Morgunblaðið - 31.10.2000, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBER 2000 27
ERLENT
Suðurhluti
Bretlands
lamast vegna
óveðurs
Versta veður í 13 ár gekk yfír Bretland
um helgina og er enn ein áminning um hve
berskjaldað nútíma þjóðfélag er gegn
náttúruöflunum. Það vekur kvíða, því
almennt er álitið að óveður verði algengari
á komandi árum vegna gróðurhúsahrifa,
segir Sigrún Davíðsdóttir.
„HALDIÐ ykkur heima ef þið
mögulega getið,“ voru þær leiðbein-
ingar, sem Bretar fengu í útvarpi
og sjónvarpi er þeir vöknuðu í gær-
morgun. Þegar það versta var
gengið yfír síðdegis í gær höfðu
fjórir látist í veðurofsanum, yfir
hundrað þúsund heimila voru án
rafmagns og víða hafði flætt inn í
hús. Sviptingarnar voru víða miklar
og í Manchester var bylur í gær-
morgun.
Veðrið var verst í suðurhluta
landsins og London fór ekki var-
hluta af rokinu - því versta er geng:
ið hefur yfir Bretland í þrettán ár. í
gærkvöld var enn spáð roki og rign-
ingu, sem gæti valdið samgöngu-
truflunum áfram, þó ekki hafi verið
búist við skýstrókum eins og gengu
yfir í gærmorgun. Flóðaviðvörun
var á 29 stöðum og spáð roki og
rigningu aftur á miðvikudagskvöld
og fimmtudagsmorgun.
Veðrið byrjaði sem hvassvirði og
rigningu seinnihluta sunnudagsins
og síðdegis var flug, til dæmis um
Heathrow, farið úr skorðum og lest-
um hafði seinkað, en lestaráætlanir
voru þegar famar úr skorðum
vegna athugana og viðgerða í kjöl-
far Hathfield-slyssins. Skip með eit-
urefni lenti í hrakningum á Ermar-
sundi.
Aðal hryðjan skall svo yfir í gær-
morgun, var yfir London um kl.
6.30. Þá féllu víða tré, og samgöng-
ur lömuðst endanlega, líka vegna
flóða. Nánast engar lestarsamgöng-
ur voru í gærmorgun, þegar fólk
streymir venjulega til vinnu og fólki
því ráðlagt að vera heima. Víða
vantaði fólk tfi starfa og skólabekk-
ir aðeins hálfsetnir.
Michael Meacher umhverfisráð-
herra sagði í gær að svo virtist sem
hamfarir undanfarið mætti rekja til
gróðurhúsahrifa. Bretar yrðu að
leggja sitt af mörkum gegn þeim,
en ljóst væri að þegar hefðu orðið
breytingar, sem ekki yrðu aftur
teknar.
Lestarsamgöngur þegar
úr skorðum vegna slyss
Ákaft hefur verið defit á lestar-
félögin undanfarið í kjölfar slyssins
í Hathfield, þegar fjórir létust. Svo
virðist sem fyrirtækin hafi trassað
viðhald á teinum, svo nú um helgina
átti að gera stórátak til að yfirfara
og gera við þá.
Þegar var því ljóst að miklar
seinkanir yrðu á lestarsamgöngum,
sem skipta miklu máli fyrir sam-
göngur í London og suðurhluta
landsins.
Af þessum sökum höfðu forsvars-
menn eins fyrirtækis beðið fólk að
nota ekki lestir þess um helgina.
Veðrið kom því ofan í ástand, sem
þegar var ekki gott.
Eins og í öðrum löndum þar sem
lestir eru burðarásinn í samgöngu-
kerfinu og trjágróður mikill þá eru
það tré, sem falla yfir teinana, er
hindra samgöngur í roki og orsaka
mikla hættu vegna árekstra. Einn
slæmur árekstur af þessu tagi lam-
aði hluta af neðanjarðarkerfinu í
London, því í úthverfunum keyra
lestarnar ofanjarðar. Á þessum árs-
tíma, þegar Bretland er á kafi í
haustlaufum, valda laufhrannir
einnig miklum erfiðleikum á braut-
arteinunum.
Flug lamaðist á öllum flugvöllum
við London. Um tíma hringsóluðu
tólf flugvélar yfir vellinum og biðu
lendingarlags. Aðrar 24 voru á flug-
völlum í nágrannalöndunum og biðu
lendingarstæða, sem leiddi til mik-
illa seinkana.
Flóð sem sjatna ekki
í bráð ef áfram rignir
Flóð voru annar skaðvaldur í
óveðrinu nú. Gáttir himna opnuðust
og yfir landið helltist gríðarlegur
vatnsflaumur, sem ofii því að hol-
ræsi stífluðust og ár og lækir flutu
yfir bakka sína. Dæmi voru um að
fólki væri bjargað af efri hæðum
húsa, þar sem það hafði leitað skjóls
ef vatnsborðið hækkaði.
