Skírnir - 01.01.1908, Page 77

Ritdómar.
RÍKISRÉTTINDi ÍSLANDS. Skjöl og skrif. Safnað hafa og samið JÓN
ÞORKELSSON og EINAR ARNÓRSSON.
Hvaö sem á milli kanu að bera iini rit það, er hór getur, þá
munu allir verða á eitt sattir um nauðsyn þess. Þeir tímar fara
nú í hönd, er gera skal upp á milli Islands og Danmerkur og
stofna til n/rrar sáttmálsgerðar um afstöðu íslendinga til alríkis-
stjórnarinnar dönsku. Þegar um slíka viðburði eða stórtíðindi er
að ræða, þykir jafnan vel hlyða að skygnast aftur í tímann og leita
vandlega í fórum sínum að öllum þeim gögnum, er skýra rnegi
málið til hlítar, og er sízt vanþörf á slíkri athugun, er um er að
ræða fornt ágreiningsmál. Svo hefir enskur sagnameistari alkunnur,
J. R. Seeley, kent, að sagan væri skóli stjórnmálaspekinganna,
og er það róttmæli. Sá er fjalla slcal um núti'ma- og framtíðarmál
þjóðarinnar verður aðj athuga kostgæfilega fortíðarmál hennar, og
er þá sízt hætt við að úr sveigi réttu horfi.
Frá því er stjórnmálabarátta hófst hér á landi um miðja 19. öld
og fram á þenna dag, hafa íslendingar jafnan skírskotað til
fornra landsróttinda sinna og heitið hver á annati að
vikja eigi frá þeim á nokkurn hátt. Hyggjum vór þó sanni næst,
að öllum þorra manna hafi verið lítt kunnugt um þessi landsrétt-
indi, á hverjum skjölum og skilríkjum þau bygðust, eða hversu
þeim hafi reitt at’ í ólgusjó erlendrar ágengni á umliðnum öldum,
og er slíkt eigi tiltökumál, því skjölin hafa komið fram smám
saman og aldrei í hendur almenningi. Hór er í fyrsta skifti öllum
gögnum og skilríkjum þessa máls saftiað saman í eina heild, og
bókin er svo ód/r, að engum manni ætti að vera um megn að
eignast h&na. Teljum vér því höfunda og útgefanda hafa unnið
þjóð vorri eitt hið þarfasta verk með riti þessu.
Höfundarnir halda sór aðallega við tímabilið 1262—1662, »af
þeirri ástæðu«, segja þeir í formálanum, »að allar þær breytingar,