Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1920, Blaðsíða 140

i36
Saga norskra bænda.
1660, og í-Norges historie«, 5. bindi, um einveldisstjórnina í
Noregi frá 1660 til 1814 (Kria. 1911 —1914). í bók þessari
rekur Johnsen sögu bænda frá því í fyrndinni og fram á áriö
1919. Hann byrjar með því að skýra frá, hvernig landbún-
aður og bændagarðar risu upp áður en sögur hefjast, og er
sú frásögn mest bygð á fornleKarannsóknum. Síðan skýrir
hann frá bændum á vikingaöldinni, söguöldinni og á hinum
seinni öldum miðaldanna. Hinni nýrri sögu bænda skiftir
hann í þrjú tímabil, hið fyrsta þá er þeir áttu við veldi
danskra aðalsmanna að búa 1537 —1660, annað einveldis-
tímann 1660—1814 og hið þriðja nýjustu tíðina eftir 1814.
Höfundurinn skýrir frá stöðu bænda og hag á öllum öld-
um, og segir jafnframt svo mikið úr stjórnarskipunarsögu
Norðmanna og hag annara stjetta, sem nauðsynlegt er til þess
að skilja vel aðstöðu bænda, hag þeirra, þýðingu og veldi.
Norskir bændur urðu aldrei ófrjálsir og undirokaðir af öðrum
stjettum eins og í flestum öðrum löndum í Norðurálfunni. 1
Noregi lá hvorki landhaft á bændum nje átthagaband. Þeir
áttu við líkt frelsi að búa sem íslenskir bændur; þó áttu
norskir bændur erfiðara að því leyti, að þeir urðu að verjast
yfirgangi aðalsmanna um alllangt skeið, en þó einkanlega ef
til vill að því leyti, að þeir áttu að inna herskyldu af hendi
og urðu því að verja land sitt og eiga stundum í alllöngum
ófriði, en það jók þýðingu þeirra og styrk síðar meir. Hins
vegar hvíldi verslunareinokunin lengur á íslendingum en á
norskum bændum.
Norskir bændur vörðu hag sinn og rjettindi á þeim öld-
um, sem mest þrengdi að Noregi, og þá er landið tók að
rísa við aftur og þjóðin að rjetta úr sjer, þá áttu bændur
allmikinn þátt í því. Hinir norsku bændur hafa jafnan verið
kjarninn í norsku þjóðinni. Þeir hafa staðist allar breytingar,
byltingar og raunir í ellefu aldir, en aðrar stjettir ekki. Saga
þeirra er því óslitinn þráður um alla sögu Norðmanna.
Bók þessi er prýðilega vel rituð, ljós og skiljanleg hverj-
um manni. Jeg vil því ráða íslendingum að lesa hana. Saga
bænda er ef til vill sá þáttur úr sögu Norðrnanna, sem ís-
lendingar hafa mesta ánægju og fróðleik af að lesa.
Bók þessi er hin fyrsta saga af norrænum bændum, sem
út hefur komið. _ B. Th. M.
Kennaraembætti í íslands sögu er nú að eins eitt
til, það er kennaraembættið við Háskóla íslands. Þángað til
í sumar voru þau tvö. 1874 var stofnað kennaraembætti í
Islands sögu og íslenskum bókmentum við Háskólann í Kaup-