Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Page 22

24
queþa a hvar þeir scolo at fiNaz at þeir vm luki hellzt domi sinom.
Þeir eigo þangat at ganga oc luca þar domi sinom ef þeir mego«.
Samkv. 43. k. þingskþ.1) skal fimtardómur »þa raðÍN er fiorð-
vngs domar ero nefndir. oc scolo allir seN fara vt til socnar. nema
lög retto menn verþi a aNat sattir. En v.tar dom scal setia i lög-
rétto«. Að líkindum hefir fimtardómur því venjulega farið út til
sóknar um leið og fjórðungsdómarnir og setið samstundis. Þó mátti
degi síðar eða tveim lýsa sökum til fimtardóms en til fjórðungsdóma:
»er rett (at lysa) aNan dag vico oc ín þriðia ef þeir ero rumhelgir«2)
Á þinginu 1012 sést af Njáls sögu, 144. k. að fimtardómur er úti
til sóknar samtímis fjórðungsdómunum og að þeim málum, sem þar
er um að ræða og ekki máttu lúkast í fjórðungsdómi, var þegar í
stað stefnt til fimtardóms, sem þau og áttu í að koma að lögum.
Samkvæmt því ákvæði er hér var tilgreint að framan (bls. 13),
í 29. kap. þskþ.8), var hver sá sem sök hafði að sækja sekur þrem
mörkum, ef hann kom eigi út um leið og dómarnir; »enn menn
scolo sacir hafa framfört allar aðr sól se undir þær er til ero búnar
aðr domar fare vt til sócnar. eN ef eigi ero fram sagðar. þa er þat
vörn. eN frumgögn scolo borin aðr sol komi a þingvöll. ín næsta
dag eptir þav er þeim söcom eigo at fylgia«4). Svo sem áður (bls. 4)
var sagt, gengur sól undir á Þingvelli tiltölulega snemma á sumrin,
kl. 81/2 um þetta leyti, mánudaginn í 11. viku sumars, vegna þess
að Almannagjárhamarinn er svo hár og svo nærri. Þegar er dómur
var færður út var byrjað á því að varpa hlutkesti um það, hverir
fyrst skyldu segja fram sakir sínar; kæmu sumir eigi til hlutfalls-
ins, skyldu þeir segja síðast, en þær sakir, er lýst hafði verið og
eigi hafði orðið dæmt um sumarið áður, skyldi allar fyrst fram
segja, og þar næst þær er gerðust samsumars á þingi. Um alt þetta
sjá 29. k. þskþ.5 * *). Ætla má að 6 stundir (frá kl. 2—8) hafi verið
nægilega langur tími til dómaútfærslu, hlutfalls og framsagna allra.
Eins og þegar dómarnir sátu úti nóttina milli föstudags og laugar-
dags, alt til sólaruppkomu, eins skyldu þeir nú er þeir voru úti til
sókna sitja. um nóttina, og eins og sagt er í fyrgreindu ákvæði
skyldu öll frumgögn borin áður sól kæmi á Þingvöll, þ. e. fyrir
sólaruppkomu á þriðjudagsmorguninn (eða næsta dag eftir að dómarnir
höfðu verið færðir út). Samkvæm þessu ákvæði eru og mörg ákvæði
um kviðburð í 35. k. þskþ., t. d: »Ef bvar hallda frum quið til
‘) Kb. I., 77. bls.
!) L. c., 78. bls.
8) Kb. I., 53. bls.
*) Þingskþ. 35. kap., Kb. I., 66. bls.
8) Kb. I., 53.-54. bl».