Eimreiðin - 01.01.1908, Blaðsíða 16

i6
til séu börn, sem ekki eru fingurhæð á lengd, er brölta um á gólfinu
í helvíti«, segir gamall guðfræðingur.
Miðalda-guðinn var þó eigi að eins látinn dæma fjölda þeirra, er
hann hafði skapað, til eilífra kvala. Hann lofaði líka að auka sælu
hinna fáu, sem hólpnir urðu, með þvi, að lofa þeim að vera sjónar-
vottar að kvölum hinna fordæmdu frá paradísarsælunni. Kirkjufaðir-
inn Tertúllían, sem þó var guðhræddur og mannúðlegur maður, lýsir
þessari gleði út í æsar. Skyldi það vera tálsigi fyrir rétttrúaða menn,
svo þeir því fremur höfnuðu sjónleikum höfðingjanna: »Hve undra
mikilfengleg verður ekki sjón þessi!« segir hann, »hve hissa verð ég
ekki? Ég fæ ekki varist að veltast um af hlátri: Hve mun ég ekki
klappa lof í lófa! Hvílik sigursjón, að sjá svo marga nafnfræga kon-
unga, sem ætlað er að séu á himnum, stynja ásamt Júppíter, guði
þeirra, í yztu myrkrum helvítis«. Þá er kirkjufaðirinn hefir haldið
þannig áfram stundarkorn, segir hann: »Jafnvel í trúnni geta rétttrú-
aðir notið þessarar gleðisjónar, því ímyndunarafl þeirra getur gert hana
nálæga.«
Nærri má geta, að fyrst annar eins maður og Tertúllían gat
skrifað þannig, þá muni trúvillingadómari nokkur hafa þózt hafa heim-
ild til að kalla guð »fyrsta trúvillingadómarann«. En skiljanlegt verð-
ur það þá líka, að þrá miðaldanna eftir línkind, er athvarf væri í
þessum skelfingum, bjó sér til nýjan guðdóm, Maríu mey, er rnenn-
irnir mættu treysta og elska í stað guðs. því kærleika, án þrældóms-
ótta, er fylla má hug og hjarta, gátu miðaldamennirnir aldrei látið guð
sinn blása mönnum í brjóst. Og þó var þetta Krists fyrsta og stóra
boð. En hitt er þessu líkt: «Þú átt að elska náunga þinn sem sjálf-
an þig.«
Pað sem heiðingjunum þótti rnestri furðu gegna, var það, hve
kristnir menn elskuðu hver annan. »Sjá, hversu þeir elskast«, sögðu
þeir. En þetta stóð ekki lengur en til 4. aldarinnar. Éá sögðu heið-
ingjarnir: »Ekkert villudýr er æðisgengnara en kristnir menn með
mismunandi trúarskoðunum.«
Frá þeim tíma (o: frá 4. öld e. Kr.) er sú kenning varð ríkjandi
í kirkjunni, að frelsi væri hvergi að fá nema í skauti hennar, gætu
menn ætlað, að fyrsta boðorðið helði hljóðað: xÞú átt að hata óvin
þinn«. Og óvinir voru allir, jafnvel hinir nákomnustu, sem ekki trúðu
því nákvæmlega, sem kirkjan kendi, og eigi voru henni sammála. Svo
fullkomlega umhverfði trúarofsinn kærleiksboðorðinu. Og nú hófust
hinar grimmilegustu ofsóknir.
Á fyrstu öldunum var það alment álitið svo — og Tertúllían
leggur mikla áherzlu á það —, að hvernig sem á standi megi kristinn
maður alls ekki vega mann, hvorki með því að vera orsök í dauða-
hegningu hans, eða gerast dómari hans, ganga í herþjónustu eða vera
böðull. En er kristindómurinn komst til valda í heiminum, fengu leik-
menn ekki gætt þessarar reglu. En klerkur varð að sæta hegningu
kirkjunnar, ef hann, um leið og hann dró glæpamann fyrir dóm, sótti
ekki um, að hinum seka yrði ekki hegnt á lífi eða limum. Áheyri-
legt er þetta. En eftir því sem umburðarleysið magnaðist, og blóð-
ugar ofsóknir hófust, varð þessi ákvörðun ekki annað en viðbjóðsleg