Morgunblaðið - 10.02.2001, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FULLTRÚAR Starfsgreinasam-
bands Íslands áttu í gær fund með
fjórum ráðherrum ríkisstjórnarinnar
um stöðu atvinnumála á landsbyggð-
inni. Með forystumönnum Starfs-
greinasambandsins voru einnig for-
menn verkalýðsfélaganna í
Vestmannaeyjum, Bolungarvík og á
Húsavík. Staðan er slæm á fleiri stöð-
um og talið að hátt í 200 manns í fisk-
vinnslu hafi misst atvinnu sína á síð-
ustu vikum og mánuðum.
Á fundinum var auglýst eftir stefnu
stjórnvalda í byggða- og atvinnumál-
um og meðal þeirra spurninga sem
settar voru fram var hvernig hægt
væri að minnka útflutning á óunnum
fiski. Að mati Starfsgreinasambands-
ins mætti veita mun fleiri atvinnu ef
aðgengi fiskvinnslunnar að fiskaflan-
um væri gert auðveldara.
Eftir fundinn með ráðherrunum
efndi Starfsgreinasambandið til
blaðamannafundar. Þar var lagt fram
minnisblað sambandsins til ráð-
herranna. Minnt er á að þróun at-
vinnumála á landsbyggðinni hafi
versnað til muna á síðustu mánuðum.
Hvert byggðarlagið á fætur öðru hafi
orðið fyrir áföllum. Þetta gerist á
sama tíma og góðæri ríki í efnahags-
málum og mikil þensla á vinnumark-
aði á höfuðborgarsvæðinu. Þessi nýju
vandamál hafi bæst við fólksflutning
frá landsbyggðinni til höfuðborgar-
svæðisins. Ef ekkert verði gert megi
ætla að mörg byggðarlög við strönd
landsins leggist af á næstu árum.
Fólk flykkist til höfuðborgarinnar því
þar sé vinnu að fá núna. Á fundi með
ráðherrum lýsti Starfsgreinasam-
bandið yfir áhyggjum sínum af þess-
ari þróun. Bent var á að þenslan í ís-
lensku efnahagslífi væri ekki
endalaus og ljóst að vandinn gæti orð-
ið skelfilegur ef ekki yrði brugðist við
strax. Ráðherrunum voru einnig
kynntar nýlegar ályktanir miðstjórn-
ar ASÍ og framkvæmdastjónar
Starfsgreinasambandsins um þessi
atvinnumál og einkum vandann í fisk-
vinnslunni.
Auglýst eftir stefnu stjórnvalda
Halldór Björnsson, formaður
Starfsgreinasambandsins, sagðist
ekki hafa orðið mikið var við stefnu
stjórnvalda í atvinnu- og byggðamál-
um. Því hefði á fundinum verið aug-
lýst eftir einhverri stefnu.
„Við bentum ráðherrunum meðal
annars á hvort ekki væri hægt að
draga úr þessum útflutningi á óunn-
um fiski, sem er kannski meginorsök-
in fyrir þetta miklu atvinnuleysi á
landsbyggðinni. Við fórum einnig yfir
það hvort hægt væri að tryggja ís-
lenskri fiskvinnslu tækifæri á að
bjóða í allan fisk sem veiddur er innan
íslenskrar lögsögu. Slíkt hefur ekki
verið hægt og teljum við það óeðli-
legt,“ sagði Halldór.
Starfsgreinasambandið lagði fleiri
mál fyrir ráðherrana, m.a. hvort hægt
væri að gera fiskvinnsluhúsum án út-
gerðar kleift að eignast kvóta. Fisk-
vinnsluhús gætu þannig tryggt hrá-
efni án þess að kaupa skip. Einnig var
spurt hvernig tryggja mætti starfs-
öryggi fiskvinnslufólks. Að mati
sambandsins er óviðunandi að fisk-
vinnslufólk hafi önnur ráðningakjör
en annað launafólk. Þá vill Starfs-
greinasambandið að félagsmálaráðu-
neytið beiti sér fyrir því að mótuð
verði langtímastefna í málefnum at-
vinnulausra. Marka þurfi einhverja
stefnu í málefnum atvinnulausra.
