Morgunblaðið - 31.10.2000, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBER 2000 13
FRÉTTIR
Kostnaður sveitarfélaga vegna tilflutnings þjónustu við fatlaða talinn hækka um 4,4 milljarða kr.
Páll Pétursson félagsmálaráðherra kynnti tillögur nefndarinnar í gær. Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Tekjuskattshlutfall lækki
um 1,16% og útsvarið hækki
í SKÝRSLU kostnaðamefndar
vegna tilflutnings þjónustu við fatl-
aða til sveitarfélaga kemur fram það
mat nefndarinnar að árlegur kostn-
aður vegna þjónustu við fatlaða og
húsnæðismála verði tæplega 4,1
milljarður kr. sem er hækkun um 565
milljónir kr. frá núverandi fjárveit-
ingum til málaflokksins.
Auk þess eru önnur kostnaðar-
áhrif, m.a. vegna þjónustu við lang-
veik börn, sem metin eru á tæpar 300
milljónir kr. Samtals áætlar nefndin
því að útgjöld sveitarfélaga aukist
um tæplega 4,4 milljarða kr. vegna
þessara verkefna sem svarar til
1,16% af áætluðum álagningarstofni
útsvars á árinu 2000.
I kostnaðarmati nefndarinnar er að
fúllu tekið tillit til kostnaðar við að
veita þeim einstaklingum sem nú eru á
biðlistum þjónustu í samræmi við þarf-
ir þeirra og er kostnaður vegna þessa
og nýrra lagaákvæða metinn vera 841
milljón kr. Páll Pétursson félagsmála-
ráðherra segir að samkomulag sé um
það að eyða biðlistum. Um 0,5% af
íbúum landsins þurfa á sérhæfðri
þjónustu að halda vegna fötlunar.
Jöfnunarsjóður jafni mismun-
andi útgjaldaþörf sveitarfélaga
Frumvarp um félagsþjónustu
sveitarfélaga var lagt fyrir Alþingi á
síðasta löggjafarþingi og verður end-
urflutt á yfirstandandi þingi. Félags-
málaráðherra skipaði nefnd 27. ágúst
1997 til að meta fjárhagsleg áhrif af
yfirtöku sveitarfélaga á þjónustu við
fatlaða og gera tillögur um hverig
sveitarfélögum verði bætt þau út-
gjöld.
Nefndin telur að best sé að skipta
fjármunum milli sveitarfélaga með
sem almennustum hætti, t.d. með því
að hækka útsvarshlutfall sveitarfé-
laga. Með almennri tekjutilfærslu er
að hámarki unnt að skila til sveitarfé-
laga um 20% fjárhæðarinnar en í
skýrslunni segir að a.m.k. 80% henn-
ar þurfi að renna í jöfnunarsjóð svo
unnt verði að jafna mismunandi út-
gjaldaþörf sveitarfélaganna.
Nefndin leggur fram þrjár tillögur
um hvemig staðið verði að tilfærslu
fjármuna til sveitarfélaga og er gert
ráð fyrir að tilfærslan komi til fram-
kvæmda á nokkrum árum. I öllum til-
lögunum er gert ráð fyrir að tekju-
skattshlutfall ríkisins verði lækkað
um 1,16% og útsvarssvigrúm sveitar-
félaga hækki um 0,26%, þannig að
lágmarksútsvar hækki úr 11,24% í
12,40% og hámarksútsvar úr 12,04% í
13,20%. Valkostur 1 gerir ráð fyrir að
3.432 milljónir kr., eða sem samsvar-
ar 0,90% skatthlutfalli, verði lagðar í
sérstakan jöfnunarsjóð í eigu sveitar-
Skipting kostnaðar
vegna fatlaðra
á sveitarfélögin
Fjöldi
Kostnaður_____________sveitarfél.
Enginn kostnaður 49"
Innan við milljón króna 74
Innan við 5 milljónir kr. 88
Sveitarfélögin sem Hlutfall
mestan kostnað bera kostnaðar
Reykjavík með 41 %
5 sveitarfélög bera samtals 68%
12 sveitarfélög berasamt. 85%
félaga. Fjármagn verði greitt úr
sjóðnum á grundvelli fjölda og þjón-
ustuþarfar miðlungs og mikið fatl-
aðra einstaklinga.
