Morgunblaðið - 10.02.2001, Qupperneq 58

UMRÆÐAN
58 LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
HINN 17. janúar sl.
var kynnt í fjölmiðlum
greinargerð borgar-
verkfræðings um flug-
vallarhugmyndir á
höfuðborgarsvæðinu
sem unnin var fyrir
Samvinnunefnd um
svæðisskipulag höfuð-
borgarsvæðisins. Í
greinargerðinni kem-
ur fram kostnaðar-
samanburður á fimm
hugmyndum að stað-
setningu miðstöðvar
innanlandsflugs,
þ.e.a.s. óbreytt stað-
setning, merkt
Reykjavík 1; breyttur
flugvöllur í Vatnsmýrinni þar sem
vestur-austur-flugbrautin er færð
út í Skerjafjörð, merkt Reykjavík
4; flugvöllur á Lönguskerjum; flug-
völlur í Vatnsleysustrandarhreppi
og miðstöð innanlandsflugs í Kefla-
vík.
Í greinargerð borgarverkfræð-
ings er landverð í Vatnsmýrinni
áætlað mjög lágt eða aðeins 2,7
milljarðar kr.
Grundvöllur áætlunarinnar hvað
snertir landverð er fenginn úr
skýrslu frá Hagfræðistofnun Há-
skóla Íslands frá febr. 1997. Í
þeirri skýrslu er einungis reiknað
með að byggt sé á 70–95 ha lands
auk þess sem byggingarmagnið er
lítið eða 1.200 íbúðir auk atvinnu-
húsnæðis fyrir 3.000 störf (sjá sam-
anburðartöflu 1).
Þrír meginþættir eru sem kunn-
ugt er aðaláhrifavaldar varðandi
verðmæti lands, þ.e.a.s. staðsetn-
ing lands, nýtingarhlutfall og heild-
arstærð byggingarlóða.
Nú má spyrja hvers vegna notaði
borgarverkfræðingur ekki þær töl-
ur við mat á landverði
í sinni skýrslu sem
nýjar deiliskipulags-
hugmyndir frá dönsk-
um arkitektum gera
ráð fyrir, en þær hug-
myndir eru unnar fyr-
ir Samvinnunefnd um
svæðisskipulag höfuð-
borgarsvæðisins, sem
er undir stjórn fimm
manna, þ.á m. borg-
arverkfræðings sjálfs.
Í Vatnsmýrartillög-
um dönsku arkitekt-
anna er gert ráð fyrir
5.000 íbúðum og at-
vinnuhúsnæði fyrir
5.000 störf. Rétt er að
geta þess að byggt svæði í þessu
tilviki er áþekkt því sem er í
skýrslu Hagfræðistofnunar (sjá
samanburðartöflu 2).
Lóðaverð í hjarta Reykjavíkur
hækkar í sífellu. Óhætt er að segja
að flugvöllurinn sé á því svæði á
landinu þar sem lóðaverð er hæst.
Nýleg dæmi um sölu á bygging-
arlóðum sanna það. Þannig var fyr-
ir skemmstu seldur svonefndur
Vélamiðstöðvarreitur við hliðina á
borgarverkfræðingsembættinu við
Skúlatún í útjaðri miðbæjarins fyr-
ir 180 milljónir/ha. Annað dæmi er
sala Eimskipafélagsreitsins við
Skúlagötu en þar var landverðið
400 milljónir/ha. Vatnsmýrin er í
reynd hluti af miðbæ Reykjavíkur
og þarf að taka mið af því þegar
landverð þar er áætlað.
Þriðja atriðið sem vert er að
benda á er að í þeim útreikningum
sem hingað til hafa verið kynntir er
eingöngu reiknað með byggð á
flugvallarlóðinni sjálfri en öll jað-
arsvæðin við flugvöllinn eru ekki
tekin með í reikninginn, en þau
koma einnig inn í myndina ef flug-
völlurinn fer. Þessi svæði munu
gagnast byggðinni annars vegar
sem útivistarsvæði (Öskjuhlíðin,
Nauthólsvíkin og hluti háskóla-
svæðisins), hins vegar til stækk-
unar á því svæði sem byggja má á.
Hygg ég að stækka mætti bygging-
arlóðasvæðið í a.m.k. 120–130 ha,
ef flugvöllurinn færi alfarið úr
Vatnsmýrinni.
Að öllu þessu athuguðu er ljóst
að borgarverkfræðingur hefði átt
að nota a.m.k. 5 sinnum hærra
lóðaverð en notað var. Ef byggt
hefði verið á slíku lóðaverði í sam-
anburðinum hefði það gerbreytt
því hvaða leið væri fjárhagslega
hagstæðust í þessu máli.
Þá kæmi í ljós að óbreytt stað-
setning á flugvellinum í Vatnsmýr-
inni er ekki ódýrasti valkosturinn
heldur sá langdýrasti. Langódýr-
asti kosturinn er þá að flytja starf-
semina í Hvassahraun eða til
Keflavíkur.
Nú hallast ég reyndar að því og
langflestir þeir fagmenn sem ég
hef átt tal við, að dönsku arkitekt-
arnir hafi gengið of skammt í sín-
um tillögum m.a. hvað snertir nýt-
ingu Vatnsmýrarinnar undir
byggingarlóðir og eðlilegra væri
eins og áður segir að byggja til-
lögur á lóðastærðinni 120–130 ha.
Að öllum líkindum væri a.m.k.
óhætt að áætla 8.000 íbúða bygg-
ingarmagn og húsnæði fyrir 8.000
störf (sjá samanburðartöflu 3) á
svæðinu.
Borgarverkfræðingur þarf okkar
allra vegna að leiðrétta þessa
„Vatnsmýrarvillu“ í fjölmiðlum
sem fyrst svo kjósendur í Reykja-
vík, sem ganga að kjörborði hinn
17. mars nk. til að kjósa um það
hvort flugvöllurinn eigi að fara eða
vera, hafi jafn mikilvægar stað-
reyndir og hér um ræðir á hreinu.
Guðrún
Jónsdóttir
Höfundur er arkitekt og félagi í
Skipulagsfræðingafélagi Íslands.
Flugvöllur
Borgarverkfræðingur,
segir Guðrún Jóns-
dóttir, hefði átt að nota
a.m.k. 5 sinnum hærra
lóðaverð en notað var.
$ %&
'  
(  )
!"  )



