Morgunblaðið - 31.10.2000, Blaðsíða 77

SAMUEL L. JACKSON
STILL THE MAN
MYNPBONP
Ofbeldi og
samfélag
Vélgengt glóaldin
A Clockwork Orange
Vísindaskáld-
skanur
★★★★
Leikstjórn og handrit: Stanley
Kubrick. Byggt á skáldsögu
Anthony Burgess. Aðalhlutverk:
Malcolm McDowell, Patrick Magee
og Warren Clarck. (137 mín.) Bret-
land, 1971. Sam myndbönd. Bönnuð
innan 16 ára.
VIKUNNAR
NAUSICAA
íifftis ufwSB
mmM
ÞESSI kvikmyndaaðlögun Stan-
leys Kubrick á samnefndri vísinda-
skáldsögu Anthony Burgess, vakti
aðdáun og hneyksl-
an er hún kom út
árið 1971. Kubrick
beitti kvikmynda-
miðlinum til hins
ýtrasta og af mikilli
list í framsetningu
sinni á umfjöllunar-
efni sögunnar, sem
felur í sér vanga-
veltur um ofbeldi og
samfélag. Margir töldu að Kubrick
tækist að fjarlægjast ofbeldið og birta
það frá gagnrýnu sjónarhorni með
einstakri stílfærslu sinni, en aðrir litu
svo á að þar væri á ferðinni umdeUan-
leg upphafning á ofbeldi. Frægt er
t.d. hvernig leikstjórinn lætur fagra
eða gleðilega tónlist mæta andstæðu
sinni í ljótleika ofbeldisatriðanna. En
hvernig sem menn túlka margræða
merkingu myndinnar er Vélgengt
glóaldin einn af hátindum ferils
Kubricks og er samkeppnin hörð þar
sem röð af sígildum verkum liggur
eftir hann. Erfitt hefur verið fyrir ís-
lendinga að nálgast myndina hingað
til og er því vel að úr því sé bætt með
þessari textuðu útgáfu.
Heiða Jóhannsdóttir
---------------------
Vind-dal-
ar læða
Nausicaa of the valley of wind eftir
Hayao Miyazaki. Sagan er í fjórum
bindum sem hægt er að kaupa sam-
an í einu boxi. Fyrsta prentun á
ensku er frá 1995 en samansafnið
kom nýverið út. Einnig er til samn-
efnd teiknimynd frá árinu 1985.
VIZ graphic novels gefur út í
Evrópu og Bandaríkjunum. Fæst í
myndasöguverslun Nexus VI.
HVER VAR það sem sagði að ekk-
ert fallegt og yndislegt gæti sprottið
frá mengun umhverfisins? Hann
hafði rangt fyrir sér.
Náttúran er eitthvað sem snertir
alla einstaklinga og ef maðurinn nær
ekki að lifa í sátt og samlyndi með
henni mun umhverfi okkar á endan-
um taka til örþrifa ráða, svo mikið er
vitað. Fegurðin í mengun umhverfis-
ins felst í verkum eins og Nausicaa of
the valley of the wind, afar umhverfis-
vænt ævintýri sem hefði aldrei orðið
til ef maðurinn hefði ekki verið jafn
dónalegur við náttúruna og raun ber
vitni. Þama er stórbrotið verk á ferð
og óhætt að segja, án þess að skamm-
ast sín, að þama sé á ferð „Hringa-
dróttinssaga myndasagnanna". Þar
berst prinsessan Nausicaa fyrir því að
bjarga því sem bjargað verður í heimi
sem er nánast dauður eftir fram-
göngu mannsins. En prinsessan er
síðasti vonameistinn og lesandinn
fær það á tilfinninguna að enn sé von
til bóta í okkar eigin heimi, og þar
liggur einmitt fegurðin.
Japanska höfundinum Hayao Mi-
yazaki vantar ekki ímyndunarafhð.
Hann sker sig eilítið út frá hinum
„hefðbundna japanska" höfundi (ég
veit að maður á ekki að segja svona)
vegna þess hve óvenjulega mikið
hann styðst við talað mál, en yfirleitt
er vaninn í Manga myndasögum að
leggja höfuð áherslu á hasarinn. Það
er því vissara að hafa nægan tíma á
höndum sér áður en lagt er í að lesa
söguna, þvi verkið er fjórar bækur á
lengd og rúmar samtals yfir 1200
blaðsíður.
