Morgunblaðið - 23.01.2001, Blaðsíða 62

HESTAR
62 ÞRIÐJUDAGUR 23. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FREMSTIR FYRIR GÆÐI
Milli manns og hests...
... er
arhnakkur
Á ÁRSÞINGI Landssam-bands hestamannafélaga,sem haldið var í Mos-fellsbæ í haust, fór fram
umræða um mótakerfi hestamanna
og stöðu mótanna. Almennt eru
menn sammála um að skórinn
kreppi víða í þeim efnum og aðgerða
sé þörf en greinir á um hvaða leiðir
til bóta séu vænlegastar. Vanda-
málin eru í fyrsta lagi fjárhagsaf-
koma hestamóta og því tengt er
dræm aðsókn að mótum og aukinn
kostnaður við mótahaldið. Kröfur
um að vel og glæsilega sé staðið að
mótum aukast og vilji félagsmanna
til að vinna sjálboðavinnu virðist
mjög dvínandi í mörgum félögum ef
ekki öllum.
Fjórir möguleikar
í flóknu kerfi
Þá er að nefna fjölbreytt og flókið
keppnisfyrirkomulag hestamennsk-
unnar, sem virðist að margra mati
vera erfiður þröskuldur fyrir nýja
hestamenn að tileinka sér og taka
þátt í. Með réttu má segja að keppn-
isformin eða keppnismöguleikar séu
fjórir, þ.e. gæðingakeppni, íþrótta-
keppni, kappreiðar og svo kynbóta-
sýningar, sem er mat á gæðum
hrossa til ræktunar, en eigi að síður
vettvangur sem veitir mönnum út-
rás fyrir metnað og keppnisgleði.
Þótt mótaskrá LH sé ekki tilbúin
enn má gera ráð fyrir að hún verði
nokkuð hefðbundin og bjóði upp á
hestamót um hverja helgi frá byrjun
febrúar og fram í september.
Mikil þátttaka undir litlu áhorfi
Oft er talað um að mótin séu alltof
mörg og sumar helgarnar eru haldin
upp undir tíu mót. Á móti er bent á
að á meðan viðunandi þátttaka sé í
öllum þessum mótum sé ekki ástæða
til að fækka þeim. Það er hinsvegar
dálítið hallærislegt að á mörg þess-
ara móta mæta sárafáir áhorfendur
umfram keppendur sjálfa og vini eða
aðstandendur þeirra. Grunnhug-
myndin er sú að þátttakendur í
hestamóti skiptist í þrjá hópa, það er
keppendur sem skemmti áhorfend-
um, sem séu í það minnsta jafn-
margir og helst talsvert fleiri en
fyrrnefndi hópurinn. Þriðji hópur-
inn og jafnframt sá fámennasti eru
svo starfsmenn mótsins. Í mörgum
tilvikum er það svo að keppandinn
er hættur að vera skemmtikraftur
en tekur þess í stað þátt í keppni til
að skemmta sjálfum sér þegar hann
um leið fær mat á frammistöðu sína
við þjálfun hestsins og útfærslu í
keppninni sjálfri.
Rúmur áratugur er síðan farið var
að bjóða upp á styrkleikaflokka í
hestamennskunni og á það sérstak-
lega við íþróttakeppnina. Þar eru
ákvæði í reglum sem segja til um
hvernig skuli skipta í flokkanna og
er skemmst frá því að segja að á því
kerfi eru ýmsar brotalamir og marg-
ir sammála um að langur vegur sé
frá því að fundin sé góð lausn þar á.
Hefur oft komið upp ágreiningur um
útfærslu þessara reglna og ýmsir
augljósir vankantar. Af þeim sökum
hafa sumir verið þeirrar skoðunar
að hætta skuli þessari styrkleika-
skiptingu. Þeir virðast þó mun fleiri
sem eru þeirrar skoðunar að halda
skuli þessu kerfi til streitu en gera
þurfi á því ýmsar bragarbætur.