Kostir þessarar leiðar eru nefndir
þeir að fjármagn sem rennur um mið-
lægan sjóð er haft í lágmarki og
sveitarfélög hækka ekki útsvarshlut-
fall nema þau þurfi þess. Gallar eru
hins vegar þeir að mati nefndarinnar,
að hluti sveitarfélaga mun hagnast á
aðferðinni í formi hærri tekna án
samsvarandi útgjalda eða lægra út-
svars og ekki er hægt að tryggja að
tekjuskattslækkun renni að öllu leyti
til félagsþjónustu.
Valkostur 2 felur í sér að allir fjár-
munir, 4.394 milljónir kr., eða sem
samsvarar 1,16% skatthlutfalli, verði
lagðar í jöfnunarsjóðinn og sveitar-
félög eða þjónustusvæði með 2.000
íbúa eða fleiri fái greitt beint sem
svarar 0,26% útsvarshlutfalli en fái
að öðru leyti greitt á grundvelli fjölda
og þjónustuþarfar miðlungs og mikið
fatlaðra einstaklinga. Fjármagn til
sveitarfélaga eða þjónustusvæða
með færri en 2.000 íbúa verði greitt á
grundvelli fjölda og þjónustuþarfar
allra fatlaðra einstaklinga.
Kostir þessarar leiðar eru taldir
þeir að lítið verði um að sveitarfélög
hagnist á aðferðinni í formi hærri
tekna án samsvarandi útgjalda,
tekjuskattslækkunin verður að
mestu leyti notuð vegna félagsþjón-
ustu og smærri sveitarfélög hafa
hvata til að taka sig saman um félags-
þjónustu.
Valkostur 3 felur í sér að öll fjár-
hæðin rennur í jöfnunarsjóðinn og
greitt verði úr honum til sveitarfé-
laga eða þjónustusvæða á grundvelli
fjölda og þjónustuþarfar allra fatl-
aðra einstaklinga. Kostir þessara að-
ferðar eru þeir að þeir sömu og við
valkost 2 en gallarnir helstir þeir að
meta þarf þjónustuþörf allra fatlaðra
einstaklinga og hætta er talin á því að
sveitarfélög hafi hvata til að víkka
skilgreiningar og auka þar með
fjölda þeirra einstaklinga sem
greiðslur byggjast á.
Nefndin leggur til að stofnað verði
hlutafélag til að eiga og reka fast-
eignir í málaflokknum. Sveitarfélög
greiði fulla leigu vegna húsnæðis
enda taki kostnaðarmat tillit til slíkra
leigugreiðslna. Með stofnun fast-
eignafélags er stefnt að hagkvæmni
og sveigjanleika í byggingu og
rekstri fasteigna.
Nefndin leggur áherslu á að fötluð-
um verði sjálfum gert kleift að greiða
húsnæðiskostnað vegna íbúðarhús-
næðis í þeim mæli sem unnt er. Þann-
ig verði réttur þeirra til húsaleigu-
bóta rýmkaður frá því sem nú er og
fötluðum í sjálfstæðri búsetu verði
áfram tryggður sá hlutfallslegi
stuðningur sem þeir fá nú í formi nið-
urgreiðslu á vaxtakostnaði leiguhús-
næðis. Lagt er til að íbúar á sambýl-
um njóti húsaleigubóta sem ein-
staklingar en ekki sem hópur og er
kostnaðu af þessu talinn verða um 40
milljónir kr.
Biðlistar úr sögunni þremur
árum eftir tilfærsluna
Þá leggur nefndin til að sjóður í
eigu sveitarfélaganna greiði fyrir
þjónustu endurhæfingardeildar
Landspítala Kópavogi og sjálfseign-
arstofnunum samkvæmt þjónustu-
samningi, enda sé tekið tillit til þess
kostnaðar við kostnaðarmat. Gert er
ráð íyrir því að biðlistar eftir þjón-
ustu verði úr sögunni þremur árum
eftir tilfærslu þjónustunnar til sveit-
arfélaga. Á biðlista nú eru 209
manns, þar af óska 134 eftir búsetu á
sambýlum og 75 sem geta verið í
sjálfstæðri búsetu með frekari lið-
veislu.
Nefndin gerði einnig sérstaka at-
hugun á kostum þess að taka upp
svonefndar þjónustuávísanir. Þær
byggja á því að greiðandi þjónustu
afhendir einstaklingum ávísun á
þjónustu sem þeir geta notað til að
kaupa þjónustu frá ákveðnum veit-
endum. I formlegum þjónustuávísun-
um felst m.a. að hið opinbera greiðir
kostnað gjarnan í gegnum sérstaka
greiðslustofnun, veitandi þjónustu
fær ekki hefðbundna fjárveitingu og
handhafa þjónustuávísunar er frjálst
að velja veitanda þjónustu.