Miyazaki skýrir söguhetju sína eft-
ir Fönika prinsessunni úr ævintýram
Oddyseifs, stúlkunni sem kom honum
til bjargar eftir að hann rak nær
dauða en h'fi upp að ströndum Fön-
ikueyju. Nausicaa prinsessa, hans Mi-
yazakís, erfir ást sína á náttúranni frá
prinsessunni í Oddyseifskviðu auk
þess sem höfundurinn bætir eigin-
leikum japanskra gyðju sem dáði
skordýr við persónublöndunina.
Nausicaa er prinsessa í dal vindaAfC
þar sem, eins og í flestum manna-
byggðum í sögunni, er fámenn byggð
sem á fullt í fangi við lífsbaráttuna í
hinu mengaða umhverfi veraldar
sinnar. Allt skóglendi er þakið svepp-
um sem gefa frá sér eitrað gró sem
gerir mönnun nær ókleift að lifa í
þessum ævintýraheim. Risavaxin
skordýr era þau einu sem geta lifað
án aðstoðar hlífðarbúnaðar.
Prinsessan Nausicaa býr yfir fjar-
skynjunarhæfileikum og er sú eina
sem getur tjáð sig við skordýrin. Hún
kemst einnig að því að það era í raun
ekki plöntumar sem era eitracku-
heldur jarðvegurinn sem þær vaxa í.
Með auknum skilningi sínum er hún
sú eina sem veit að skordýrin era í
raun að hreinsa jarðveginn hægt og
rólega og tekur því upp málstað
þeirra. Þessi heimur er einnig eitrað-
ur af stríði mannana og tekur stúlkan
upp blandaða siði úr hverri menningu
í þeirri von að barátta hennar nái að
sameina mannkynið í friðarhug. Svo
er að sjálfssögðu ill öfl sem deila ekki
sömi h'fsspeki og söguhetja okkar.
Ekki láta lífsanda Nausicaa ykkur
sem vind um eyra þjóta. Þvi þama er
að finna hina myndarlegustu „dala
læðu“.
Birgir Örn Steinarsson
Hvíta lygi
Svindlararnir
(Cheaters)

D r a in a
★★★
Leikstjóri: John Stockwell. Aðal-
hlutverk: Jeff Daniels, Jena
Malone. (102 mín.) Bandarikin
2000. Skífan. ÖÍlum leyfð.
TAGHeuer
S VV I S S M A D E ? I N C E 18 8 0
;</
:ío itnnnnit uiðsKi
JGL.UNNI
ntsmonn lá miða á shbh
SVINDLARARNIR er byggð á
hreint makalausum máh sem komu
upp fyrir einum fimm áram í litlum
framhaldsskóla í
Chicago. Myndin
fer af stað eins og
allar þessar skóla-
myndir þar sem eini
hugsjónakennarinn
í fátæka skólanum
(Daniels) leggur sig
allan fram við að
hjálpa klárastu
krökkunum í próf-
keppni sem haldin er milh skólanna.
Svo kemur að keppninni og með sitt
bíómyndauppeldi heldur maður að
allt muni ganga krökkunum í haginn,
þau sigri og sigri uns ögurstundu nær
undh- lok myndar þegar þau keppa
við vonda og ríka skólann og vinna.
Það fer hinsvegar öðra nær og mynd-
in kemur manni í opna skjöldu þegar
standa sig illa og þomast naumlega
áfram i keppninni. í örvæntingu ræn-
ir einn krakkanna prófsvöranum fyrir
aðalkeppnina og kennarinn fellst á að
krakkarnir svindh - fastur á því að
slík hvít lygi sé af hinu góðu ef hún
leiðir til þess að eitthvað verði úr
krökkunum. Þetta er einkar áhuga-
verð ný sjónvai'psmynd sem tekur á
ki'assandi viðfangsefni á vandaðan
hátt. Spurningarnar sem vakna eru
margar og sumar æði heimspekilegar
eins og hvenær lygin á rétt á sér og
hvernig kennarinn getur best aðstoð-
að nemendur sína. MæU með henni.
Skarphéðinn Guðmundsson