Morgunblaðið - 27.04.1999, Síða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 27. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
• •
Ogun og listfeng’i
TONLIST
lS a I ii r i n n
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Finnur Bjarnason og Graham John-
son fluttu söngverk eftir Schubert,
Wolf, Poulenc og fimm íslensk tón-
skáld. Föstudagurinn 23. aprfl, 1999.
LJÓÐASÖNGUR er sérstök
listgrein innan söngmenntar, þar
sem texti og túlkun skiptir miklu
máli, er aftur hefur áhiif á alla tón-
mótun söngvarans og krefur píanó-
leikarann um þátttöku í þessum
leik með texta og tóna. Laglínan
víkur oftlega fyrir blæbrigðatúlkun
og er jafnvel gefm píanóinu, sem
þannig fær stærra listrænt hlut-
verk en aðeins að leika undir hið
sungna og heildstæða lag. Lieder-
söngverkin eftir Schubert hafa sér-
stöðu, því hann hafði samtímis vald
á heildstæðu lagrænu tónferli og
túlkun textans, sem birtist oft jöfn-
um höndum í sönglínunni sem
sjálfstætt lag og píanóinu, bæði
sem blæbrigða undirleikur og í
sjálfstæðu tónmáli þess.
Finnur Bjarnason er okkar
stóra von um frábæran Ijóðasöngv-
ara og sl. fóstudag söng hann
ásamt Graham Johnson lieder-
verk þriggja meistara og hóf tón-
leikana með fímm söngverkum eft-
ir Schubert. Fyrsta lagið, Alinde,
er samið í janúar 1827 og í tón-
verkaröð hans nr. 904. Þetta er í
raun leikræn rómansa, við kvæði
eftir Johann Friedrich Rochlitz,
skáld og eiganda tímaritsins
Musikalische Zeitung, í Leipzig.
Við annað kvæði eftir Rochlitz, An
die Laute, samdi Schubert eina af
sínum fallegustu perlum. Annað
Schubert-lagið á efnisskránni
hefst á sömu orðum og það fyrsta,
Die Sonne sinkt þar sem dauðinn
er frelsunin. A eftir þessi sér-
kennilega lagi söng Finnur um
vorið, Im Frúhling (1826) en tón-
hugmynd þessa lags kemur einnig
fyrir í lokaþætti A-dúr píanósónöt-
unnar. Þarna getur að heyra ein-
hvern ljúfasta samleik söngi-addar
og píanós, eins einföld og tónskip-
anin annars er og var þetta fallega
vorlag sérlega vel flutt, bæði af
söngvara og píanista.
Líklega er Der Kreuzzug fræg-
ast þeirra laga, er Schubert átti á
efnisskránni og þar kemur fram
sérkennilegt næmi Schuberts fyr-
ir texta. I undirspilinu er sönglag-
ið einraddað með sönglínunni, fyr-
ir þrjár fyrstu vísurnar en þegar
kemur þar að er munkurinn
stendur við gluggann og hoi-fir á
eftir krossfórunum, er söngröddin
látin syngja undirrödd við laglín-
una í píanóinu, er gefur þessu ein-
falda lagi sérkennilega depurð, er
þeir félagar náðu að móta mjög
fallega. Der Unglúckliche (1821)
var síðasta Schubert-lagið á þess-
um tónleikum, lag sem einnig á
sér samhljóm við önnur tónverk
Schuberts, eins og t.d. ófullgerðu
sinfóníuna en textinn felur í sér
hina rómantísku heimsógleði og
vansælu. Öll lögin voru vel sungin
og túlkunin á fíngerðu nótunum,
svo að á köflum var hún meira
leikin en sungin.