Víða fóru vegir á kaf og jafnt
sveitavegir sem hraðbrautir lokuð-
ust af þessum ástæðum. Það voru
auðvitað ekki allir svo heppnir að
vera heima þegar í ljós kom að suð-
urhluti landsins var ófær. Því voru
víða strandaglópar, bæði í lestum,
sem ekki komust áfram og á lestar-
stöðvum.
Þó mestu ósköpin væru gengin
yfir síðdegis í gær er þó Ijóst að það
verða samgöngutruflanir og vand-
ræði vegna flóða í dag og næstu
daga. Einna verst var ástandið í
Vestur-Sussex á suðurströnd Eng-
lands. Þar var enn hvasst í gær-
kvöldi, en verst var að enn rigndi
ofan i flóðin, sem þegar þjaka svæð-
ið.
Síðdegis í gær var ljóst að ítalskt
skip á leið úr höfn í Bretlandi til
Suður-Evrópu hafði lent í hrakning-
um.
Tólf mönnum var bjargað, en
tveir voru áfram um borð og aðstoð-
uðu við að koma dráttartaug í skip-
ið, sem franskt skip ætlaði að draga
á haf út. Skipið er hlaðið eitruðum
efnum. Þar sem leki var kominn að
skipinu olli það áhyggjum yfir
mengun sjávar, en í gærkvöldi var
enn óljóst hversu mikið hefði lekið
úr geymum skipsins.
Upphafið að loftslagi eins
og í Kyrrahafinu?
Fyrir helgi herjaði skýstrókur á
Suður-England og hefur sama fyrir-
bæris gætt undanfarið. Þetta eru ný
fyrirbæri á þessum slóðum, en um-
hverfissamtök og aðrir, sem láta sig
umhverfið varða, benda á að Bretar
megi nú búa sig undir veðurfyrir-
bæri af þessu tagi.
Allt bendir til þess að landháttum
í Bretlandi sé þannig háttað að þar
verði mikið um flóð í fyrirsjáanlegri
framtíð.
Veðrið núna er áminning um það
hve nútíma þjóðfélag er berskjaldað
gegn veðurofsa af þessu tagi. Það
verður ákaft rætt á næstunni hvað
geri megi til að hamla gegn sam-
göngubresti sökum veðurs, því á
degi eins og í gær fara ekki aðeins
milljarðar íslenskra króna í súginn
vegna eyðileggingar, heldur glatast
fjöldinn allur af vinnustundum.
Dönsku dagblöðin hneyksluð á framgöngu Færeyinga í viðræðum við dönsku stiórnina
Færeyingar sagðir
heimtufrekir
og vanþakklátir
LEIÐARAHÖFUNDAR dönsku dagblaðanna
Berlingske Tidende, Jyllands-Posten og Poli-
tiken tóku viðræðuslit Dana og Færeyinga til
umfjöllunar um helgina og voru sammála um
að Færeyingar hefðu farið yfir strikið í kröfum
sínum.
I forystugreinunum er bent á að Danir sjái
því ekkert til fyrirstöðu að Færeyingar hljóti
sjálfstæði. Þeir séu að auki tilbúnir til að greiða
áfram fé til Færeyja í fjögur ár eftir að sjálf-
stæði hefur verið veitt sem sé hreint ekkert
sjálfsagt mál. Kröfur Færeyinga um viður-
kenningu Dana á Færeyjum sem ríki í þjóð-
réttariegum skilningi segja leiðarahöfundar
brjóta í bága við stjórnarskrána, auk þess sem
rökstuðningur Færeyinga fyrir kröfunni, þ.e.
að Danir geti þá ekki hunsað sjálfstæði Færey-
inga þegar það hefur verið samþykkt, sé hrein-
lega móðgandi fyrir Dani.
Danir hafa ekkert á móti
sjálfstæði Færeyja
í forystugrein Berlingske Tidende er rakið
hvað danska stjórnin er tilbúin til að veita Fær-
eyingum, þ.e. að hún hafi ekkert á móti því að
Færeyingar gangi úr ríkjasambandinu, og
hyggist þar að auki gefa þeim fjögurra ára
fjárstuðning í kveðjugjöf. Þess utan séu Danir
fúsir að gera samstarfssamninga við Færey-
inga, hliðstæða þeim sem þeir eru með við hin
Norðurlöndin, og Færeyingar búsettir í Dan-
mörku eigi að njóta sömu réttinda og fyrr.
