Eimreiðin - 01.01.1911, Síða 67

67
inga, sem þér eigið, heldur þá eina, sem þér einhverntíma hafið
gefið burt. Hugsið þér yður nú um. Pér hafið máske einhvern-
tíma gefið einhverjum beiningamanni ölmusu, þér hafið máske
stundum hjálpað einhverjum fátæklingi? Fyrir hvern eyri, sem
þér hafið brúkað á þann hátt niðri á jörðunni, getið þér fengið
mat og drykk hérna á himnum.«
Auðkýfingurinn leit í gaupnir sér og hugsaði sig um. Af og
frá — aldrei á æfinni hefði hann hjálpað fátæklingi — aldrei
hefði hann gefið beiningamanni ölmusu,
Og sömu tveir veitingaþjónarnir ráku hann aftur út.
V. G.
Ritsj á.
JÓN TRAUSTI: HEIÐARBÝLIÐ III. Fylgsnih. Rvík 1910.
Vér höfum oft heyrt ýmsa Islendinga segja, að ekki væri von, að mikið
væri um ritun skáldsagna hjá oss, því líf vort væri svo frábreytt, að
skáldin yrðu í vandræðum með efni í íslenzkar sögur. En ekki virð-
ist þetta sannast á Jóni Trausta. Hann er sannarlega ekki í vand-
ræðum með að fá nóg íslenzk efni í sögur sínar. Hjá honum virðist
óþrjótandi uppspretta af efni, eins og hjá hveijum, sem er sannarlegt
sagnaskáld. Hann dregur upp hverja þjóðlífsmyndina úr sveitalífi voru
á fætur annarri, og allar eru þær jafníslenzkar, — rammíslenzkar. Og
hann er ekki einungis fundvís á efnin, hann er líka að verða fyrir-
taks málari. Og svo eru sögur hans altaf að verða þroskameiri og
lærdómsríkari, betur samanreknar, og meira í þær fléttað af þessum
mörgu, vandleystu gátum mannlífsins, sem menn þrásinnis flaska svo
hraparlega á að ráða, af því menn líta aðeins á yfirborðið, en grafa ekki
nógu djúpt eftir orsökunum. Eitt af slíkum dæmum er líf og afdrif Péturs
hreppsnefndaroddvita í sögunni »Fylgsnið«, sem er aðalpersónan í þeirri
sögu, og sú eina nýja, sem nokkuð kveður að. Hinar þekkjum við allar
úr fyrri þáttunum, en fáum hér ýmislegt nýtt um þær að vita. En
sjálfum sér samkvæmar eru þær jafnan, hvar sem þær birtast, og er
þó ekki vandalaust að gera þær svo í jafnlöngum sagnabálki, svo að
ekki skeiki. En þetta hefir Jóni Trausta tekist snildarlega.
Á yfirborðinu er aðalefnið í þessari sögu uppgötvun á sauðaþjófn-
aði, en í rauninni er kjarni hennar miklu veigameiri, úrlausn á ýms-
um mannlífsgátum, sem oflangt yrði frá að skýra, og vér þvi
verðum að vísa mönnum til í bókinni sjálfri. Hún er fyllilega þess
verð, að menn kynnist henni. Vér lásum hana í einni lotu og höfð-
5