Eimreiðin - 01.09.1915, Page 70

226
aldar á 66. breiddarstigi, þar sem Oddi átti heima (í Múla í Reykja-
dal). Kemur það þá í ljós, að sákvæðin um dögun og dagsetur og
jafnlengdir í þriðja kafla standa furðu vel heima, ef þau eru bygð á
athugunum nálægt 66. breiddarstigi um eða laust fyrir 1150«.
Þetta sýnir, að Oddi hefir gert sjálfstæðar athuganir, og að fengist
hefir verið við sjálfstæðar rannsóknir á stjörnufræðilegum efnum hér á
landi á 12. öld.
Dr. Valtýr Guðmundsson rannsakar í ritgerð sinni gaum-
gæfilega ganglimaflíkur fornmanna, brækur, hosur og leista. Hafa
flíkur þessar verið með margskonar gerð og tízku, svo að hér er
margt rannsóknarefnið, mörg spurningin, er svara verður. Ritgerð
þessi er samin af miklum fróðleik um þetta efni. Ég get að vísu
ekki fullyrt neitt um, hvort dr. V. G. hefir athugað hvern sögustað,
er nokkuð má af nema um þetta efni. En hann hefir áreiðanlega
kannað öll fornrit vor og dregið þar saman fjölda dæma, sem hann
leiðir ályktanir sínar af. Hann hefir og kynt sér til hlítar þá fótbún-
inga, er tíðkuðust með öðrum þjóðum á sama tíma, sem hér ræðir
um. Og sögu þeirra rekur hann víst eins langt aftur í forneskju og
auðið er. Hygg ég, að ritgerð þessi sé langrækilegust alls þess, er
ritað hefir verið um þetta efni. Svo nákvæmlega er hér sagt frá.
Má því ætla, að hún verði aufusugestur öllum þeim, er mætur hafa á
fornum fræðum íslenzkum. Hér fá íslendingar leyst úr sumu, er þá
hefir vanhagað um skýring á við lestur fornsagna vorra. Marga hefir
víst langað til að vita einhver deili á setgeirabrókum,1) þá er þeir
lásu Laxdælu. Hingað geta þeir sótt skýring á því. Þá má og
ætla, að marga Njálulesendur hafi fýst að vita, hvernig stæði á kenn-
ingarnöfnum Hallgerðar: snúinbrók eða langbrók. Hér er reynt
að seðja þá forvitni þeirra. Og miklu fleira mun greindum alþýðu-
mönnum þykja gaman af að fræðast á í ritgerð þessari. í sGullöld
íslendinga« er fátt sagt um þetta efni. Ritgerðin er mjög ljós, eins
og alt, sem dr. V. G. ritar eða talar. Hver meðalgreindur maður
getur lesið hana sér til gagns, líkt og Guðm landlæknir Björnsson
segir. Þó finst mér höf. bregðast ljósleikinn á bls. 76, er hann segir:
»En kvennskyrtan var öðruvísi að gerð en karlskyrtan, sérstaklega
ekki eins flegin.« Flestir munu skilja þetta, sem kvennskyrtan sé eigi
svo mjög flegin sem karlskyrtan, en slíkt getur ekki verið hugsun
höf., eins og sést á því, er á eftir fer, og væri líka fjarri öllum sanni
»Eins« á víst hér að merkja »á sama hátt«.2)
') Orðið setgeiri er raunar enn til víða um landið í mismunandi merking-
um. Ein merking þess er setskauti = ferskeytt bót úr kálfsúinni á sitjandanum í
skinnbrókum sjómanna. Ennfremur merkir það (á Vestfjörðum) liliðsaum í skinn-
brókinni. S. G.
í fornmálinu táknaði setgeiri fleygmyndaðan klofgeira (Kilestykke) aftan á
sitjandanum og niður á milli fótanna, er skeytti þar saman skálmarnar, og hefir
hann mátt sjá á gömlum nútímabrókum til skamms tíma, og nafnið þá líka enn til
í sömu merkingu. Hinar merkingarnar eru ekki upprunalegar. RITSTJ.
2) Éað er alveg rétt athugað, að hér sé eitthvað bogið, en úrlausnin er
ekki rétt. Hér er aðeins um meinlega prentvillu að ræða. Setjarinn hefir haft
hausavíxl á skyrtunum, en það ekki verið athugað við prófarkalesturinn. Eins og