Eimreiðin - 01.01.1908, Blaðsíða 18

i8
manna, karlar, konur og börn, dæmt á höggstokkinn í 3 línum« ; bætir
Motley við.
Þetta þarf engrar skýringar við. Að drepa menn var. orðið að
guðsdýrkun.
Ofsóknunum var ekki lokið, þó menn hyrfu frá kaþólskunni.
Enska stjórnin hélt áfram ofsóknum, einkum á Skotlandi, með fádæma
grimd. Allir voru ofsóttir, sem ekki aðhyltust biskupakirkjuna, eða þá
trúarjátning, sem var drotnandi í landinu. Ofstækishugsjónin hvarf þó
með kenningum mótmælenda, og ofsóknunum linti smátt og smátt.
En seiglífur var hann þessi ofsóknarandi. í frásögur er það fært, að
6 hefðarkonur hefðu verið gerðar útlægar úr Svíþjóð um 1850, af því
þær höfðu tekið kaþólska trú.
Auk ofsóknanna var trúarbragða-ófriðurinn bein afleiðing af trúar-
kröfum höfðingjanna. Saga hans og sú ægilega grimd, er honum var
samfara, er svo alkunn, að ekki þarf nema að eins að minnast hans.
Auk þessarar algerðu afneitunar kærleiksboðsins verð ég að minn-
ast hjátrúarinnar, af því það feikna vald, sem hún hafði yfir að ráða,
stafaði af því, að engin vísindaleg rannsókn komst þar að, og leiddi
því til óskaplegrar grimdar og miskunnarlauss ranglætis, sem saurgaði
sannleiksástina og bróðurkærleikann. Það er galdratrúin.
1 meir en 1500 ár var það óraskanleg trú manna, að það væri
ótvíræðlega kent í biblíunni, að hægt væri að tryggja sér aðstoð djöf-
ulsins til at fremja yfirnáttúrleg verk — að þeir, sem það gerðu, væru
guðs óvinir, og syndsamlegt væri að sýna þeim nokkura miskunn.
Kirkjan kærði þá ólánsmenn, sem grunsemd féll á — helzt gamlar
kerlingar — með öllum sínum myndugleik. Hörðustu hegningar-
dómar voru lögákveðnir. Skarpskygnir og glöggskygnir dómendur
rannsökuðu vitnisburðina með fylstu sannfæringu. Ekki nægði dauða-
hegning — oftast að brennast á báli —, henni fylgdi að bálkestinum
pyndingar, háð og hatur og fyrirlitning. Samkend með svo miklum
guðs óvinum var stórsynd.
Þessi hjátrú varð sú uppspretta, er tilfinningarlaus grimd, útsmogin
vonzka, hatur og hefndarþorsti streymdi frá. Ekki þurfti annað en
kæra menn fyrir fjölkyngi.
Fá dæmi nægja til að sanna, hve hátt forherðingin og ruddaskap -
urinn gat komist:
I einum bæ á Þýzkalandi er sagt að 7,000 menn hafi verið
brendir. Biskupinn í Bamberg lét brenna 600, og í Toulouse, þar
sem rannsóknarrétturinn átti heima, voru 400 menn liflátnir í einu.
Og þetta var mesta skemtun fyrir fólkið! Þessu hélt áfram þang-
að til vísindin gátu eytt hjátrúnni. En lífseig var hún líka. Síð-
asta aftaka, sem dæmd var fyrir galdur, var á Svisslandi árið 1782.
Og galdralög voru síðast úr lögum numin á Irlandi árið 1821.
Að þessi feiknamikla og víðtæka hjátrú, og það miskunnarleysi
og tilfinningarleysi, er henni var samfara, átti rót sína að rekja til fá-
fræði um skipulag og krafta náttúrunnar, og ekki að eins lúalegs skiln-
ingsleysis alþýðunnar, fáum vér séð af því, að meðal hinna föstu og
miskunnarlausu talsmanna hjátrúarinnar voru nokkrir hinir mest fram-
Úrskarandi vitsmunamenn mannkynssögunnar. Annar eins maður og