Eimreiðin - 01.05.1914, Side 43

119
Hafa þá Móse-lögin tekið til láns hjá Hammúrabí lögunum ?
Sú er skoðun margra, því margt er líkt í báðum lögbókunum.
En nú má spyrja: Hefir Hammúrabí sjálfur samið lög sín
frá rótum, eða hefir hann farið eftir eldri lögum? Eað er margt,
sem mælir með því, að til hafi verið gamall semítiskur réttur
(lög), sem Hammúrabí hafi bygt lög sín á. Þessar gömlu réttar-
reglur hefir Abraham haft með sér. Þær hefir Móse þekt, þegar
hann reit lög sín. Móse hefir ekki beinlínis lánað hjá Hammúra-
bí. En Móse og Hammúrabí hafa hvor fyrir sig bygt á sama
gamla grundvellinum.
Opinberun guðs í Móse-lögum hefir eigi kastað burtu því,
sem áður var kent, en breytt því eftir skýrari trúar- og siðferðis-
kröfum. Sömuleiðis hefir Hammúrabí breytt því (sem áður var
kent) eftir menningarkröfum sínum.
Þegar Hammúrabí-lögin eru borin saman við Móse-lögin,
einkum 2. Mós. 21—23, þá sjá menn, að þau eru í líku sniði.
í báðum lögunum er komist þannig að orði: Ef einhver gerir
þetta eða hitt, þá skal fara með hann á þenna eða hinn veg.
En efni laganna er, eftir skilningi mínum, á þessa leið:
Hammúrabí hefir fleiri lagagreinir, er snerta veraldlegt félagslíf,
akuryrkju, verzlun, skipasmíði, hermenn og eignir þeirra. Þar
eru fastar reglur fyrir launum og leigu, jafnvel leigu eftir þreski-
uxa. Lögin gera ráð fyrir öflugri akuryrkju, leigujörðum og óð-
alsjörðum, vatnsskurðum og vatnsveitingum. Þriðji hluti laganna
snertir heimilislífið, hjónabandið, erfðir og ættleiðing (adoption).
í Móse-lögum er lítið um erfðir, ekkert um ættleiðing, og
ekkert um verzlun. Nú eru Gyðingar verzlunarþjóð, en Móse
gaf þeim engin verzlunarlög. Á dögum Salómons er nefnd
nokkur verzlun. En það er fyrst miklu seinna, að Gyðingar tóku
að reka verzlun af kappi.
Hammúrabí- og Móse-lögunum ber víða saman í því, er
snertir að verja líf, heiður, eignir og hjónaband. I þessum at-
riðum eru þau bæði lík og ólík.
Hammúrabí gerir sér mikinn mannamun. Aðeins frjáls-
bornir menn og konur hafa fullan lagarétt. Leysingjar hafa
minni rétt. Og þrælar eru alveg réttlausir. Þeir eru aðeins
eign. I 196. gr. stendur: Ef frjáls maður slær auga úr öðrum
frjálsum manni, þá skal hann sjálfur missa auga. En slái hann
auga úr leysingia, þá skal hann borga 60 sikla í bætur (sikill er