Skírnir - 01.12.1908, Page 58

346
Islenzk heimspeki.
hefði komið upp með heimspeki sína, þó með sömu gáf-
um hefðu fæðst, ef á steinöld hefðu uppi verið, eða jafn-
vel á járnöld á Islandi á dögum Njáls (eða þó á vorum
•dögum hefði verið, eins og síðar skal drepið á). Einnig
í andans heimi rísa hæstu tindarnir upp af því hálendi,
sem tímarnir hafa skapað, og góðar nýjar hugsanir eru
ávalt áframhald — þó að stökk kunni að vera á milli —
af því sem vel hefir verið hugsað áður, hversu frumlegar
sem þær eru. Ofrumlegt er einmitt það, sem ekki er
áframhald.
En ekki þykir mér ólíklegt um Schopenhauer eða
Spencer, hefðu þeir verið samlandar og samtíðarmenn
Egils, eða Njáls eða Ara, að einhvern spaklegan málshátt
mundi þangað að rekja, eitthvert djúpúðugt orð hefðu
slíkir mótað, af þeim er oss virðast svo einkennilega
viturleg.
Og svo hefðu þessir menn sjálfsagt verið skáld, hefðu
þeir fæðst íslendingar; eða réttara sagt ort. Þrí að hvergi
eru víst jafn margir að tiltölu, sem yrkja þótt ekki séu
skáld, en á Islandi. Enda er við því að búast. Þetta mál
hefir verið rímað, og oft af mikilli snild, í meira en 1000
ár, eins og kunnugt er, og sönglandinn er orðinn svo
magnaður, að það er varla furða þó að einnig þeir, sem
ófimir eru á bragarfótum, reyni til að stiga eftir hljóð-
fallinu. Svo er t. a. m. um Bjarna Thórarensen, sem víst
einna mestur spekingur hefir verið af skáldum vorum og
í sínu mergjaða líkingamáli minnir stundum á Schopen-
hauer. Mér er til efs að Bjarni hefði fengist við að ríma,
hefði hann ekki verið Islendingur. Njóla Björns Gunn-
laugssonar ber líka vott um hvernig íslenzkur heim-
spekingur hugsar undir kvæðalögum; og svo er enn-
fremur að nokkru leyti um þann heimspeking, sem
síðar ræðir um nánar í grein þessari, Brynjúlf frá Minna-
núpi.