Þessi túlkunaraðferð, að leggja
meiri áherslu á leikræna túlkun
textans en að syngja tónlínur lag-
anna, á betur við sönglögin eftir
Hugo Wolf, enda er textanum gert
þar hærra undir höfði en hjá
Schubert, sem var fyrst og fremst
söngvari. Söngverk þau er Finnur
flutti eftir Wolf, eru öll við kvæði
eftir Eduard Mörike en það voru
In der Friihe, Fussreise, Auf ein
altes Bild, Begegnung, Gebet, Ver-
borgenheit, sem er eitt af frægari
lögum Wolfs og síðast gamankvæð-
ið Kveðja, þar sem Mörike veitir
sér þá ánægju, að sparka bók-
menntagagnrýnandanum niður
stiga, er veltur niður með miklum
ski-uðningum og látum. Þess má
geta, að Wolf vakti fyrst athygli
sem gagniýnandi, og þótti oft vera
meinfyndinn og miskunnaralaus og
var sérstaklega uppsigað við Bra-
hms. Gebet og Auf ein altes Bild
eru viðkvæm lög er voru mjög fal-
lega flutt en sérstaklega var þó
flutningurinn sannfærandi í Ver-
borgenheit, sem er einstaklega
fagur heimsógleðisöngur, þess er
þráir einveru og frið frá freisting-
um heimsins.
Lagaflokkurinn Tel jour telle
nuit, eftir Poulenc, við kvæði eftir
Paul Eluard, er ekta leikur með
orð, þar sem tónlistin, bæði söng-
rödd og píanóleikur, er þjónn ljóðs-
ins og er þetta verk samið 1937, er
franskt tónlistarlíf stóð í mestum
blóma. Poulenc var jafnaldri Jóns
Leifs (1899), leikinn píanisti en
þótti sem tónskáld á stundum
hlaupa útundan sér. I þessum
sönglögum er ekki að heyra þær
gamansömu tilvitnanir, sem oft
komu eins og „skollinn úr sauðar-
leggnum" en verkið í heild er mjög
samfellt og vel samið. Þarna voru
báðir flytjendur í essinu sínu,
meistaralegur píanóleikurinn og
leikræn túlkun Finns, hreint frá-
bær, frá upphafi til enda.
Tónleikunum lauk með fimm ís-
lenskum sönglögum, sem voru
Gígjan, eftir Sigfús Einarsson,
Kvöldsöngurinn fallegi, eftir
Markús Kristjánsson, er var ein-
staklega vel fluttur og sérstaklega
þó píanóundirleikurinn. Þá kom
skemmtilega glettið lag, eftir Emil
Thoroddsen, við kvæði Jónasar,
Sáuð þið hana systur mína, er var
hressilega flutt. Þar næst var flutt
lag eftir tónskáld, er lést fyrir
rúmum hundrað árum og hét Arni
Beinteinn Gíslason. Þetta stutta
lag er sannkallaður Lieder og
heitir Vísan, sem skrifuð var á vis-
ið rósablað og er hún ort af Bene-
dikt Gröndal. Flutningur Finns í
þessu sérstæða lagi, var hápunkt-
ur tónleikanna. Tónleikunum lauk
með Síðasti dansinn, eftir Karl
Ottó Runólfsson, við leikrænt
kvæði Kristmanns Guðmundsson-
ar og þar fóru félagarnir á kost-
um.
Það sem í heild einkenndi tón-
leikana var fínlegur flutningur, þar
sem túlkunin var ívið meira leikin
en sungin en umfram allt, borinn
uppi af miklu listfengi, bæði hjá
einsöngvara og píanóleikaranum
Graham Johnson, sem á stundum
stal senunni með frábænim leik
sínum. Það er sannkallað gleðiefni
að fylgjast með þroska Finns
Bjarnasonar sem listamanns, því
honum hefur mikið verið gefið, er
gerir list hans sjálfsagða og leik-
andi fagi’a. Þá er það mikil gæfa
Finns, að starfa með manni eins og
Graham Johnson, sem er listamað-
ur hljómborðsins, hógvær en á
stundum svolítið innhverfur í túlk-
un sinni, er hann klæðir sérstæð-
um fínleik, þó hann eigi til að skella
á skeið, þar sem það á við.