Loks var þeirri spurningu beint til
ráðherranna hvort þartilskipuð nefnd
gæti rannsakað afleiðingar þess þeg-
ar stór fyrirtæki og atvinnutæki eru
seld á milli byggðarlaga. Halldór
sagði ráðherrana hafa lýst tormerkj-
um á að geta orðið við síðastnefndu
beiðninni. Ekki væri hægt að beita
lögum ef selja ætti t.d. skip úr
ákveðnu byggðarlagi.
„Ég hef heyrt það frá nefnd sem er
að störfum fyrir sjávarútvegsráð-
herra að útgerðarstaðir á landinu
gætu í framtíðinni orðið fjórir. Þá má
rétt ímynda sér hvernig strandlengj-
an verður að öðru leyti. Við þurfum að
átta okkur á stöðunni. Heilu byggð-
arlögin eru að leggjast í eyði og millj-
arða verðmæti eru skilin eftir. Við
lögðum áherslu á það við ráðherrana
að menn reyndu að átta sig á stöð-
unni. Í þessu sem öðru þarf að byrgja
brunninn áður en barnið dettur ofan í
hann. Þeir vitnuðu til þess að þeir
hefðu ekki sömu völd og áður í al-
þjóðasamfélaginu. Ég trúi því nú ekki
að það megi leggja heilu strandlengj-
urnar í rúst bara vegna þess að það
hentar ekki einhverjum alþjóðastofn-
unum í Brussel eða einhvers staðar
annars staðar.
Vandi þessara byggðarlaga verður
ekki leystur með því að sauma gard-
ínu fyrir glugga á blokk sem er í eyði.
Vandinn leysist með því að fólkið fái
hráefni til að vinna úr og geti unnið
sína vinnu. Þetta er vandi búinn til af
manna völdum, það er nægur kvóti í
byggðarlögum eins og Vestmanna-
eyjum. Þetta er bara spurning um
hvernig aflanum er ráðstafað. Hvað
ætla menn að gera? Ætla allir að
flytja í Smárann í Kópavoginum og
búa þar í 40 hæða blokkum? Er það
framtíðin sem bíður okkar? Ég vona
ekki. Stjórnvöld verða að líta á landið
sem hvert annað heimili þar sem
mönnum ber skylda til að taka tillit til
allra sem þar búa,“ sagði Halldór og
bætti við að vandinn ætti ekki aðeins
við fiskvinnslufólk, margfeldisáhrifin
væru sterk í sjávarútvegsplássunum.
Áhyggjur í Bolungarvík
Tekið var dæmi um Bolungarvík
þar sem 40 íbúðir standa nú auðar.
Lárus Benediktsson, formaður
Verkalýðs- og sjómannafélags Bol-
ungarvíkur, sagði að nú væri 15% at-
vinnuleysi á staðnum en hefði verið
20% fyrst eftir gjaldþrot NASCO.
Hann sagði allt vera reynt núna til að
koma rækjuverksmiðjunni af stað.
Lárus þakkaði Starfsgreinasamband-
inu fyrir að vekja athygli á vandanum,
ekki bara í Bolungarvík heldur um
allt land. Hann sagði vanda einnig yf-
irvofandi í smábátaútgerð vegna
breytinga á ýsu- og steinbítskvótum.
Þar gætu um 120 manns misst við-
urværið. Bolvíkingar væru orðnir
verulega áhyggjufullir og yrði ekki
gripið til ráðstafana myndi bresta á
fólksflótti úr bænum. Rótgrónir Bol-
víkingar væru þegar farnir að leita
sér að vinnu annars staðar og erlent
vinnuafl væri þegar farið burtu.
Aðalsteinn Baldursson, formaður
matvælasviðs Starfsgreinasambands-
ins og Verkalýðsfélags Húsavíkur,
sagði óöryggið í starfsumhverfi fisk-
vinnslufólks óþolandi. Fólk væri rekið
heim ef hráefnaskortur kæmi upp í
einhvern tíma en það gilti ekki í öðr-
um atvinnugreinum, verslunarfólk
væri t.d. ekki rekið ef salan í ein-
hverja daga væri dræm. Aðalsteinn
sagði að tími væri kominn til að hætta
að tala um að aðgerða væri þörf og
fara að gera eitthvað róttækt. Auk
þess að auðvelda fiskvinnslunni hrá-
efnisöflun mætti skoða hluti eins og
dreifbýlisstyrki námsfólks, verðlag á
landsbyggðinni, flutningsgjöld og nið-
urgreiddar sjúkrahúsferðir til
Reykjavíkur.
