Eimreiðin - 01.09.1912, Page 19

175
Ástin er sprottin af tilfinning þess, að maðurinn sé ekki sjálf-
um sér nógur, að það þurfi að sameinast hinum þætti mannkyns-
ins; verði það ekki, þá er einhver söknuður, sem ekkert fær sef-
að til fulls. Lífið stígur í hverjum einstakling aðeins eitt stutt
spor; með hverjum einum er gerð einhver tilraun, sem mistekst,
af því að einstaklingurinn eldist og hrörnar og deyr. Pessvegna
er tilraunin gerð aftur og aftur, svo að betur verði stefnt að ein-
hverju takmarki. sem óefað er til. Einstaklingnum finst hann vera
heill heimur og að heill heimur farist með sér, heill heimur, sem
vill ekki farast. Maðurinn ferst og konan ferst, en maður og kona
farast ekki. Eða eins og heimspekingurinn Kant segir svo fagur-
lega: Erst Mann uncL Weib machen den Menschen aus. Menn
lifa í niðjum sínum, þó að þeir viti ekki af því, þó að þeir hafi
ekki vitað af því hingaðtil, og langt muni að bíða þangað til
menn vita af því. En ég held helzt, að einhverntíma muni þar
koma, að menn rakni við í niðjum sínum; á einhverri fjarlægri
framtíðaröld mun verða eins og menn vakni af svefni, einhverjir
fjarlægir niðjar muna alt, sem komið hefir fyrir forfeður þeirra;
ef til vill verður þetta smátt og smátt, en á endanum mun þó
fara svo, að það, sem var í hugum allra fyrirfarandi kynslóða,
verður í hug einnar. Pá hefði dauðinn aðeins verið nokkurskonar
sjónhverfing, þá væri það satt, að nokkurskonar upprisa holdsins
ætti sér stað. Petta er sagt eftir margra ára umhugsun um þessi
efni, og það var athugun í náttúruvísindum, sem fyrst kom þess-
um hugleiðingum á stað. Ef til vill sér einhver, að hér ræðir um
efni, er má byggja á nýja heimspeki, sem á endanum mundi
hafa hin mestu áhrif á alt mannlíf. En hér er efni í heilar bækur.
II.
Ég býst við að þeir, sem annars veita því nokkra eftirtekt,
sem ritað er í fyrri kaflanum, muni telja það þýðingarlausan heila-
spuna, flestir. En hitt skilst sjálfsagt fleirum nú orðið, að skilningur
á eðli ástarinnar muni eiga heima í heimspekinni; og þó var sú tíðin,
að jafnvel annar eins stórvitringur eins og Schopenhauer þóttist
þurfa að afsaka, að hann ritar um ást í heimspeki sinni og minn-
ist á brjóst og mjaðmir á kvenfólki. En annars er ekki enn þá
auðið að rita um þessi efni, svo vel sé; menn eru svo siðsamir,
eða réttara sagt ósiðlegir; þeim er ekki heilagt ýmislegt, sem
2'