Eimreiðin - 01.09.1915, Síða 68

224
Ritsj á.
AFMÆLISRIT TIL DR. PHIL. KR. KÁLUNDS, bókavarðar
við Safn Árna Magnússonar, 19. ágúst 1914. Gefið út af »Hinu ís-
lenzka fræðafélagi í Khöfn«. Khöfn 1914.
Aldrei gleymi ég því, hve mjög mér blæddi það í augum á
Hafnarárum mínum, er ég kom upp í bókhlöðu háskólans, að sjá
útlenda vísindamenn grúfa sig þar yfir skinnbækur vorar og fom-
skjöl. Og mér kom þá altaf í hug, hvílíkur þjóðfögnuður væri að
því, að þessir sömu menn sætu bognir yfir sömu handritum heima,
heima á ættjörðu höfunda þeirra, sem bar og gæfu til að geyma
mörg þeirra ósködduð eða lítt sködduð um langan aldur, mun lengur
en Danir hafa enn geymt þau. Og mér varð það á, að velta því
fyrir mér, hvort þeim biskupunum í Skálholti, sem sátu þar á stóli
eftir daga Árna Magnússonar, og vóru yfirleitt merkismenn og unnu
fornfræðum vorum, hefði ekki verið trúandi til að gæta þeirra, ef
þeim hefði verið safnað þangað, í stað þess að flytja þau út úr
landinu. En það á víst ekki við, að telja harma sína í þessu efni.
Ritin eru nú komin 1 vörzlur Dana og verða þar víst að eilífu.
En játa ber það, að mikla rækt leggja þeir nú við handrit vor.
1883 var stofnuð bókavarðarstaða sérstök við Safn Árna Magnússon-
ar, þar sem flest handrit vor eru niður komin. Embætti þetta var
skipað dönskum manni, Kr. Kálund, er lagt hafði stund á norræn
vísindi og getið sér góðan orðstír fyrir rit í þeirri grein. Dr. Kálund
hefir rækt embætti sitt með hinni mestu alúð og dugnaði, samið ná-
kvæma skrá um það og unnið íslenzkum fræðum með því ómetanlegt
gagn. Árin 1872—74 ferðaðist hann um alt ísland og rannsakaði
þar sögustaði forna, og samdi hið mesta heljarrit um ferðir þessar og
rannsóknir. í því riti er saman kominn geysimikill fróðleikur um ís-
land, menning þess á ýmsum tímum, landfræði þess og sögu. Þá
má og geta þess, að hann hefir gefið út Sturlungu (og þýtt á
dönsku), og ber sú útgáfa hans mjög af öðrum útgáfum af þessari
miklu merkisbók.
Það var því vel til fundið, er nokkrir íslenzkir vísinda- og menta-
menn gáfu út afmælisrit honum til virðingar, er hann varð sjötugur
síðastliðið sumar. Og þvl fegnari mega unnendur íslenzkra fræða
verða riti þessu, sem í því eru ritgerðir, sem bæta ofurlitlu við þekk-
ingu vora á forníslenzkri menningu, eftir því sem ég veit bezt deili á.
Allar greinirnar í riti þessu eiga sammerkt í því, að þær fást við
sögu íslands, einhverja grein hennar. En annars eru þær næsta ósam-
kynja, sem sjá má af því, að ein hljóðar um eldreykjarmóðuna 1783,
en önnur um íslenzka búninga.
Finnur Jónsson próf, birtir hér tvö heimildarrit um bygð í
Öræfum. Grein próf. Þorv. Thóroddsens um eldreykjarmóðuna
sýnir, hve furðulega víða hún hefir borist um heiminn, og er mikill