Eimreiðin - 01.01.1911, Side 72

72
En þrátt fyrir þessa og fleiri galla er bókin góðra gjalda verð og
á skilið, að henni sé vel tekið. Bara að framhaldið takist ekki síður.
V G.
ADAM ÞORGRÍMSSON: Y OG Z Akureyri 1910.
Þetta er ofurlítið, handhægt kver, þar sem upp eru talin í stafrófs-
röð þau orð, er rita beri með y, ý, ey og z, og jafnframt bent á
ástæðuna til, að svo skuli rita. Er þar stundum óþarflega langt seilst
til skyldra orða í forntungum, sem almenningur ekkert þekkir til, jafn-
vel þar sem beinast lá við, að benda á skyldleik við dönsk orð eða í
öðrum Norðurlandamálum, sem menn hafa meiri nasasjón af. Stund-
um eru og leiðbeiningarnar um upprunann lítt sannfærandi, t. d.:
beygur (buga), feygja (fúi), heyja (hóf), heykjast (hokinn). Þó
að hér geti verið um nokkurn skyldleika að ræða, þá ber þess að
gæta, að ey er hljóðvarp af au, en hvorki af u, 11 né o, ó, og því lítil
sönnun í hinum tilfærðu orðum. Nafnið sKrýsuvík (Krossvík)« á víst
heldur ekkert skylt við »kross«, heldur mun »krýsu«- vera sama orð
og krýso- í grísku (af krysos = gull), og sennilega komið frá írum,
sem hefir þótt brennisteinninn þar hafa gullslit. Einstöku orð vantar
(t. d. reyfi, ullarreyfi, eygló o. s. frv.) og sum orð eru vafageplar.
Réttara mun þó flírast, flírulegur (sbr. no. »flira, flir« og e.
»flirt«) en »flýrast« og »flýrulegur« (sbr. leiðréttingar aftan við bók-
ina), og eins glirna (sbr. no. »glira« og »glir0ygd«) og sitra, enda
ritar Jón Þorkelsson svo í orðasafni sínu (en ekki glyrna og sytra).
Öllu líklegra virðist og seitill og seitla, en seytill og seytla, þótt
höf. geti hér vitnað í orðasafn J. f*. til stuðnings sinni stafsetning.
En hvað sem þessum smámunum líður, þá er það víst, að kver
þetta má kalla metfé fyrir alla þá, sem læra vilja rétta stafsetning, og
ættu því sem flestir að kaupa það og nota. V. G.
JÓN JÓNSSON: DAGRENNING. Fimm alþýðuerindi. Rvík 1910.
Þeir eru helgaðir »Ungmennafélögum íslands« þessir 5 fyrirlestrar,
enda vel til þess fallnir að vera einskonar leiðarhnoða fyrir ungar og
uppvaxandi sálir, þar sem þeir skýra frá æfi og lífsstarfi nokkurra
hinna mestu fyrirmyndarmanna í sögu vorri á 18. og 19. öldinni, og
þeim þjóðlífsöldum, er þeir hafa vakið á nútíðarhafi voru. Auk inn-
gangs og niðurlagsorða er efnið: I. Þjóðernisvakning — Eggert Ólafs-
son. II. Atvinnuframsókn — Skúli fógeti. III. Fræðslustefnan —
Magnús Stephensen. IV. Andleg vakning — Baldvin Einarsson —
Fjölnismenn. V. Sjálfstæðisvakning —- Jón Sigurðsson. — Hvað getur
verið ljúfara eða hollara að lesa en um þessa menn og starfsemi þeirra,
ef framsetningin er nokkurnveginn viðunandi? Og ekki er hætt við,
að hún sé stirð eða álappaleg hjá Jóni okkar sagnfræðingi. Honum
er svo einkarlagið að rita við alþýðuhæfi, lipurt og hæfilega fjörugt,
en þó með fullum alvörublæ og djúpri undiröldu þjóðlegra tilfinninga
og ættjarðarástar. Framsetningin er einmitt höfuðkosturinn á ritsmíð-
um hans, en ekki hitt, að hann leggist svo djúpt eða hafi rannsakað
umræðuefni sín út í æsar. Auðvitað verður slíkt heldur ekki heimtað
í slíkum fyrirlestrum sem þessum, þar sem stutt verður yfir sögu að