Í stuttu máli er í kerfinu gert ráð
fyrir þremur flokkum. Efsti flokk-
urinn er meistaraflokkur þar sem
keppendur vinna sér keppnisrétt
með því að ná ákveðinni lágmarks-
einkunn en það gildir aðeins fyrir
parið (mann og hest). Fyrsti flokkur
er fyrir þau pör sem ekki hafa náð
þessum lágmarkseinkunnum nema
þá sem kjósa að keppa í öðrum
flokki, sem er nokkurskonar áhuga-
mannaflokkur. Ýmiss konar ágrein-
ingur hefur komið upp vegna flokk-
anna og þá aðallega hvað varðar
fyrsta flokk og meistaraflokk. At-
hyglisvert er að með þessari flokka-
skipan er farið að undirstrika þá
skilgreiningu að parið eða ákveðin
persóna á ákveðnum hesti sé kepp-
andinn. Ef knapi skiptir um hest er í
raun kominn nýr keppandi og sömu-
leiðis ef skipt er um knapa á hesti.
Þessi skilgreining er mjög mikilvæg
fyrir áframhaldandi þróun keppn-
innar því það er löngu vitað að góður
knapi kemst hvorki lönd né strönd
hafi hann ekki góðan hest til umráða
og að sama skapi getur árangur á
ákveðnum hesti ráðist mjög af getu
knapans til að laða fram bestu hliðar
hestsins.
Hvað styrkleikaflokkana varðar
er deginum ljósara að mesta þörfin
var að tryggja þeim sem skemmra
eru á veg komnir í reiðmennskunni
vettvang til að keppa á. Vettvang
sem gaf þeim möguelika að komast í
úrslitakeppni og fá verðlaun, keppn-
in gengur jú út á að ná árangri og fá
umbun fyrir. Töluverð togstreita
hefur hinsvegar verið um meistara-
og fyrsta flokk því í báðum þessum
flokkum keppa bestu knaparnir.
Þeir bestu keppa í fyrsta flokki þeg-
ar þeir eru að vinna sér keppnisrétt í
meistaraflokki með nýjan hest og
hefur þetta gert það að verkum að
góðir knapar eru í raun að keppa á
tveimur vígstöðvum á venjulegu
íþróttamóti. Þetta þýðir að einn og
sami knapinn getur verið sigurveg-
ari í tölti í meistaraflokki og fyrsta
flokki og sömuleiðis í bæði tölti og
fjórgangi. Það má spyrja hvort
ástæða sé til að leyfa knöpum að
keppa á tveimur hestum í sömu
grein en sínum í hvorum flokki. Gildi
flokkaskiptingarinnar hlýtur að
vera að gefa fleirum kost á að fá
verðlaun. Á Íslandsmótum mega
keppendur aðeins keppa í einum
flokki í hverri grein og er það áleitin
spurning hvort ekki sé full ástæða
tilað hafa það svo um öll mót.
Opin mót af
ýmsum gerðum
Mótafyrirkomulagið nú er með
þeim hætti að öll félög halda sín
félagsmót og hefur svo verið um
langa tíð. Þeirri skoðun, að brjóta
þurfi upp þetta fyrirkomulag, vex
stöðugt fylgi þannig að í stað lokaðs
félagsmóts, sem segja má að sé að
sumu leyti verndað umhverfi, haldi
eitt eða fleiri félög saman opin mót
og gæti þá verið um að ræða mót
fyrir áhugamenn, fyrsta flokk eða
meistaraflokk. Með þessum hætti
gætu mótin verið jafnmörg og þau
eru í dag en áherslurnar aðrar og
fleiri keppendur/pör að vinna til
verðlauna. Stóra spurningin er sú
hvort slíkt fyrirkomulag laðaði ekki
að fleira fólk til keppni en nú er. Full
þörf væri á að flokka mótin og skil-
greina hversu mikið þurfi að leggja í
umgjörð þeirra og umfang, allt frá
stórmótum á landsvísu, þar sem að-
eins hinir bestu tækju þátt, sbr.
landsmót, og allt niður í mjög einföld
mót, þar sem talsverður fjöldi kepp-
enda mætti til forkeppni þar sem
þeir keyptu sér mat þriggja dómara
á sig og sinn hest. Fimm eða tíu
efstu keppendur fengju síðan að
taka þátt í úrslitum í hverri grein
eins og nú tíðkast. Þarna á milli
gætu síðan verið einn eða tveir
flokkar móta sem yrðu þá skilgreind
eins og hin. Mót geta verið allt frá
stórglæsilegum sýningum valdra
hrossa og knapa niður í vinnumót
þar sem menn kaupa þjónustu, sbr.
héraðssýningar kynbótahrossa með
örlítið hátíðlegri endapunkti (úrslit-
um/yfirlitssýningu).
