Morgunblaðið - 10.02.2001, Blaðsíða 63

framleiðslu til háskólastigsins og
Bretar og Tékkar en hærra en Kór-
eumenn, Japanir og Ítalir. Aðeins frá
Lúxemborg, einu auðugasta ríki
OECD, stundar hærra hlutfall há-
skólanema nám erlendis, en þar í
landi er varið 0,1% af landsfram-
leiðslu til háskólastigsins, þótt efna-
hagslegur styrkur þjóðarinnar bygg-
ist á nýtingu þekkingar, einkum á
fjármálasviðinu.
Um það hefur verið samstaða hér,
að ekki sé skynsamlegt markmið í
háskólamenntun að bjóða hana alla
innan lands, hvað sem fjárhagsleg-
um sjónarmiðum líður. Ef menn láta
undir höfuð leggjast, að minna á
þessa staðreynd, þegar útgjöld okk-
ar eru borin saman við þjóðir, sem
bjóða mun víðtækara háskólanám, er
tilgangurinn ekki að draga upp raun-
sanna mynd.
Á grundvelli talna sinna lýsir
Ágúst áhyggjum sínum yfir því, að
vegna skorts á menntun kunnum við
að dragast aftur úr öðrum þjóðum,
þótt hérlendis ljúki fleiri nemendur
háskólanámi en annars staðar á
Norðurlöndunum, að Noregi undan-
skildum. Fjöldi brautskráðra nem-
enda hér á háskólastigi hefur nærri
tvöfaldast frá árinu 1980.
Vísindarannsóknir
Ágúst kemst að þeirri niðurstöðu,
að Íslendingar séu mjög slakir í
rannsóknum og þróunarvinnu og
segir nýlega svissneska samanburð-
arskýrslu sýna, að þess vegna hafi
Ísland fallið úr 18. sæti í 24. sætið við
mat á samkeppnishæfni þjóða.
Menntamálaráðuneytið gaf í apríl
2000 út skýrsluna Grunnvísindi á Ís-
landi eftir Ingu Dóru Sigfúsdóttur
og Þórólf Þórlindsson. Þessi skýrsla
rennir engum stoðum undir þá skoð-
un Ágústs, að Íslendingar standi illa
að vígi í alþjóðlegum samanburði,
þegar borinn er saman árangur í
grunnrannsóknum.
Þvert á móti hefur náðst mjög góð-
ur árangur. Fjármagn til rannsókna
skilar sér ótrúlega vel á Íslandi. Þeg-
ar litið er til birtinga á ritgerðum ís-
lenskra vísindamanna í alþjóðlegum
fræðiritum hafa þær aukist svo, að
Ísland hefur farið úr 17. sæti meðal
OECD-ríkja árið 1981 í 7. sæti árið
1998 og er næst á eftir Sviss, þar sem
starfsmenn alþjóðakjarneðlisfræði-
stofnunarinnar CERN eru stórfram-
leiðendur á vísindaritgerðum, fyrir
framan Ísland á listanum eru einnig
Svíþjóð, Danmörk, Finnland, Hol-
land og Nýja-Sjáland.
Ágúst lætur þess ógetið, að frá
árinu 1985 hafa heildarframlög til
rannsókna aukist úr 0,8% af þjóðar-
framleiðslu í 1,8% árið 1997 og hefur
ekki orðið samdráttur síðan. Í ár
hækkar fjárveiting til Vísindasjóðs
til dæmis um 40 milljónir króna eða
um 23,5% og til Rannsóknanáms-
sjóðs um 10 milljónir króna eða um
33% á milli ára.