Sá fínleiki og um leið leikræn
túlkun textans, er var ríkjandi í
flutningi þeirra félaga, er bæði
markmið og val þeirra og tilheyrir
ákveðnum stfl, þar sem siglt er
framhjá mikilli tónun, sem einnig
má ýkja um of, og fer ekki ávallt
vel í ljóðasöng. Það sem, þegar öll-
um vangaveltum um val lýkur,
skiptir mestu máli, er að í flutningi
þeiira félaga, Finns Bjarnasonar
og Graham Johnson, var að heyra
mikið listfengi og afburða agaða
túlkun á vandmeðfarinni list ljóða-
söngsins.
Jón Ásgeirsson
MYNPLIST
Mokka,
Skðlavörðnstíg
TEXTÍL
ILMUR STEFÁNSDÓTTIR
Til 7. maí. Opið daglega frá kl.
10-23.30, en sunnudaga frá kl.
14-23.30.
ILMUR Stefánsdóttir sýnir ekki
mörg verk á Mokka og sýning
hennar er ekki umfangsmikil, en
með fáeinum einstaklega fáguðum
og hugmyndaiTkum verkum sannar
hún ágæti sitt. Líkt og Evu Hesse
forðum daga gengur Ilmi best þeg-
ar hún gleymir faginu og einbeitir
sér eingöngu að efniviðnum og
óheftum möguleikum hans. Þannig
eru ferhyrndu verkin sem mest
minna á hefðbundinn, tvívíðan textíl
snöggtum daufari og áhrifaminni en
hin þar sem Ilmur leyfir sér að vaða
langt út fyrir hefðbundin landa-
inæri veflistarinnar.
í þeim myndum nær Ilmur held-
ur ekki því beina sambandi við
myndefnið - líkamann og innri
starfsemi hans - sem henni tekst í
bestu verkunum á sýningunni.
Táknræn eða allegorísk skírskotun
til myndefnis, án fulltingis beinnar
ögrunar 1 útfærslu, dugar myndlist-
inni ekki lengur. Það þýðir að tákn-
rænn expressjónismi á borð við
þann sem nýttist Picasso svo af-
bragðsvel fyrir stríð - Guernica er
frægasta dæmið - hefur ekki lengur
tilætluð áhrif. Hið óviðjafnanlega
heldur áfram að heimta sína glímu
og þar af leiðandi nemur listin og
listskynjunin aldrei staðar.
Það eru því Ijósleiðara- og matar-
límsverkin - og iyfjahylkin - sem
lyfta sýningu Ilmar yfir hið venju-
bundna. í þeim er að finna þann
galdur sem hrífur; hið óvænta,
óvenjulega og óræða. Þetta eru
jafnframt verkin sem teygja merk-
ingarmið veflistarinnar langt út fyr-
ir núverandi landamæri sín og skilja
EIN af þrívíðum veggmyndum Umar Stefánsdóttur á Mokka.
okkur eftir með þá skyldu á herðum
að endurskilgreina umfang hennar.
Ekki vantar þræðina í þessi verk.
Ljósið berst eftir þeim með ógnar-
hraða eins og rennandi vatn í pípum
og birtir í leiðinni upp gagnsætt
innvolsið í blöðrunum, sem einna
helst minna á líknarbelg. Eins eru
lyfjahylkin - væntanlega einnig úr
steyptu matarlími - líkust náttúru-
formum í ætt við ígulker á hafs-
botni. Þannig tekst Ilmi að virkja
sinn nýja efnivið með höfðun til líf-
fræði og líffærafræði án þess þó að
gera minnstu tilraun til að blekkja
áhorfandann. Hún eftirlætur hon-
um hugmyndaflugið á þessari eftir-
minnilegu smásýningu.
Halldór Björn Runólfsson
LJÓSAGANGUR
í VEFJUNUM
Söngg'leði
TÖNLIST
Hafnarborg
KÓRSÖNGUR
Kvennakór Suðurnesja flutti ís-
lensk og erlend þjóðlög, dægurlög
og lög úr söngleikjum. Sljörnandi:
Ágota Joó. Undirleikari: Vilberg
Viggósson.
