Morgunblaðið - 09.12.2000, Blaðsíða 35

MORGUNB LAÐIÐ
LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 2000 35
ERLENT
Ekki aðeins
við Rússland
að sakast
Vladímír Pútín Rússlandsforseti
og Borís Jeltsín.
eftir Brigitte Granville
© Project Syndicate
ÞESSA dagana telja margir að
Rússlandi eigi ekki skilið að njóta
hjálpar Vesturlanda vegna ringul-
reiðarinnar, spillingarinnar og
óstjórnarinnar í tíð Jeltsíns en líka
vegna meintrar valdníðslu og mann-
réttindabrota í tíð Pútíns forseta. Þá
er enn fremur litið svo á, að Rússland
þurfi ekki lengur aðstoð vegna þess
að hagvöxtur og opinber fjármál þar
hafi færst í mun betra horf, þökk sé
hækkandi olíuverði og 6,5% ársvexti
vergrar þjóðarframleiðslu. Reyndar
nemur efnahagsafgangur 2% og nú-
verandi inneign 17% af þjóðarfram-
leiðslu. Þrátt fyrir að vera að
drukkna í skuldum - sem nema nú
sem svarar 75% af þjóðarframleiðslu
- virðist sem Rússlandi geti staðið í
skilum.
En Rússar fara nú fram á það við
hinn svonefnda „Parísarklúbb" (sem
í eru vestrænar ríkisstjórnir) að
meira verði fellt niður af þeim 40
milljarða dollara skuldum við þessar
stjórnir sem erfðust frá tímum
Sovétrfkjanna. I [þessari] viku held-
ur Mikhaíl Kasjanov forsætisráð-
herra til Berlínar til þess að leita
stuðnings við bráðabirgðasamkomu-
lag sem nú er verið að vinna að.
Rússar hafa mikið fyrir sér í því að
aflétta beri skuldum. Vestrænar rík-
isstjórnir - fyrst og fremst Þýska-
lands sem á næstum helminginn af
skuld Rússa við Parísarklúbbinn -
hafa jafnvel enn frekar ástæðu til að
leita til skattgreiðenda og fara fram á
að hluti þessara skulda verði afskrif-
í stað þess að ein-
blína af skammsýni á
núverandi getu Rússa
til að standa í skilum
gætu Vesturlönd ein-
beitt sér að því að
stuðla að jákvæðu
umhverfi fyrir um-
bótaaðgerðir Pútíns.
aður. Um er að ræða lán frá vestræn-
um ríkisstjómum til Sovétríkjanna.
Sovéskur áætlunarbúskapur gat
ekki tryggt örugga vexti á þessum
lánum - fremur en nokkrum fjárfest-
ingum sem var helsta ástæðan fyrir
falli Sovétríkjanna. Lán frá Parísar-
klúbbnum voru veitt af opinberum
útflutningslánastofnunum sem
ábyrgjast kaup erlendra aðila á fjár-
festingavörum og öðrum vörum frá
löndunum. Eins og OECD hefur
margoft bent á er þetta fremur opin-
ber niðurgreiðsla til innlendra iðn-
fyrirtækja en viðskiptalandsins.
Aflétting skulda er nú rædd sam-
hliða vaxandi deilum, í vestrænum
höfuðborgum, um það hver hafi
„glatað Rússlandi". Hvem tel ég
bera ábyrgðina? Vestrænar ríkis-
stjórnir í hlutverki Parísai'klúbbsins
haustið 1991 hljóta að deila sökinni.
Þegar Sovétríkin hmndu, og hin
nýja, sjálfstæða ríkisstjórn Jeltsíns
gerði tilraun tii byltingarkenndra
umbóta, sendu G7-n'kin helling af að-
stoðarfjármálaráðherrum til Moskvu
til þess að krefjast þess staðið yrði
við skuldbindingar frá Sovéttíman-
um. Til þess að sýna að í hinu nýja
Rússlandi væri háttvísi í heiðri höfð
neitaði Jeltsín að hafna erlendum
skuldbindingum landsins, líkt og
Bolsévikarnir höfðu gert 1917.
Þótt það hefði verið rangt af Rúss-
um að hafna einhliða öllum skuld-
bindingum 1991-92, kröfðust bylting-
arkenndar aðstæður í Rússlandi
forsjállar skuldauppgjafar af hálfu
Vesturlanda. Pólverjum var einmitt
veitt slíkt 1991. Rússum var ekki
sýnd nein slík góðvild og er árið var á
enda rannið var Rússland að þrotum
komið í pólitísku og efnahagslegu til-
liti.
Því var þá, líkt og nú, haldið fram,
að skuldauppgjöf væri skilyrt því, að
Rússar hrintu í framkvæmd áætlun-
um (samþykktum af IMF) um efna-
hagsumbætur er miðuðu að því að
þeir yrðu aftur lánshæfir. Rússlands-
stjórn, undir forsæti Jegors Gaidars,
hrinti slíkri áætlun í framkvæmd í
janúar 1992. En þegar IMF hafði náð
að leggja blessun sína yfir eitthvað
hafði Gaidar hrakist frá völdum
vegna sterkra, pólitískra viðbragða.
Það var ekki fyrr en 1996 sem um-
fang skuldabyrðarinnar, sem Rússar
höfðu erft frá Sovéttímanum, var
staðfest með því að gerðir vora
samningar um endurskipulagningu á
greiðslum til París-
ar- og Lundúna-
klúbba ríkisstjórna
og annarra skuldu-
nauta. En hrun
vergrar þjóðar-
framleiðslu Rússa í
dolluram talið (úr
um það bil 430 millj-
örðum í innan við
130 mOljarða) vegna
gengisfellingar
rúblunnar 1998 olli
því að Rússar gátu
ekki einu sinni stað-
ið við þessar minnk-
uðu greiðslur. Á síð-
asta ári nam
fjármagnskostnað-
ur hátt í 80% af
áætluðum skatta-
tekjum.