Ummæli Ágústs um hina sviss-
nesku könnun, en hún er gerð á veg-
um World Economic Forum, byggj-
ast ekki á því, að hann vilji hafa það,
sem sannara reynist. Í fyrsta lagi
nefnir hann rangar tölur um sæti Ís-
lands, sem er greinilega fljótfærnis-
leg yfirsjón, hitt er verra, að Ágúst
tekur ekki mið af ábendingum Vil-
hjálms Lúðvíkssonar, framkvæmda-
stjóra Rannsóknarráðs Íslands,
vegna könnunarinnar. Vilhjálmur at-
hugaði, hvaða tölur um fé til rann-
sókna á Íslandi World Economic
Forum notaði við mat á samkeppn-
ishæfni þjóðarinnar, eftir að greint
var frá því, að Ísland hefði dalað úr
17. sæti í hið 23. og mætti einkum
rekja það til slakrar stöðu á sviði
tækni og við fjárfestingar í rann-
sóknum. Athugun Vilhjálms leiddi í
ljós, að tölurnar héðan voru úr
UNESCO-skýrslu frá 1995, en frá
1996 til 2000 hefur orðið 26% aukn-
ing á árlegri framleiðslu hér á landi
og hefur verið bent á, að það hafi
stundum tekið aðrar þjóðir 10 ár eða
jafnvel 20 ár að ná slíkum árangri.
Gengur þetta þvert á svartsýni
Ágústs.
Framhaldsskólastigið –
útskriftarhlutfall 92%
Ágúst Einarsson prófessor segir,
að eitt helsta vandamálið í íslensku
menntakerfi sé, hve fáir hafi lokið
framhaldsskólaprófi í samanburði
við önnur lönd. Fullyrðing Ágústs
um þetta efni stenst ekki gagnýni.
Útskriftarhlutfall íslenskra nem-
enda á framhaldsskólastigi er með
því hæsta sem gerist á meðal OECD-
ríkja. Samkvæmt ritinu Education at
Glance, sem OECD gefur út, var út-
skriftarhlutfall framhaldsskólanema
á Íslandi skólaárið 1997–98 alls 92%
en meðaltal OECD-ríkjanna var þá
79%. Þá má geta þess, að á Íslandi er
útskriftarhlutfall úr háskóla 25,1%
en meðatalið í OECD-löndunum er
23,1%.
Fjöldi og aldur þeirra, sem út-
skrifast úr framhaldsskólum hér,
endurspeglar sveigjanleika íslenska
framhaldsskólakerfsins, sem enn
hefur aukist með nýjum námskrám.
Þegar Ágúst fjallar um þetta efni
og birtir töflu máli sínu til stuðnings,
lætur hann undir höfuð leggjast að
geta þess, að í töflunni er sleppt hópi
Íslendinga, sem útskrifaðist með
gagnfræðaskólapróf fyrir miðjan
áttunda áratuginn vegna þess að það
var ekki fyrr en þá, að skólaskipan
breyttist hérlendis í kjölfar nýrra
grunnskólalaga, þar sem barna- og
unglingastig voru felld saman í einn
heildstæðan grunnskóla og breytti
það flokkun nemenda eftir skólastig-
um héðan samkvæmt alþjóðlegum
stöðlum. Er með ólíkindum, að Ágúst
viti ekki um þennan ágalla á töflunni
Íslandi í óhag eins oft og hann flagg-
ar henni.
Lengd náms til stúdentsprófs
Við gerð námskránna fyrir grunn-
skóla og framhaldsskóla var tekið
mið af því, að unnt yrði að skipu-
leggja þriggja ára nám til stúdents-
prófs, án þess að kollvarpa nám-
skránum. Þá hefur verið opnuð leið
fyrir nemendur til að taka grunn-
skólapróf úr níunda bekk. Í áfanga-
skólum er tiltölulega auðvelt að ljúka
stúdentsprófi á þremur árum, standi
hugur nemanda eindregið til þess.
Fjölbrautaskólinn í Garðabæ hefur
til dæmis skipulagt þriggja ára nám
til stúdentsprófs. Í Menntaskólanum
við Hamrahlíð er boðið IB-nám,
þriggja ára námsbraut til stúdents-
prófs, sem opnar dyr hundruða há-
skóla um heim allan. Loks hafa verið
kynntar hugmyndir um tveggja ára
hraðbraut til stúdentsprófs.