SÚ framþróun sem hefur orð-
ið á söng kóra víða út um land,
má að miklu leyti þakka því að
um árabil hafa starfað tónlistar-
skólar víða um landið. Það tekur
í raun 10 ár að skila nemanda
sæmilega leiknum og vel læsum
á tónlist og mátti greinilega
heyra, að eitthvað höfðu konurn-
ar í Kvennakór Suðumesja lært
í söng og hljóðfæraleik. Tónleik-
arnir sl. sunnudag í Hafnarborg
hófust með Kvennaslag, eftir
Sigfús Einarsson, hressilegt lag,
er var ágætlega flutt. í laginu,
Senn kemur vor, eftir Kabalev-
skí, mátti heyra hljómfagra
mýkt og í How merrily we live,
eftir Michael East (1580-1648)
enskan orgelleikara og tónskáld,
mátti heyra vel mótaðan fjöl-
radda söng. íslensk/danska
þjóðlagið, Friðrik sjöundi kóng-
ur, var mjög vel sungið og sama
má segja um Ave Maria, eftir
Kodáiy, sem þó mátti heyra, að
var tónalt nokkuð erfítt.
Það var töluverð reisn yfir
söng kórsins í Sanctus og Bene-
dictus eftir Gounod en einsöng í
þessum messukafla söng Sigrún
O. Ingadóttir mjög smekklega.
Ungverska þjóðlagið, Lati
sigauninn, í frábærri raddsetn-
ingu Kodály, var mjög vel flutt-
ur og auðheyrt að söngstjórinn
er kröfuharður um ákveðinn
hryn. Sænska þjóðlagið fagra,
frá Vermalandi, var sérstaklega
fallega sungið og þar gat að
heyra hversu sópranamir eru
góðir, eins og einnig mátti heyra
í Ziguenerleben, sönglagi eftir
Schumann, í umritun fyrir
kvennakór. Síðasta lag fyrir hlé
var tyrknesk/balkanst lag, sem
nefnist Uskudare og er eftir
D.B. Tamás. Þetta er skemmti-
legt lag, trálega byggt á þjóðlagi
og við gamansaman texta um
hjónabandssælu og vonbrigði.
Eins fyrr segir var söngur
kvennakórsins sérlega hrynviss
en einnig gat að heyra mikla
„dynamic“ í fallega raddmótuð-
um söng þeirra og auðheyrt að
Ágota Joó er frábær kórstjóri
og stýrir sínu fólki af fag-
mennsku.
Eftir hlé sungu tvær úr
sópraninum einsöng, Bima Rún-
arsdóttir í Lindinni eftir Eyþór
Stefánsson og Laufey H. Geirs-
dóttir, í La Carita eftir Rossini,
er báðar sungu sitt ágætlega.
Þar með lauk hinum alvarlegi'i
þætti söngskrár og það sem eft-
ir lifði tónleikana, vom sungin
lög úr söngleikjum, bítlalög og
eitt lag eftir Gisla Helgason,
Kvöldsigling og svo endað á
syrpu úr Fiðlaranum á þakinu.
Það sem einkenndi þennan
seinni hluta tónleikanna, var
mikil sönggleði og oft þó nokkur
tilþrif í söng og leik með hljóð-
fall, enda kom þá til samstarfs
við konumai- hryn-combó, bassi
og trommur og í sumum lögun-
um einnig harmonikka.
Meðleikari á píanó var Vil-
berg Viggósson, er átti ágætan
leik í Sanctus eftir Gounod,
sígaunalagi Schumanns, Lind-
inni eftir Eyþór og La Carita
eftir Rossini. Þá átti hann stóran
þátt í skemmtilegum hrynleik,
sem konumar náðu oft að
magna upp, eins og t.d. í
Uskudare og svo skemmtilögun-
um í seinni hluta efnisskrárinn-
ar. Kvennakór Suðurnesja er vel
syngjandi kór, hefur á að skipa
góðum röddum og auðheyrt að
Ágota Joó er frábær kórstjóri
og fyrir utan að laða fram góðan
söng hefur hún einnig lagt mikla
rækt við hrynskerpu og söng-
gleði, sem gaf tónleikunum í
heild sérlega glaðlegtyfirbragð.
Jón Asgeirsson