Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.04.1881, Page 94

og Danmerkur, og má vel vera, að þær hreifingar hafi
fyrst vakið Ólaf Ólafsson og Jón Eiríksson til þess,
að koma á fót hinu íslenzka lærdómslista-félagi. það
var alþýðumentunarfélag stofnað af íslenzkum stúdent-
um við háskólann í Höfn 30. dag ágústmánaðar 1779,
og var Jón Eiríksson formaður þess þar til hann and-
aðist 29. marz 1787. Frá þeim tíma hafði Thodal
stiptamtmaður forræði þess, þar til það dó út 1795.
J»að gaf út 15 bindi ágætra rita, svo að ekkert tíma-
rit síðar hefir jafnazt við þau. Stefna félagsins var
að fræða um „bústjórn, konstir og hannirðir“, og fleira
pað, er ábótavant er hjá oss, og enn fremur hin almennu
vísindi, svo sem „hina náttúrlegu guðfrœði, heimspeki,
hvar að lýtur siðfrœði og fieiri mentir, náttúruspeki,
malhematica, sem almenningi er mest nytsemi að bera
skyn á, og snjöll visindi, bœði prúðlig rit og orðalög,
bæði í skáldmælum og lausri ræðulu. f>að lofaðimiklu
og efndi líka mikið, því að það prentaði búnaðarrit
hinna ágætustu búmanna vorra, þýðingar útlendra vís-
indarita þeirra, er þá voru bezt, og þýðingar útlendra
skáldrita (eptir Ewald, Tullin o. fl.), og margt fleira
það er ágætt var. En, eins og kunnugt er, dó félag
þetta út árið 1795, og varð aldrei fullprentað síðasta
bindið. pá myndaðist af rústum þess annað félag, sem
gekk í líka stefnu; það var „hið konunglega íslenzka
landsuppfræðingarfllagu, líka kallað „vísindastiptun“.
|>að var stofnað 19. júlí 1794, og voru hinir helztu
höfundar þess Hannes biskup Finnsson, Olafur Stephen-
sen, Stefán amtmaður Thórarensen, Magnús Stephensen
indi; átti það að miða til þess að breiða út mentun og þekk-
ing manna á meðal, og gjöra mönnum kunnugt um hið helzta
í vísindunum. Helztir af encyclopædistunum voru Diderot
(1713—1784) og d’Alembert (1717—1783).
1) Hins ísl. lærdómslistafélags Skrá. Kh. 1780, I. kap.
§ 3.-4.