Líkt og verðfallið á olíu í kjölfar
Asíukreppunnar 1997 jók á vanskil
Rússa og gengisfellinguna 1998
bætti snarhækkandi olíuverð láns-
hæfi þeirra á þessu ári. En það er
einungis tímaspursmál hvenær verð
lækkar aftur (reyndar hefur það þeg-
ar gerst hvað varðar margar vörar
aðrar en ohuvörur).
I stað þess að einblína af
skammsýni á núverandi getu Rússa
til að standa í skilum gætu Vestur-
lönd einbeitt sér að því að stuðla að
jákvæðu umhverfi fyrir umbótaað-
gerðir Pútíns. Verða opinberir
skuldunautai’ Rússa víðsýnni nú en
1991-92?
Ekki leikur nokkur vafi á að Pútín
er fyllsta alvara með umbætur. Hann
hefur mun meira pólitískt bolmagn
en Jeltsín nokkurn tíma hafði. Pútín
hefur nýtt sér meðbyr sinn, vinsæld-
ir og starfhæfan meirihluta í Dúm-
unni (þinginu) til að knýja í gegn
byltingarkenndar skattaumbætur og
áframhaldandi aðhald í ríkisfjármál-
um í fjárlögum næsta árs. Nýfundinn
stöðugleiki og sjálfstraust era undir-
stöður líflegra fjárfestinga og (sem
er í raun eitt og hið sama) minni fjár-
magnsflótta.
Enn er um langan fjallveg að fara.
Aga og endurskipulagningu verður
að koma á í hinni svonefndu náttúra-
leg^J einokun, lestakerfinu, raf-
magnsveitum og, um fram allt,
Gazprom - stærsta fyrirtæki lands-
ins, þar sem fjölmargt bendir til að
stjómendur hafí gerst sekir um
þjófnað. Virk stjórnun fyrirtækja
verður að vera lögboðin og þeim lög-
um þarf að fylgja eftir. Spillingu þarf
að mæta með því að stemma stigu við
pappírsflóði og endurmati á réttar-
kerfinu. Landeignamarkað þarf í
raun að byggja frá granni. Það sama
á við um bankakerfið sem í dag er lít-
ið annað en óskilvirk, ríkisrekin ein-
okun.
Skuldunautar Rússa í Parísar-
klúbbnum hafa með réttu farið fram
á nýjar ráðstafanir af hálfu IMF til
að halda Pútín við efnið og skapa
þann aga sem fylgir framkvæmda-
eftirliti. Það er líka við hæfi að skuld-
unautamir í Parísarklúbbnum fái
raunveralegar endurgreiðslur. En
þeir geta ekki vænst fullrar endur-
gi’eiðslu og á réttum tíma, líkt og
Rússar gera við sínar „eigin“ - þ.e.
eftir Sovét - skuldir. Lundúna-
klúbburinn (bankar og fjárfestar
sem eiga 32 milljarða dollara af
Sovéttímaskuldum) afskrifaði 36,5%
þessara skulda fyrr á þessu ári og
gerði nýja greiðsluáætlun yfir það
sem eftir er næstu 30 árin. Þjóðverj-
ar hafa sett sig upp á móti því að af-
létta nokkram skuldum en það er
hægt að veita umtalsverða aðstoð
með alhliða langtímaendurskipu-
lagningu greiðsluáætlunai’.
Sanngjarnir samningar era samn-
ingar sem ekki hefta möguleika
Rússa á áframhaldandi efnahags-
bata. Því verði ekki hagvöxtur áfram
er htil von til þess að hægt verði að
hrinda í framkvæmd langtímaum-
bótum sem nauðsynlegar era til að
Rússar geti sloppið úr klóm Sovét-
kerfisins svo að almenningur fái
tækifæri til að lifa eðlilegu, mann-
sæmandi lífi.
Brígitte (ii'itu villt' cr yíinn:it)ur itl-
þjóðaefnahagsmáladeildar Konung-
legu alþjdðamálastofnunarínnar
. (RIIA) í London og var efnahagsráð-
gjafí rússnesku ríkisstjórn;irinn;tr
1994-97 ogrússneska fjárntálaráðu-
neytisins 1992- 94. Þau viðhorf sem
fnim koma iþessarí grein eru höf-
undaríns og ekki endilega viðhorf
RIIA.
Allt á hVOlfi... T'v •
r\lS3-
rýmingarsala
* Hreysti opnar nýja og breytta verslun árið 2001
Verslunin hættir sölu á fatnaði
Gríðarlegur afsláttur af t.d.: úlpum, buxum,
snjóbrettafatnaði, göngufatnaði, bomsum, húfum,
vettlingum, sokkum, bakpokum, ferðapokum,
fleecefatnaði, treflum, tæknilegum ratnaði,
skyrtum, stuttermabolum, peysum, íþróttaskóm,
sandölum, stuttbuxum, rennilásabuxum,
anorökkum, próteinum, orkudrykkjum,
vítamínum, rarörvunartækjum o.m.m.m.íl
Allt á að seljast!
Nýtt
kortatímabil
Opið í da
kL n.oo-18
Lg i
.00 -1'
HREYSTI
ÆFINGAR - UTIVIST - BOMULL
Skeifunni 19 - S. 5681717-
Russell Athletic - Columbia - Convert - Jansport - Gilda Man< - Avia - Tyr - Schwinn - Slendertone - Polar - Weider - Metaform - ABB - EAS - Muscletech - Twinlab - Designer - Labrada - Natures Best - Leppin - MLO