Arnar Hjaltalín, formaður Drífandi
– stéttarfélags í Vestmannaeyjum,
sagði á blaðamannafundinum að
kvótakerfið sem slíkt væri ekki orsök
atvinnuleysisins heldur umgengni út-
gerðanna með fiskinn. Menn eins og
Aðalsteinn Jónsson, Alli ríki og Einar
Sigurðsson, Einar ríki, hefðu orðið
ríkir á því að láta vinna aflann sinn
heima fyrir. Útgerðarmenn fyrr á ár-
um hefðu gert sér betri grein fyrir
skyldum sínum. Útgerðirnar í dag
væru í dreifðari eignaraðild með þátt-
töku olíu- og tryggingarisanna.
Arnar benti á að árið 1983 hefðu
stöðugildi í tengslum við fiskvinnslu
verið 950 í Eyjum, árið 1990 hefðu
stöðugildin verið um 700 en í dag
væru þau um 300. Hann sagði tækni-
breytingar ekki geta skýrt alla þessa
fækkun starfa. Arnar sagði þetta
spurningu um að setja einhvers konar
reglur sem auðvelduðu fiskverkend-
um að nálgast aflann.
Starfsgreinasambandið á fundi með ráðherrum um atvinnumál á landsbyggðinni
Vandinn skelfilegur
ef ekki verður
brugðist strax við
Að mati Starfsgreinasambandsins gætu mörg byggðarlög við
ströndina lagst í eyði grípi stjórnvöld ekki til aðgerða án tafar í at-
vinnu- og byggðamálum. Björn Jóhann Björnsson kynnti sér sjón-
armið sambandsins sem hefur þungar áhyggjur af stöðu mála.
Morgunblaðið/Kristinn
Fulltrúar Starfsgreinasambandsins við upphaf blaðamannafundar í gær. Frá vinstri Lárus Benediktsson, for-
maður Verkalýðs- og sjómannafélags Bolungarvíkur, Aðalsteinn Á. Baldursson, formaður Verkalýðsfélags
Húsavíkur, Halldór Björnsson, formaður Starfsgreinasambandsins, Arnar Hjaltalín, formaður Drífandi – stétt-
arfélags í Eyjum, og Kristján Bragason, nýr framkvæmdastjóri Starfsgreinasambandsins.
ALÞINGI kom saman á fimmtudag
eftir tæplega tveggja vikna hlé í
kjölfar einhverrar harðvítugustu
stjórnmálaumræðu hér á landi um
árabil; umræðunnar um frumvarp
ríkisstjórnarinnar eftir frægan ör-
yrkjadóm Hæstaréttar. Það er því
ekki laust við að spekingarnir velti
fyrir sér hvort við taki veður válynd
í þingsölum þar sem stóru orðin
verði síst spöruð, eða hvort magn-
aðar umræður um öryrkjadóminn
hafi aðeins verið einangrað tilfelli
sem af og til geti skotið upp á sam-
komu eins og Alþingi Íslendinga, en
alla jafna sé þar rólegra um að litast.
Sagt hefur verið að pólitísk um-
ræða hafi staðið höllum fæti hér á
landi hin síðari ár. Hið minnsta er
vettvangurinn ekki alveg sá sami og
kemur þar margt til. Umræðan ein-
angrast nú ekki aðeins við frétta-
stofur ljósvakamiðla og dagblaða,
heldur er hún nú rekin með öflugum
hætti á víðáttum veraldarvefsins þar
sem flest er látið flakka og mál eru
sett fram með allt öðrum hætti en í
hefðbundinni frétta- og blaða-
mennsku.
