Skírnir - 01.12.1911, Blaðsíða 5

Um lífshætti álsins.
309
álsins helzt varir í tjörnum, flóðum og síkjum, var vist
einkum sú, að hann kviknaði í leðju eða rotnandi efn-
um. En við sjóinn, meðal fiskimanna, er stunduðu ála-
veiðai' í lónum, árósum eða meðfram ströndum, í fjörðum
og sundum (eins og gert er víða við Eystrasalt, í Dan-
mörku og á Norðurítalíu), var sú skoðun víst algengust,
að hann gyti á grunni í fjörðum og með ströndum fram,
einkum þar sem marhálmur og annar þéttur gróður, eða
jafnvel rotnandi þari er í botni. Þessi skoðun hafði eðli-
lega myndast af því, að menn sjá oft urmul af smáum
álaseiðum á svona stöðum (sjá síðar) og sú skoðun er
víst langt frá því dauð enn.
Skoðanir vísindamanna á þessu máli tóku ekki mikið
fram skoðunum alþýðu, sem ekki var von, því að þær
voru ekki bygðar á neinum verulegum rannsóknum. Jafn-
vel hinir miklu náttúrufræðingar fornaldarinnar, þeir Ari-
stóteles og Plinius reyndu að gera sér grein fyrir þessu,
en komust ekki lengra en alþýðan, því þeir hugðu álinn
vera kviknaðan úr möðkum eða slepju. Við þetta sat
eðlilega meðan visindamennirnir létu sér nægja að
sækja allan fróðleik um náttúruna í rit þessara ágætu
fornaldar vísindamanna, o: þangað til langt fram á 18.
öld, þegar náttúruvísindin (tilraunavísindin) tóku að lifna
við fyrir alvöru.
Rannsóknir síðustu alda. Fyrsta merkisuppgötvunin
er gerð var viðvíkjandi æxlun álsins var sú, að ítalskur
náttúrufræðingur, Mondini að nafni, fann, við rannsókn
á innyflum álsins 1777, að í honum voru hrogn (egg) eins
og i öðrum fiskum, og þrem árum síðar gerði merkur
danskur náttúrufræðingur, 0. Fr. Múller1), hina sömu
uppgötvun, án þess að vita um uppgötvun hins. Með
þessu var hnekt hiimi gömlu kviknunarkenningu; því
þegar eggin voru þekt, var engin ástæða til að ætla ann-
’) Flestar merkis-uppgötvanir viðvikjandi lífsháttum álsins hafa
danskir og ítalskir náttúrufræðingar gert, eins og sjá má á því,
sem sagt verður hér á eftir. Það er eðlilegt, því að i Danmörku og
á Italiu eru mestar álaveiðar hér í álfu.