Kannanir menntamálaráðuneytis-
ins, sem byggðar eru á ákvæðum um
fjölda kennslustunda samkvæmt lög-
um, reglugerðum og öðrum opinber-
um gögnum, sýna, að fjöldi kennslu-
stunda á bakvið stúdentspróf er
töluvert meiri hér en annars staðar á
Norðurlöndunum, þótt skólaárið sé
lengra þar. Samanburður af þessu
tagi er bundinn jafnmiklum erfið-
leikum og annar, en sé hann gerður á
þann veg að reiknað sé með níu ára
grunnskóla og fjögurra ára fram-
haldsskóla hér en 10 ára grunnskóla
og þriggja ára framhaldsskóla ann-
ars staðar á Norðurlöndum er nið-
urstaðan gróflega sú, að 13.908
kennslustundir séu alls til stúdents-
prófs í Danmörku, 12.868 í Finn-
landi, 14.464 á Íslandi, 12.763 í Nor-
egi og 13.223 í Svíþjóð. Íslenskir
nemendur fá meiri kennslu bæði í
grunnskóla og framhaldsskóla en
nemendur annars staðar á Norður-
löndunum. Sé eitt ár tekið aftan af ís-
lenska framhaldsskólanum og engu
öðru breytt verður heildartalan
13.449 og yrðu þá aðeins fleiri
kennslustundir í Danmörku á bakvið
stúdentsprófið en hér.
Allt þetta er haft til hliðsjónar,
þegar menntamálaráðuneytið vinnur
að hugmyndum um styttra nám til
stúdentsprófs.
Á réttri braut
Íslenska skólakerfið lýtur eigin
lögmálum, hvað sem líður öllum sam-
anburði við útlönd um einstaka fjár-
lagaliði. Er tímabært, að Ágúst Ein-
arsson prófessor og sporgöngumenn
hans innan Samfylkingarinnar líti
upp úr hinum alþjóðlegu samanburð-
artöflum og sjái það, sem er í raun að
gerast á öllum skólastigunum fjórum
í leikskólum, grunnskólum, fram-
haldsskólum og háskólum. Nýgerðir
kjarasamningar við kennara ættu
enn að ýta undir sókn í góðu skóla-
starfi. Alls staðar erum við á réttri
braut.
Tölurnar hans Ágústs Einarsson-
ar úr alþjóðlegu skýrslunum lýsa
ekki íslenska skólakerfinu, þótt hann
endurtaki þær ár eftir ár. Þær sanna
ekki heldur kenningu hans um, að Ís-
lendingar séu að dragast aftur úr
öðrum þjóðum í almennum saman-
burði. Íslendingar eru nú taldir
fimmta ríkasta þjóð í heimi og hafa
bætt stöðu sína hin síðari ár.
Höfundur er menntamálaráðherra.
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 2001 63
Barnaskautar
(Smelluskautar)
Stærðir 29-36
Áður kr. 3.990
nú kr. 2.400
Skeifunni 11, sími 588 9890
Opið laugardaga frá kl. 11-15
40%
AFSLÁ
TTUR
Ú T S A
L AListskautarVinilHvítir: 28-44Svartir: 33-46Áður kr. 4.201
nú kr. 2.500
Hokkískautar
Reimaðir
Stærðir 37-46
Áður kr. 9.338
nú kr. 5.600
Smelluskautar
Stærðir 29-41
Áður kr. 4.989
nú kr. 2.993
Hokkískautar
Smelltir
Stærðir 36-46
Áður kr. 5.990
nú kr. 3.600
Listskautar
Leður
Hvítir: 31-41
Svartir: 36-45
Áður kr. 6.247
nú kr. 3.800
alltaf á sunnudögum