 "* 

 

  


 
 
 
6/ 
   





 +& 






    

  
 Vatnsmýr-
arvillur
Tafla 1
Borgarverkfræðingur í Mbl. 17/01/01 – Samanburður á kostnaði
Milljónir króna Reykjavík 1 Reykjavík 4 Löngusker Hvassahraun Keflavík
Heildarkostn. (nema landverð) 4960 8410 13470 8420 8520
Landverð - 650 - 2000 - 2700 - 2700 - 2700
Samanburðarkostn. 4310 6410 10770 5720 5820
Tafla 2
Borgarverkfræðingur „leiðréttur“ 06/02/01 – Samanburður á kostnaði
Milljónir króna Reykjavík 1 Reykjavík 4 Löngusker Hvassahraun Keflavík
Heildarkostn. (nema landverð) 4960 8410 13470 8420 8520
Landverð -3250 -10000 - 13500 -13500 -13500
Samanburðarkostn. 1710 - 1590 - 30 - 5080 - 4980
Tafla 3
Tillaga Guðrúnar Jónsdóttur 06/02/01 – Samanburður á kostnaði
Milljónir króna Reykjavík 1 Reykjavík 4 Löngusker Hvassahraun Keflavík
Heildarkostn. (nema landverð) 4960 8410 13470 8420 8520
Landverð - 5200 - 16000 - 21600 - 21600 - 21600
Samanburðarkostn. - 240 - 7590 - 8130 - 13180 - 13080
Samgönguráðherra
segir það ekki í verka-
hring borgarstjóra að
velja land undir flug-
völl. Sárindin sem
koma fram í þessum
ummælum stafa aug-
ljóslega af því að sér-
fræðihópur á vegum
borgarinnar hefur
sannað að fleiri kostir
eru fyrir flugvöll held-
ur en Vatnsmýri eða
Miðnesheiði. Það hef-
ur verið eitt helsta
verkefni flugráða-
manna áratugum sam-
an að sannfæra
stjórnvöld og almenn-
ing um að svo sé ekki.
Hagsmunatengsl flugmálastjóra
og flugmálastjórnar, svo og flug-
ráðs, við rekstraraðila í fluginu
hafa lengi verið svo augljós að
smám saman hefur trúverðugleik-
inn glatast úr málflutningi þeirra.
Þegar Leifur Magnússon, sem
gegnt hefur nánast öllum embætt-
um í stjórn flugmála og innan Flug-
leiða, kemur enn einu sinni með
það sjónarmið að hann einn hafi vit
á legu og rekstri flugvalla, talar
hann fyrir daufum eyrum. Þetta
viðhorf minnir á upphafsár lýðveld-
isins á fyrri hluta síðustu aldar,
þegar Ísland hafði fáum sérfræð-
ingum á að skipa og ráðuneyti voru
smá og veikburða. Þá voru skipuð
pólitísk ráð sem réðu mannkosta-
menn til þess drífa upp heilu at-
vinnuvegina. Í störfum ráðanna og
stjórnenda á þeirra vegum bland-
aðist saman stefnumótun og hlut-
verk ráðuneyta, hagsmunagæsla
starfsgreinar, fram-
kvæmdir og sérfræði-
þjónusta. Þetta voru
tímar ráðstjórna og
„menntaðra einvalda“
eins og flugmálastjóra,
búnaðarmálastjóra og
verðlagsstjóra.
Hagsmunir
flugráðamanna
Þessir tímar eru nú
liðnir og búnaðarmála-
stjóri og verðlagsstjóri
verða ekki grátnir úr
Helju þótt einhverjir
kunni að sakna þess-
ara embætta. Þjóð-
félag okkar hefur
breyst. Sem lítið dæmi má nefna að
fyrir hálfri öld voru læknar nær
einu háskólamenntuðu starfsmenn