Þrátt fyrir þessi kostaboð snúi færeyska
samninganefndin aftur til Færeyja, ósátt
vegna þess að Danir vilja ekki viðurkenna
Færeyinga sem sjálfstæða þjóð. „En það geta
Danir að sjálfsögðu ekki, svo lengi sem Færey-
ingar hafa ekki sagt sig úr ríkjasambandinu,"
segir leiðarahöfundurinn.
„Leiðtogar Færeyja ættu að hafa þor til að
segja kjósendum í Færeyjum að Danir eru alls
ekki skyldugir til að bjóða Færeyingum aðlög-
unartíma, eða nein önnur forréttindi, en hafa
samt sem áður boðið sanngjarna leið til sjálf-
stæðis. En í stað þess að segja færeyskum
kjósendum frá því velur færeyska landstjórnin
að láta sem Danmörk reyni að standa í vegi fyr-
ir sjálfstæði Færeyja." Þetta, segir leiðarahöf-
undur, líkist helst því að landstjórnin sé að
reyna að forðast að segja frá því að það kostar
sitt að vera sjálfstæður. „Meðal annars kostar
sjálfstæðið hið efnahagslega öryggisnet, sem
Danmörk hefur breitt út í Færeyjum. “
I forystugrein Politiken segir að lögmanni
Færeyja hafi tekist að slíta viðræðunum með
rökum sem Danir telji óskiljanleg.
„Auk þess er ríkisstjórninni og þinginu alls
ekki heimilt samkvæmt stjórnarskránni áð
samþykkja kröfu Færeyja, áður en samningur
um það liggur fyrir.
Og það verður enn verra: Vegna þess að yfir-
lýst ástæða landstjómarinnar fyrir boðun
þjóðaratkvæðagreiðslu um fullveldi áður en
Færeyingar þekkja skilyrði þess ... er sú að
landstjórnin treystir ekki ríkisstjórninni og
þinginu til að standa við loforðin um að viður-
kenna fullveldi Færeyja, að lokinni þjóðarat-
kvæðagreiðslu Færeyinga um frágenginn
samning milli Færeyja og Danmerkur."
Leiðarahöfundurinn segir þessar aðgerðir
landstjórnarinnar vera algera móðgun við rík-
isstjórnina og þingið auk þess sem erfitt sé að
sjá hver sé ástæða hennar, nema helst ef leitað
sé í færeyska flokkadrætti. Þess vegna hafi for-
sætisráðherrann góða og gilda ástæðu til að
halda að sér höndunum um sinn, annars gæti
hann verið sakaður um ótímabær afskipti af
færeyskum málefnum.
„Mikilmennskubrjálæði“
Fyrirsögn forystugreinar Jyllands-Posten
er „mikilmennskubrjálæði" og sagt er að að-
ferðir landstjórnarinnar við samingana veki
mikla undran. Samninganefndin hafi frá upp-
hafi sýnt að hana skorti þann pólitíska þroska
til að ráða við svo afdrifaríkt verkefni sem að-
skilnaðurinn við Danmörku er.
Krafan um fimmtán ára aðlögunartíma sýni
að landstjórnin hafi enga tilfinningu fyrir af-
stöðu Danmerkur.
„Færeyingar hafa ekki látið vera að vekja at-
hygli á sér og sínum þörfum, þegar efnahags-
ástandið á eyjunum er slæmt, en sömuleiðis
látið mjög lítið fyrir sér fara þegar það er gott,
eins og nú. Það er svo gott að skattaálögur
Færeyinga eru miklu lægri en í Danmörku,"
segir í forystugi'eininni.
Bætt er við að þriðjungur opinberra útgjalda
í Færeyjum sé greiddur af dönskum skatt-
greiðendum. Það þýði að lífskjör Færeyinga
séu miklu betri en hagkerfi eyjanna myndi
þola, væru þær sjálfstæðar. Þá segir: „Hvergi
annars staðar í hinu danska konungsríki nýtur
svo lítill hluti íbúanna svo mikilla lífsgæða og
lýsir jafnframt yfir svo miklu vanþakklæti.“
Kröfur landstjórnarinnar eru í samræmi við
þetta hugarfar, segir í forystugreininni. Fær-
eyingar hafi aldrei sýnt fram á raunverulegan
vilja til að borga fyrir sjálfstæðið. „Þvert á móti
hafa samningaviðræðurnar sýnt að hið fær-
eyska hugarfar heimtufrekju blómstrar sem
aldrei fyrr.“
Leiðararhöfundurinn segir að Færeyingar
myndu sýna gleggst vilja sinn til sjálfstæðis
með því að standa á eigin fótum sem fyrst.
Danir láti sig ekki dreyma um að reyna að
koma í veg fyrir draum Færeyinga um sjálf-
stæði, en draumnum fylgi reikningur. „Hann
eiga Færeyingar að borga, og þeir einir,“ segir
að lokum í forystugreininni.