Svo er líka annar hver pólitíkus
kominn með sitt einkamálgagn á
Netinu þar sem boðið er upp á ein-
ræður um landsins gagn og nauð-
synjar. Það er raunar athyglisvert
út af fyrir sig að menntamálaráð-
herrann Björn Bjarnason, sem reið
á vaðið í þessum efnum og hefur
verið nokkurs konar sameining-
artákn netverja síðan, heldur enn
yfirburðum sínum á þessu sviði með
öflugum einkafjölmiðli og tíðum
pistlum sem oft á tíðum rata sjálfir í
fjölmiðla og verða tilefni frétta.
Þannig var sviðið um áramót og til
siðs var að tala um pólitíkina í gamla
daga með lotningu; eins og þá hafi
aðeins verið rætt um helber grund-
vallaratriði en dýrmætum tíma ekki
varið í karp og dægurþras.
Slíkt tal er auðvitað gróf einföld-
un en þó hefur ýmislegt verið til í
gagnrýni á stjórnmálaumræðuna og
einmitt af þeim sökum komu um-
ræður um öryrkjadóm Hæstaréttar
eins og ferskur blær inn í loftleysið;
skyndilega var pólitíkin aftur fyrsta
frétt dag eftir dag og stjórn-
málaskýringar lesnar sem aldrei
fyrr.
Ekki spillti fyrir að verið var að
ræða grundvallarmál; lífssýn fólks á
hugtök eins og mannréttindi og
skyldur samfélagsins og hvoru meg-
in málsins sem menn stóðu var stað-
ið fast á meiningunni og hvergi gefið
eftir.
Því er spurningin nú hvort um-
ræðurnar undir lok síðasta mánaðar
hafi verið einstakt og einangrað til-
felli, eða hvort íslensk pólitík sé end-
urreist – komin aftur í tísku. Eflaust
eru þeir margir sem vona hið síð-
arnefnda, því orð eru til alls fyrst og
ótal framfaramál í vestrænu sam-
félagi hafa sprottið úr frjóum sverði
gagnrýninnar hugsunar – alvöru
rökræðu.
Strax fyrsta daginn benti margt
til þess að fjör væri fram undan í
þingsölum. Sá fáheyrði atburður
gerðist að einn af varaforsetum
þingsins, Guðmundur Árni Stef-
ánsson, kvaddi sér hljóðs um störf
þingsins og þrumaði yfir Halldóri
Blöndal forseta Alþingis vegna
bréfaskipta hans og forseta Hæsta-
réttar. Las Guðmundur hluta af
bókun sinni frá forsætisnefnd-
arfundi um málið en gat ekki lokið
við lesturinn vegna röggsamrar
tímavörslu Blöndals að baki hans.
Þegar vel og lengi hafði glumið í
bjöllunni sagði forsetinn svo, brúna-
þungur: „Ég vænti þess að ef fyrsti
varaforseti Alþingis vill gera at-
hugasemdir við stjórn mína á
þinginu þá haldi hann sig við fund-
arsköpin.“
Skömmu síðar sló Halldór Blön-
dal þó léttan tón er hann sneri á orð
Jóhönnu Sigurðardóttur um sér-
staka rannsóknarnefnd og óskir
Árna Steinars Jóhannssonar um
verklagsreglur fyrir forsætisnefnd
með þeim orðum að hann hafi nú
sjálfur reynt að setja nefndinni siða-
reglur á síðasta fundi hennar.
Hló þá þingheimur en ekki fylgdi
sögunni hvort forseta hefði tekist
ætlunarverk sitt um setningu regln-
anna.
Undirritaður hefur nú tekið að
sér stjórnmálaskrif fyrir Morg-
unblaðið og mun sinna þingfrétta-
mennsku út 126. löggjafarþing hið
minnsta. Hvort óskir um kraftmeiri
störf löggjafarsamkundunnar munu
rætast skal ósagt látið enda er ærið
verk í sjálfu sér að fullnægja þörfum
lýðræðislegs þjóðfélags um yf-
irgripsmikla og hlutlæga umfjöllun
af umræðum á þjóðþinginu.

  



Margt bendir til þess að fjör sé framundan í þingsölum
EFTIR BJÖRN INGA HRAFNSSON
ÞINGFRÉTTAMANN