spítalanna en nú munu yfir þrjátíu
stéttir háskólamenntaðra sérfræð-
inga koma að stjórn Ríkisspítal-
anna. Landbúnaðargeirinn er fyrir
nokkru búinn að taka upp stjórn-
arhætti sem henta nýjum tímum
þar sem hagsmunagæsla starfs-
greinarinnar, sérfræðiþjónusta og
pólitísk stefnumótun eru aðgreind í
Stéttarsamtökum bænda, Búnaðar-
félagi Íslands og landbúnaðar-
rráðuneyti. En flugráð og flug-
málastjóri eru enn á fullri ferð þótt
hlutverk þeirra í stjórnkerfinu
verði hallærislegra með hverju
árinu sem líður.
Við horfum nú upp á ástand þar
sem flugmálastjóri og flugvallar-
stjóri setja reglur um Reykjavík-
urflugvöll og gefa síðan sjálfir und-
anþágur frá þeim þegar þarf. Þar
sem flugráð og flugmálastjórn
móta í raun stefnuna í flugmálum í
krafti einokunar á „sérfræði“ en
ráðuneyti samgöngumála og Al-
þingi virðast vera stefnulaus verk-
færi í höndum hagsmunaaðila.
Flugráðamenn, hagsmunabanda-
lag flugrekstraraðila, flugráðs,
flugmálastjórnar og landsbyggðar-
þingmanna, eru vanir því að fara
sínu fram. Dæmigert í því efni er
að enn bólar ekkert á því að flytja
eigi æfinga- og kennsluflug frá
Reykjavíkurflugvelli. Það er kom-
inn áratugur frá því að borgar-
stjórn mæltist til þess að svo yrði
gert. Líklega stæðu áhugamenn um
innanlandsflug í Vatnsmýri miklu
betur að vígi ef flugráðamenn
hefðu hlustað og aðhafst í þessu
efni. Síðustu fréttir af flutningi æf-
ingaflugsins eru þær að „mælingar
séu hafnar“. Það er augljóst að
flestir hollvinir flugrekstrar í
Vatnsmýri á síðum dagblaða eru úr
hópi frístundaflugmanna og mál-
flutningur þeirra er á þeim nótum
að þeir virðast alls ekki gera ráð
fyrir að flug þeirra verði flutt úr
Vatnsmýrinni. Þeir treysta á að
flugráðamenn tryggi hagsmuni
þeirra til frambúðar á gamla staðn-
um.
Hagsmunaaðilar eiga sinn rétt.
Flest höfum við hag af innanlands-
flugi. Öryggi í sjúkraflutningum er
mikilvægt. Búa þarf í haginn fyrir
flugrekstraraðila. En hver trúir því
að ekki sé hægt að sinna þessum
hagsmunum, þegar horft er til
næstu áratuga, á öðrum stað en í
Vatnsmýri? Reykvíkingar ætla að
kjósa um það 17. mars hvort Vatns-
mýrin er til ráðstöfunar fyrir inn-
anlandsflug eftir 2016? Sé svo ekki,
er það tæknilegt úrlausnarefni,
sem nægur tími gefst til að leysa,
hvernig þessara hagsmuna verður
gætt þannig að vel fari.
Það er hins vegar ekki boðlegt
þegar rektor Háskólans á Akureyri
kveður upp úr með það að reka
verði alþjóðaflugvöll í miðborg
Reykjavíkur vegna innanlands-
flugs.
Þá er hann farinn að flétta hags-
muni Akureyringa saman við hags-
muni Flugfélags Íslands og ann-
arra flugrekstraraðila sem vilja
byggja upp farþegaflug til Græn-
lands og Færeyja svo og leiguflug
