanda hafi verið endanleg og
verður ekki fallist á kröfu stefnanda um við-
urkenningu á því að ráðningarsamningur
hans sé í gildi,“ segir ennfremur og er því
hafnað kröfu Aitors um vangreidd laun aftur í
tímann.
Dóminum þótti Háskóli íslands ekki hafa
sýnt fram á neitt það sem réttlætt geti að
Áitor var ekki ráðinn í þá tímabundnu lekt-
orsstöðu, til þriggja ára sem auglýst var eftir
uppsögnina, þrátt fyrir að hafa verið annar
tveggja umsækjenda sem fengu þann dóm
matsnefndar að þeir væru hæfir til að gegna
henni. Ráðningartími þeirrar stöðu rann út í
september sl. og vegna þess var ekki tekin af-
staða til kröfu Aitors um viðurkenningu á for-
gangsrétti sínum til þessarar stöðu. Hins veg-
ar sé fallist á að Aitor hafi átt forgangsrétt að
stöðunni samkvæmt starfsmannalögum „og
verður litið til þess við úrlausn um bótakröfu
stefnanda“, segir í dóminum.
Án ávirðinga
Loks fjallar dómurinn um skaðabótakröfu
Aitors, sem var á því byggð að honum bæru
skaðabætur og miskabætur vegna ólögmætr-
ar uppsagnar. Þar segir að Aitor Yraola hafi
gegnt stöðu lektors í spænsku í 14 ár án
ávirðinga að því er séð verður og að gerður
hafði verið við hann ótímabundinn ráðningar-
samningur árið 1991.
„Þá hafði stefnandi varið doktorsritgerð frá
spænskum háskóla 1992 og var því fyllsta
ástæða til að ætla að hann yrði dæmdur hæf-
ur til að gegna stöðu lektors eins og síðar var
í ljós leitt. Verður að fallast á með stefnanda
að önnur og vægari úrræði hafi verið nærtaik-
ari en það að segja stefnanda upp störfum og
auglýsa stöðuna eins og t.d. að ganga úr
Aitor Yraola lítur á mál sitt sem vopn gegn spillingu og valdníðslu
„ÉG VIL í fyrsta lagi geta þess að
málið hefur verið mér mjög þung-
bært vegna þess að ég hafði bund-
ið tryggð við Island og unnið að
mikilvægu kynningarstarfi á ís-
lenskri menningu á Spáni, m.a.
með þýðingum á íslenskum bók-
menntum, rannsóknum á sögu- og
menningarlegum samskiptum
þjóðanna og tengingu Háskóla ís-
lands við háskóla á Spáni og víð-
ar,“ sagði Aitor Yraola í samtali
við Morgunblaðið.
“Margir íslenskir rithöfundar
hafa látið í ljósi mikil vonbrigði með
Segir Yéstein
eiga sökina alla
að ég var hrakinn úr stöðu minni og
einnig mótmæltu spænskunemar
skipulagsbreytingum deildarinnar
og kennaraskiptum,“ sagði Aitor.
„Ég vil taka það sérstaklega fram
að þessi þungi áfellisdómur yfir Há-
skóla Islands fellur að mínu mati
fyrst og fremst á eina persónu, pró-
fessor Véstein Ólason, fyirverandi
deildai-forseta heimspekideildar.
skugga um hæfni hans til lektorsstarfa í
spænsku með því að skipa hæfnisnefnd. Þess í
stað var honum sagt upp störfum og annar
ráðinn til að gegna starfanum þrátt fyrir að
þá lægi fyrir niðurstaða um hæfni hans til að
gegna lektorsstarfinu," segir í dóminum. ,Á-
grundvelli heildstæðs mats á framangreind-
um vinnubrögðum heimspekideildar verður
að líta svo á að brotið hafi verið gegn meðal-
hófsreglu 12. greinar stjórnsýslulaga nr.
37/1993 með uppsögn stefnanda og ráðningu
annars umsækjanda í stöðuna. Ekki skiptir í
því sambandi máli þótt ráðið hafi verið í stöð-
una í samræmi við niðurstöðu atkvæða-
greiðslu á deildarfundi heimspekideildar,
segir síðan.
Brotinn andmælaréttur
Þá segir að skipt hefði verulegu máli fynr
Aitor ef honum hefði verð gefinn kostur á að
tala máli sínu áður en ákvörðun um starfslok
var tekin. „Með því að leita ekki eftir sjónar-
miðum stefnanda var brotið gegn 1. mgr. 11-
gr. starfsmannalaga og andmælarétti stefn-
anda samkvæmt 13. gr. stjórnsýslulaga nr.
37/1993,“ segir einnig. „Þar sem ákvörðun um
uppsögn stefnanda var tekin af stjómvaldi
sem ekki var til þess bært og vegna þeirra al-
varlegu annmarka sem voru á undirbúnmgi
hennar telst uppsögnin hafa verið ólögmæt.
Samkvæmt því telst vera um óréttmætan
stöðumissi að ræða og á stefnapdi því i'étt til
bóta úr hendi stefnda Háskóla íslands."
Bætur voru taldar hæfilegar 4 milljónir
króna sem beri dráttarvexti frá 1. nóvember.
M.a. var til þess litið að eftir uppsögn hafi
hann vart átt kost á vinnu við hæfi á íslandi,
kona hans og þrjú börn á skólaaldri hafi búið
hérlendis og hafi verið haldin tvö heimili í íjöl-
skyldunni. Hins vegar var talið að lagaheimild
skorti til að dæma jafnframt miskabætur
enda þyki Aitor ekki hafa sýnt fram á að í
ákvörðunum starfsmanna Háskólans hafi
falist ólögmæt meingerð gegn frelsi, friði, æru
eða persónu hans.
Loks var Háskólinn dæmdur til að greiða
500 þúsund krónur í málskostnað, sem renna í
ríkissjóð, þar sem 950 þúsund króna gjafsókn-
arkostnaður til lögmanns Aitors, Brynjars Ní-
elssonar hæstaréttarlögmanns, greiðist úr
ríkissjóði. Lögmaður Háskóla Islands var
Hörður Fehx
Harðarson, hdl.
Jón G. Tómas-
son ríkislögmað-
ur var lögmaður
ríkisins, sem var
sýknað af kröf-
um í málinu.
PáU Skúlason,
háskólarektor,
sagði í samtali
við Morgunblað-
ið í gær að dóm-
ur Héraðsdóms
væri til skoðunar
í Háskólanum og
ekki væri ákveð-
ið hvort honum
yrði áfrýjað.
Lögin sem brotin voru á mér, fern að
tölu, skrifast á þann aðila. Það er því
sorglegt til þess að vita að nú þurfi
almenningur í landinu að bæta tjón
sem hann var valdur að og ber
ábyrgð á.
Það er ljóst að Vésteinn Ólason
hefur litið á mig sem fullkomlega
réttlausan einstakling vegna upp-
runa míns, sem unnt væri að ryðja
úr vegi fyrir Islendingi sem minni
menntun og reynslu en ég. Ég lít á
mál mitt sem vörn mína gegn spill-
ingu og valdníðslu. Dómurinn talar
sínu máli,“ sagði Aitor Yraola.