Helstu kostir þjónustuávísana eru
sagðir vera þeir að þær tryggja jafn-
ræði milli ólíkra veitenda þjónustu og
stuðla að fjölbreyttari þjónustu og
sveigjanleika í framboði hennar. Þá
hafa notendur meiri áhrif á þjónust-
una og frumkvæði félagasamtaka og
notenda er aukið. Niðurstaða athug-
unar nefndarinnar á þjónustuávísun-
um er sú að þetta sé athyglisverður
kostur sem vert sé að kanna nánar.
Ungbarn með vélindabakflæði
Þurfti stöðugt að
vaka yfír henni
VÉLINDABAKFLÆÐI er algengur
kvilli og þótt hann sé útbreiddari
meðal fullorðinna geta börn og jafn-
vel komaböm verið haldin honum.
Vélindabakflæði orsakast af því að
lokuvöðvinn í vélindanu starfar ekki
eðlilega og magasýmr komast upp í
vélindað, sem veldur einkennum á
borð við brjóstsviða og nábít.
Kolbrún Ragnhciður Kristjáns-
dóttir varð tveggja ára nú í október
og að sögn móður hennar, Þórdísar
Finnu Aðalsteinsdóttur, hefur hún
verið lialdin vélindabakflæði frá
fæðingu.
„Þetta lýsti sér þannig að henni
svelgdist gjaman á og kom fyrir að
hún stóð bókstaflega á öndinni. Hún
vaknaði við að það kom upp úr
henni, bæði úr munni og nefi, og svo
rann það til baka.“
Þórdís Finna segist hafa farið með
hana til læknis vegna þessa þegar
hún var aðeins nokkurra daga göm-
ul, en ekki hafi komið í ljós hvað það
var sem amaði að henni fyrr en hún
var orðinn nokkurra mánaða gömul.
„Þá kom í ljós að hún var mjög illa
hafdin af þessu. Ungböm em líka
svo viðkvæm, öndunarfærin óþrosk-
uð, þannig að þau ráða svo illa við
þetta. Þegar kom svona upp úr
henni varð ég því að snúa henni á
hvolf svo að það rynni ekki ofan í
lungun á henni.“
Stöðugt hrædd um að hún
myndi ekki geta náð andanum
Þórdís Finna segist lítið hafa sofið
á nóttunni þessa fyrstu mánuði því
hún hafi stöðugt verið hrædd um að
að Kolbrúnu Ragnhciði myndi
svelgjast illa á eða að hún myndi
ekki geta náð andanum þegar bak-
flæðið gerði vart við sig.
„Það þurfti að vaka yfír henni og
eins var fylgst vel með henni þegar
hún var úti í vagni og var sett hækk-
un undir höfuðið á henni til að það
sem kom upp úr henni rynni ekki
niður ílungu.“
Þórdís Finna segir að þegar hún
hafi farið að vinna aftur eftir fæð-
ingarorlofið hafi sér fundist stórt
skref að setja Kolbrúnu Ragnheiði í
pössun til dagmönnu.
„Mér fannst erfitt að láta hana í
hendumar á ókunnugri manneskju,
burtséð frá því hvað hún var góð var
erfitt að treysta öðmm til að vakta
bamið þegar það var svona slæmt,“
segir Þórdís Finna.
Hún segir að gerðar hafi verið
ýmsar tilraunir með lyfjagjafir og
breytingar á mataræði, en að slíkt
hafi borið litinn árangur til að byrja
með. „Svo var hún sett á sýmbind-
andi lyf sem hjálpuðu henni nokkuð,
en hún var komin með magabólgur
og stundum varð hún alveg stíf af
verkjum."
Þroskaðist af henni og hún er
orðin nánast einkennalaus
Það var svo snemma á þessu ári að
einkennin hættu smám saman að
gera vart við sig.
„Læknarnir vora alltaf að gefa
mér vonir um að þetta gæti þroskast
af henni, en ég var svona hálfþartinn
farin að missa vonina um það. En
það virðist svo hafa verið reyndin.
Og í dag virðist hún nánast vera ein-
kennalaus.“
Þórdís Finna segir að þrátt fyrir
að hafa verið haldin þessum kvilla
hafi Kolbrún Ragnheiður þrifist
mjög vel.
„Það sem bjargaði henni er að hún
er mjög lystug og virðist vera kröft-
ug frá náttúrunnar hendi. Svo það
er ekki að sjá á henni að hún hafi
verið veik,“ segir Þórdís Finna.