og pakkaflug til Evrópuborga frá
Reykjavíkurflugvelli.
Það er svona tvískinnungur og
hagsmunafléttur sem gera mál-
svara flugrekstrar í Vatnsmýri
ótrúverðuga.
Flugmálastjóri kynnir Reykja-
víkurflugvöll inn á við sem innan-
landsvöll og öryggisvöll fyrir
sjúkraflug og fær við hann stuðn-
ingsyfirlýsingar frá landlækni og
sveitarstjórnarmönnum á þeim for-
sendum. Af tillitssemi við borgar-
búa er flugvöllurinn svo sagður lok-
aður á nóttunni. Út á við er hann
aftur á móti kynntur sem alþjóða-
flugvöllur sem opinn er allan sólar-
hringinn enda sjálfsagt óheimilt að
loka alþjóðlegum varaflugvelli.
Nýtt skipulag!
Á síðasta aðalfundi Flugleiða
sagði stjórnarformaður félagsins að
innanlandsflugið yrði ekki samt ef
það flyttist til Keflavíkurflugvallar.
Varla hafði hann sleppt orðinu þeg-
ar samkeppni var hætt í innan-
landsflugi, flugmiðar snarhækkuðu
í verði og tilkynnt var að nokkrar
helstu flugleiðir væru í hættu. Um
leið var ljóst að ýmsar sérleyfisleið-
ir til smærri staða yrðu ekki reknar
nema með opinberum niður-
greiðslum.
Það þurfti sem sagt ekki flutning
til þess að leiða það fram að innan-
landsflugið er ekki samt og verður
ekki í samkeppni við vegina. Engu
að síður heldur flugmálastjórn
áfram að birta upplýsingar um
stöðuga fjölgun flugfarþega í inn-
anlandsflugi og þarf að fara ofan í
saumana á þeim upplýsingum eins
og öðru sem þaðan kemur. Hvernig
kemur það t.d. heim og saman við
upplýsingar um að farþegum um
Akureyrarflugvöll hafi fækkað á sl.
ári? Spyrja má og hvort innan-
landsflugið sé á vetur setjandi ef
samhengið er þetta: Fleiri farþeg-
ar, verri rekstur og eldri vélar?
Þegar litið er yfir umræðuna um
innanlandslug og flugrekstur í
Vatnsmýri finnst mér áleitin sú
spurning hvort við séum að lenda
með þessa atvinnugrein í það
styrkjafar sem landbúnaðurinn
lenti í. Áður en svo fer skulum við
fyrir alla muni reyna að halda
hagsmunum sem mest aðgreindum
og leysa flugráðamenn af með nýju
og nútímalegu skipulagi kringum
flugmálin.
Hver er
arðsemin?
Að endingu vil ég svo ítreka þær
spurningar sem ég kom á framfæri
hér í Morgunblaðinu fyrir nokkrum
mánuðum og enginn virðist hafa
áhuga á að fá svör við: Hvað kostar
rekstur Reykjavíkurflugvallar á
ári? Hverjar eru árlegar tekjur af
flugvallarrekstrinum? Hver er
reiknuð arðsemi nýs flugvallar í
Vatnsmýri, ásamt flugstöð og flug-
hlöðum og öllu tilheyrandi?
Einar Karl
Haraldsson
Höfundur er ritstjóri.
Flug
Stjórnkerfi flugmála
minnir á upphafsár lýð-
veldisins á fyrri hluta
síðustu aldar, segir
Einar Karl Haraldsson,
þegar Ísland hafði fáum
sérfræðingum á að
skipa og ráðuneyti voru
smá og veikburða.
Nýtt stjórn-
kerfi flugmála