Gefn - 01.01.1871, Blaðsíða 4

4
og óbeit á öllu góðu: við allt þetta verður hinn betri
hluti mannfélagsins að berjast, og sú barátta er nýlega
byrjuð en ekld á enda. í enum menntuðu löndum fer
þetta óðum vaxandi, og það er þessi eymd, sem nú hefir
riðið Frökkum að fullu, og sama mun verða víðar, nema
því að eins að það rísi upp meiri hugsjónaröld, það er:
praktiskari öld, en nú er; því menn hafa nú einmitt hausa-
víxl á hlutunum: menn hugsa að ekkert dugi nema það sé
»materíelt«, menn eru eins og hræddir við lærdóm og listir
— menn þykjast raunar virða þetta, en álíta það í raun-
inni fyrir tómt leikspil, og ekkert annað notandi en iðnaðar-
skóla og þess konar; í þessa stefnu fer öll upplýsíng. Hverr
veit nema menn verði einhverntíma fegnir að fá þau lög,
sem menn nú mundu kalla þrældóm?
Vér skulum enn koma með annað dæmi. Frelsi rikj-
anna leyfir, að sér hverr megi gefa út blað, sem efni hefir
á því; það er aldrei farið út í það hvort haun sé andlega
fær um það eða ekki, heldur má hann vera svo ómennt-
aður og andlega skakkur og skældur sem hann vill; en
einmitt af þessu kemur margs lconar vandi: ekki einúngis
getur hverr blaðamaður spillt velferð hvers þess er liann
vill, eins og opt hefir orðið, og ekki einúngis útbreiðast
smelckleysur og glæpaslaður, hleypidómar og allt illt af ill-
um blöðum, af því ritstjórarnir eru ýmist óvandaðir menn,
og ýmist alveg ófærir til þess að stýra sannri menntun og
upplýsíngu inn í anda þjóðanna: heldur verða og stjórnirnar
sjálfar að liggja í sífeldu stríði við ýmsa krapta í þjóð-
unum, einmitt vegna þessara blaða.
j>egar þetta frelsistal byrjaði fyrst — hvernig vorum
vér þá? vorum vér líkamlega þrælkaðir og þjáðir? vorum
vér í hlekkjum og böndum ? Nei, vér vorum lausir og lið-
ugir, vér vorum alltaf miklu frjálsari en fólk annarstaðar.
En vér létum byrla oss inn að vér værurn í þrældómi — ja
það var raunar satt, vér vorum í andlegum þrældómi, en
þann þrældóm höfðum vér lagt á oss sjálfir, og hann var