Eimreiðin - 01.01.1911, Page 30

3°
Sími (taug, strengur) var úrelt orð. Nú er það risiö upp í
nýrri merkingu.
Jafnrétt er hitt, að fá lifandi orðum nýjar merkingar, skyldar
fyrri merkingu þeirra.
Orðinu æð hefir fyrir skömmu hlotnast ný merking í sam-
settu orðunum vatnsæð og gasæð.
VII. NÝ ORÐ.
þeirra verður miklu sjaldnar þörf, en flestir ætla, ef vandlega
er leitað í öllum forðabúrum Islenzkunnar, orbabókum og alþýðu-
máli. Pá koma iðulega upp úr leitinni þau heiti, sem rithöfundinn
vantar, ýmist lifandi eða dauð, eða verða fyrir honum orð líkrar
merkingar, sem auka má við nýrri merkingu; og loks má oft
leysa þrautina með nýju samsettu orði, svo látlausu og auðskildu
að öllum líki; þar til dæmis eru orðin vermireitur (Mistbœnk
á dönsku), smásjá (.Mikroskoþ) og hjólamaður (Cyklist, sbr.
skautamaður, skíðamaður).
Ef það ber við, að þörf er á spánnýjum orðum, þá má taka
einhvern íslenzkan orðstofn og velja úr forskeytum og endingum;
er þá jafnan um margt að velja og vandinn ekki lítill. Stundum
verður ekki hjá því komist, að taka upp erlenda orðstofna.
Islenzk tunga er illa stödd. Henni er misþyrmt í ræðu
og riti.
Kríur eru friðaöar og spóar og önnur leiðinleg kvikindi, en
vesalt móðurmálið á engan griðastað; öllum er frjálst að særa
það og murka úr því lífið, og það er naumast ofsögum sagt um
marga rithöfundana, að þar »reynir hver eftir mætti að vinna
,sitt«.
Okkur vantar stuttar en vandaðar fræðibækur um allar al-
gengar fræðigreinar.
Okkur vantar íslenzk orðasöfn og orðabækur, smáar og
stórar.
Okkur vantar handhægar námsbækur um uppruna orða og
sköpulag, beygingar þeirra og skipun í setningar.
Eg býst við, að mér farist ekki um að tala; en það segi ég
satt, að aldrei á æfi minni hef ég skammast mín, ef ekki þá, er