Þá þykir mörgum gæta mikillar
óhófsemi hjá hestamönnum við
skipulagningu móta. Helst verður að
keppa í öllum hugsanlegum greinum
og dagskráin hefst þá snemma
morguns og vel þekkt að menn séu
að gaufa, þá gjarnan við kappreiðar,
langt fram á kvöld. Allir búnir að fá
sig fullsadda og meira en það á
glæstum gæðingum á tölti, brokki
og skeiði.
En svo aftur sé vikið að skilgrein-
ingu keppandans, þar sem segir að
parið sé hinn eiginlegi keppandi, þá
er þar komið að viðkvæmasta þætt-
inum hjá hestamönnum. Mörgum
þykir jaðra við landráð og drottin-
svik að hrófla við gæðingakeppninni
sem hefur eigi að síður tekið miklum
breytingum í áranna rás. Hið sama
má segja um þróun kunnáttu og
getu manna í reiðlistinni á Íslandi
þar hefur hver byltingin rekið aðra
og ekki verður betur séð en íslenskir
hestamenn séu í miðri einni slíkri.
Þróunin verður ekki stöðvuð, segja
sumir, en við getum haft áhrif á
hana og jafnvel tafið, segja aðrir.
Gæðingakeppnin hefur fylgt eftir
þessari þróun reiðmennskunnar
eins og skugginn enda ekki annað
hægt. Gæðingakeppnin þætti sjálf-
sagt hlægilegur skrípaleikur í dag ef
hún hefði ekki verið löguð að sínu
rétta umhverfi. Það segir kannski
sína sögu þegar unga fólkið úr röð-
um hestamanna kemst í mynd-
bandsspólurnar sem hafa að geyma
myndir frá sjötta og sjöunda ára-
tugnum, og horfir á þær eins og góð-
ar gamanmyndir. En auðvitað má
ekki hlæja að gömlu goðunum,
þarna getur að líta þá hesta og menn
sem lögðu grunninn að því sem við
búum við í dag og þökk sé þeim.
Eins og ástfangið par
Þrátt fyrir að gæðingakeppnin sé
í dag orðin afar keimlík íþrótta-
keppninni eru þeir ótrúlega margir
sem spyrna við fótum sé minnst á
sameiningu þessara keppnisforma.
Þeir sem eru fylgjandi sameiningu
hafa bent á að þessi tvö keppnisform
hafi frá fyrsta degi dregist hvort að
öðru eins og ástfangið par. Á nánast
hverju ársþingi, þar sem fjallað var
um þessi keppnisform, voru gerðar
breytingar þar sem parið nálgaðist
hvort annað. Hörðustu sameiningar-
Uppskurðar
þörf á móta-
kerfinu?
Nú þegar óðum styttist í að hestamenn fari
að leiða saman hesta sína í orðsins fyllstu
merkingu er ástæða til að leiða hugann að
stöðu mótahaldsins og eins skiptingu kepp-
enda í styrkleikaflokka. Valdimar
Kristinsson dregur hér saman nokkrar
staðreyndir málsins ásamt vangaveltum
ýmissa aðila um stöðu mála. Full þörf virðist á að LH standi fyrir gagngerri endurskoðun á móta- og keppnisfyrirkomulagi hestamennsk-unnar þar sem menn mættu til leiks með opnum huga og gæfu upp hugmyndir sem kæmu af stað frjórri umræðu.
Morgunblaðið/Valdimar
Í yngri flokkum virðist lítill sem enginn munur á því hvort keppt er í
gæðinga- eða íþróttakeppni, það eru sömu hrossin og sömu knapar sem
vinna verðlaunin. Hér fer Ljúfur frá Sandhólaferju vel hjá Daníel Inga.
Vettvangur Blæju frá Hólum hefur verið töltkeppni þar sem hún og Eg-
ill Þórarinsson hafa náð góðum árangri og sigrað meðal annars á Ís-
landsmóti. Blæja hefur hinsvegar lítið sést í gæðingakeppni og væri
vissulega gaman að sjá þau á þeim vettvangi.